Eindelijk het begin van een geïntegreerd seksualiteitsbeleid in de forensische psychiatrie?
Het onderwerp van voorliggend kwalitatief onderzoek betreft ‘de noden en behoeften van seksuele dienstverleners, binnen de forensische psychiatrie’. Een thema waarover weinig wetenschappelijke literatuur voorhanden is en dat bovendien opereert binnen een verouderde wetgeving.
“Wij kunnen een hulpmiddel zijn, wij kunnen bepaalde pillekes en zalfkes wegnemen”. Met dit citaat wordt kort de noodzaak van het onderzoek aangevangen. Ondanks het basisrecht op seksualiteit, heerst er een maatschappelijke afkeuring ten aanzien van de seksuele expressie bij forensisch psychiatrische patiënten. Maar iedereen heeft behoefte aan intimiteit en seks, ongeacht de situatie waarin men verkeert.
Wie is de forensisch psychiatrische patiënt juist?
Een forensisch psychiatrische patiënt is een delinquent (een crimineel) waarbij in veel gevallen door de rechter – gegrond op onderzoek door een psychiater en/of psycholoog – een verband is geconstateerd tussen enerzijds ‘een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestesvermogens’ en anderzijds een gepleegd delict.
Maar wanneer met de basisgedachte van hierboven (namelijk het recht op seksualiteit) naar de literatuur wordt gekeken, is het niet verwonderlijk dat forensisch psychiatrische patiënten hun kwaliteit van leven het laagst beoordelen op het domein ‘seksualiteit’. Bovendien beschikken de forensisch psychiatrische centra niet over een seksualiteitsbeleid.
Seksuele dienstverlening als oplossing?
Volgens Aditi vzw (2020) betreft seksuele dienstverlening: “verschillende vormen van ondersteuning en dienstverlening als antwoord op zorgvragen rond intimiteit en seksualiteit van mensen met een (combinatie van) sociale, fysieke, motorische, sensoriële, verstandelijk, psychische of psychiatrische beperking(en) die al dan niet aan de leeftijd gebonden is”.
Omdat Aditi vzw niet bij iedereen gekend is, verdient dit een woordje uitleg. Aditi vzw is een Vlaams advies- en informatiecentrum waar personen met een fysieke en verstandelijke beperking, kwetsbare senioren en personen met een psychische kwetsbaarheid terecht kunnen met al hun vragen over seksualiteit. Bij het lezen van deze beschrijving, vraagt u zich misschien af waar het verschil ligt met prostitutie. Waar prostitutie vertrekt vanuit een economisch model dat gericht is op winst, vertrekt Aditi vzw vanuit een zorgmodel. Aditi vzw werkt dus niet op commerciële basis.
Om terug te komen op de hierboven geschetste problematiek inzake het recht op seksualiteit, dient de aandacht gevestigd te worden op de seksuele dienstverening. Ondanks het feit dat het basisrecht op seksualiteit wettelijk verankerd is, verdienen psychiatrische patiënten geen seksuele vrijheid. Hoewel onderzoek heeft aangetoond dat seks en intimiteit het emotioneel welzijn kan bevorderen, wordt de seksualiteit bij de forensisch psychiatrische patiënt dus vaak vergeten. De seksuele dienstverlening zou een oplossing kunnen bieden, desalniettemin is dit niet zo vanzelfsprekend. In de eerste plaats is er een gebrek aan een geïntegreerd seksualiteitsbeleid zoals hierboven reeds werd aangehaald. In de tweede plaats wordt volgens de verouderde wetgeving de seksuele dienstverlening gelijk gesteld met prostitutie, waardoor het dus strafbaar is. Daarom is het belangrijk om in het licht van de totstandkoming van een toekomstig, geïntegreerd seksualiteitsbeleid, de seksuele dienstverleners te horen.
De opzet van dit onderzoek was om – in samenwerking met Aditi vzw – de noden en behoeften van de seksuele dienstverleners die werken met forensisch psychiatrische patiënten in kaart te brengen. Aan de hand van semigestructureerde diepte-interviews werden bij zeven seksuele dienstverleners de noden en behoeften bevraagd op juridisch, contextueel en psychologisch vlak. Deze seksuele dienstverleners hadden dus reeds ervaring met forensisch psychiatrische patiënten.
Uit deze interviews kwam naar voren dat een duidelijke nood bestaat bij alle respondenten aan een wettelijk kader inzake seksuele dienstverlening. Daarnaast vestigen de seksuele dienstverleners de aandacht op de privacy, hygiëne en veiligheid bij de dienstvelening. Verder wordt niet alleen aangegeven wat nodig is binnen de ruimte (bijvoorbeeld een kamer) opdat de seksuele dienstverlening op een gunstige manier zou verlopen. Ook worden maatregelen voorgesteld die mogelijks het taboe rond de seksuele dienstverlening binnen de forensische setting zouden kunnen doorbreken. Tot slot hebben de seksuele dienstverleners nood aan een duidelijke vorming over forensisch psychiatrische patiënten.
Met andere woorden: hoog tijd voor verandering!
