"Die moet gebruiken want die wordt knal psychotisch"

Scriptie
psychologie drug psychose masterproef

 

Mensen met een psychose grijpen vaak naar drugs en alcohol om hun lijden te verzachten. Wat maakt deze middelen zo aantrekkelijk voor deze kwetsbare groep? Psychologe Jolien Vandersmissen (UGent) ging voor haar masterproef op zoek naar antwoorden.

 

Een bekend tafereel: je loopt door het park, ruikt plots die kenmerkende geur van cannabis en ziet verderop een groepje jongeren in het gras, genietend van een joint. ‘Recreatieve gebruikers’ worden ze genoemd. Het woord ‘recreatief’ dekt de lading: het druggebruik is een vrijetijdsbesteding met als doel ontspanning en vermaak. Als we denken aan alcohol, zal dit voor nog meer mensen herkenbaar zijn. 

Dubbele diagnose

Maar tegenover deze recreatieve gebruikers staat een groep kwetsbare personen waarbij het eerder onschuldige drug- en alcoholgebruik uit de hand dreigt te lopen.

Jolien Vandersmissen: “Tussen de jaren ’70 en jaren ’90 werd een stijging waargenomen van het aantal verslavingen bij personen die lijden aan schizofrenie, een vorm van psychose. Het gaat dan om personen met een ‘dubbele diagnose’: ze lijden zowel aan een psychische stoornis als aan een verslaving. De visie waarbij we drug- en alcoholgebruik zien als een vorm van ontspanning en vermaak gaat bij personen met een dubbele diagnose niet meer op.”

Wat maakt middelen dan wél zo aantrekkelijk voor deze mensen? Waarvoor is het een oplossing? Jolien Vandersmissen ging op zoek naar antwoorden en interviewde psychologen die dagelijks werken met personen met een dubbele diagnose. De redenen om drugs en alcohol te gebruiken bleken zeer divers en individueel.

Ontwrichtend

Zo vormen de middelen een manier om met zichzelf om te gaan. “Wanneer personen met een psychose de grip verliezen op zichzelf en hun lichaam, worden ze geconfronteerd met overspoelende agressieve of angstige gevoelens, een wankele identiteit en allerlei ontwrichtende ervaringen.”

“Drugs en alcohol kunnen hier een antwoord op bieden, via een dempende of stimulerende werking. Door het kalmerende effect van cannabis ervaren ze deze gevoelens bijvoorbeeld als minder overspoelend. Ook kan het middelengebruik de wankele identiteit verstevigen doordat de persoon met een psychose deel uitmaakt van een sociale groep, namelijk ‘de gebruikers’. Het idee ‘ik ben een junkie’ is dan gemakkelijker te dragen dan ‘ik ben psychotisch’.”

Bedreigend

Daarnaast kan het middelengebruik een oplossing zijn in de sociale omgang met anderen. “Vanuit een psychose worden andere personen vaak als zeer bedreigend of achtervolgend ervaren. ”

… het gevoel: ze bekijken mij, ze moeten mij hebben, ze hebben mij allemaal in de gaten. Dus ik kan alleen buitenkomen als ik gedronken heb. Dan verdraag ik dat beter.

“Drugs en alcohol dempen dat dreigende gevoel: het maakt personen met een psychose minder angstig, en dus ook minder achterdochtig. Ook zorgen bijvoorbeeld oppeppende middelen ervoor dat personen met een psychose zich meer gewapend voelen tegenover anderen.”

Het druggebruik biedt een kader om in contact te treden met anderen. Dit contact is vaak minder bedreigend, omdat het sterk afgebakend wordt door de duidelijke rollen en regels die heersen in het drugsmilieu

Doordat veel personen met een psychose andere mensen wantrouwen, kunnen ze bovendien moeite hebben om zich in het sociale verkeer te begeven. “Hierdoor missen ze verbondenheid met anderen. Het druggebruik biedt in dat geval een kader om in contact te treden met anderen. Dit contact is vaak minder bedreigend omdat het sterk afgebakend wordt door de duidelijke rollen en regels die heersen in het drugsmilieu.”

Goddelijk figuur

Bovendien helpt het middelengebruik in het omgaan met de wereld. “Mensen met een psychose kunnen hallucinaties en wanen ervaren, waardoor ze de wereld heel anders ervaren. In sommige gevallen zullen drugs en alcohol dit gevoel ondersteunen. Zo kan iemand drugs innemen omdat deze gelooft alleen zo boodschappen te ontvangen van een goddelijke figuur. We zien dan dat het drugs- en alcoholgebruik de psychotische realiteit stimuleert.”

Als ik onder invloed ben, zie ik de wereld hoe hij is

“Anderzijds kunnen drugs en alcohol een dempende functie hebben op de wereld en de hallucinaties stilleggen. Zo kan een persoon met een psychose middelen gebruiken om de stemmen in zijn hoofd te dempen.”

Afbouwen

“We zien dat drugs of alcohol op verschillende gebieden een evenwicht lijken te herstellen. Het is een oplossingspoging voor iets ondraaglijks. Vandaar dat middelengebruik bij personen met een psychose door verschillende psychologen in het onderzoek benoemd werd als een vorm van zelfmedicatie. Bij personen met een dubbele diagnose staat dus niet het plezier op de voorgrond, maar het dempen van het lijden.”

Vanuit haar onderzoek doet Jolien Vandersmissen een oproep naar de drughulpverlening: “Blijf oog hebben voor de individuele redenen van een persoon om zich te wenden tot drugs of alcohol. Alleen zo kunnen we het lijden ontdekken, dat door de middelen werd toegedekt.” 

“Middelengebruik afbouwen moet met de nodige voorzichtigheid gebeuren. Omdat dit gebruik vaak een antwoord is op iets wat ondraaglijk is voor de persoon met psychose, is het goed mogelijk dat dit terug de bovenhand krijgt wanneer het middelengebruik stopt.”

Of zoals één van de geïnterviewde psychologen in de masterproef het verwoordde: “Dat het voor iedereen de juiste oplossing is om volledig te stoppen met alcohol of drugs, zonder rekening te houden met de therapie: dat kan een zeer schadelijk idee zijn.” 

“Die moét gebruiken, of die wordt knal psychotisch.” Het is een uitspraak van een ervaren psycholoog.

 

Promotor: prof. dr. Abe Geldhof

Lees de scriptie


Jolien Vandersmissen nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2020. Studeer je dit jaar af en verdient jouw bachelor- of masterproef meer aandacht? Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs en maak kans op persaandacht en prijzen tot 2.500 euro!

Dit artikel verscheen in de zomereditie van de Vlaamse ScriptieKrant en in Psyche en Brein

Share this on: