Voetbalcriminaliteit in België anoo 2005: prioriteit of verwaarloosbare last? Een kwantitatief onderzoek

Wim

Hardyns

Mei 2006 werd een eerste studie afgerond betreffende de voetbalcriminaliteit gepleegd door supporters bij voetbalwedstrijden in de 1ste en 2de nationale Belgische voetbalcompetitie. Het is de betrachting dit eindwerk in de toekomst als een nulonderzoek te zien opereren voor verdere follow-up.

Na een omstandige literatuurstudie werd een empirisch onderzoek op poten gezet. Langs de ene kant ‘voetbalsupporters’ en langs de andere kant ‘niet-politionele veiligheidsmensen’ (veiligheidsverantwoordelijken en stewards) hebben als onderzoekssubjecten gefungeerd; dit vanuit de overtuiging dat zij een meerwaarde zouden opleveren voor wat betreft het ophangen van een waarheidsgetrouw beeld inzake voetbalcriminaliteit op een bepaald moment. Door middel van een 3 maanden on line internetenquête op de verschillende Nederlandstalige voetbalfora van de clubs uit 1ste en 2de nationale afdeling, werd deze doelpopulatie bereikt.

De deelnamebereidheid aan dit onderzoek was overweldigend en buiten alle verwachtingen. In totaal hebben 3209 personen zich de moeite getroost om de internetenquête in te vullen. Uit deze groep konden 3017 voetbalsupporters onderscheiden worden en 80 niet-politionele veiligheidsmensen. De overige respondenten behoren tot restcategorieën en werden niet in de berekeningen opgenomen.

Er werd aangetoond dat België momenteel beschikt over een gesofistikeerd netwerk ter bestrijding van voetbalgeweld gepleegd door supporters, maar om uitspraken te doen over efficiëntie en effectiviteit van de verschillende betrokken instanties en personen is geavanceerd aanvullend onderzoek noodzakelijk.

Spilinstantie is de voetbalcel FOD Binnenlandse Zaken die vooral het administratief sanctiesysteem, hen door de Voetbalwet van 1998 aangereikt, als sterkste wapen hanteert. Deze studie toont door middel van een stadionverbodanalyse trouwens aan dat maar liefst 96,3% van het aantal stadionverboden van dat administratieve type is. Dat de clubs met het hoogst aantal risicosupporters ook het hoogst aantal uitgesloten personen in hun rangen hebben, valt vanuit een enigszins logische redenering te begrijpen.

Opvallend is dat men vandaag de dag de voetbalveiligheid in eerste instantie poogt te verzekeren doorheen het niet-politionele apparaat en het politioneel systeem als stok achter de deur wil aanwenden. Dit ligt volledig in de lijn van de supportersvisie; uit de onderzoeksbevindingen blijkt namelijk dat supporters significant meer ontevreden zijn over het politiesysteem (32,8%) dan over het stewardingsysteem (15,4%) tijdens voetbalwedstrijden. De invloed van veiligheidsdiensten wordt overigens als nog negatiever ervaren na een wedstrijd (55,4% voor wat betreft het politiesysteem en 23,8% voor wat betreft het stewardingsysteem). Vooral bij een supportersbegeleiding naar buiten toe, dient hiermee dus rekening gehouden te worden.

Het voorgaande wil echter niet zeggen dat politie-inzet en kostprijs reeds tot een minimum zouden zijn herleid; ondanks een daling in 1ste nationale afdeling voor het seizoen 2004/2005 van zowel inzet (-16,5%) als kostprijs (-23,2%), wordt er nog steeds een aanzienlijke troepenmacht ingezet (32840 effectieven in het laatste seizoen). Daarenboven werd deze daling slechts door 22,8% van de supporters uit 1ste nationale opgemerkt en steeg de politiekostprijs zelfs in 2de nationale afdeling.

De invloed van de nog steeds frequent aanwezige harde kernen bij voetbalwedstrijden valt niet te verwaarlozen; hooliganisme wordt echter nog slechts door 18,3% van de respondenten als ‘erg tot zeer erg aanwezig’ ervaren in het huidige Belgisch voetbal, wat naar alle waarschijnlijkheid kan verklaard worden door die nog steeds hoge politie-inzet.

Een vorm van voetbalcriminaliteit die wel als heel problematisch kan aanzien worden, is provocatie. Niet alleen nummer 1 in de geregistreerde politiecijfers, ook supporters (47,2%) en niet-politionele veiligheidsmensen (59,2%) geven aan dat provocatie in 2004-2005 het vaakst is voorgekomen. De verschuiving van fysiek naar verbaal geweld lijkt zich te hebben voltrokken. Sterker nog is de onderzoeksbevinding omtrent een subtype van dit provocatief gedrag in en rondom voetbalstadia, namelijk het verbaal racistisch geweld. Niet minder dan 47,6% van alle bevraagde respondenten geeft aan dat racisme ‘erg tot heel erg’ aanwezig is in het huidige Belgisch voetbal. Schrijnend, zeker wanneer we dit resultaat plaatsen naast bijvoorbeeld hooliganisme (18,3%). Zonder twijfel is dit het meest markante resultaat van dit onderzoek. Bovendien worden bijna hoofdzakelijk bepaalde supportersgroepen van 2 clubs uit de provincie Antwerpen beschimpt (samen door 65,6% van de respondenten als clubs met het meest verbaal racistisch geweld aangeduid).

Ook vandalisme werd significant meer gerapporteerd dan andere vormen van voetbalgeweld; 28,5% van de bevraagde respondentenpopulatie vindt dat dit momenteel ‘erg tot heel erg’ aanwezig is in en rondom voetbalstadia.

Al bij al blijkt uit de geregistreerde politiecijfers dat het seizoen 2004-2005 het laagst aantal wedstrijden vertoont met incidenten wanneer men er de laatste 14 seizoenen op nahoudt. Zowel een grote meerderheid van de supporters (69,0%) als van de niet-politionele veiligheidsmensen (76,1%) bekrachtigen deze dalende tendens inzake voetbalgeweld. Verscheidene punten uit het onderzoek smeken echter om voorzichtigheid voor wat betreft uitspraken omtrent een voortdurende lineair dalende trend in de nabije toekomst (de eerste seizoenshelft 2005-2006 was er bijvoorbeeld reeds een opwaartse beweging waarneembaar).

Ook een verschuiving in beleidsfilosofie is waarneembaar. Waar men tot voor kort zeer ingrijpende maatregelen nam om het voetbalgeweld te bekampen (vooral naar identificatie toe), wil men nu meer efficiënt te werk gaan en zich expliciet gaan richten op de groepen supporters die een probleem vormen of kunnen vormen. Het doel heiligt niet langer de middelen en een politieke input heeft het een en ander grondig herschapen:

Maar liefst 89,1% van de supporters juicht de afschaffing van de totaal ineffectief gebleken Football Fancard toe; dit identificatiemiddel hield namelijk 50,9% van de bevraagde supporters ‘af en toe tot veel’ weg van de voetbalstadia.
Ook aan de supportersonvriendelijke ticketverkoop kwam in juli 2005 verandering; 52,2% van de niet-politionele veiligheidsmensen betreurt de versoepeling echter omwille van een gevreesde verhoogde werkdruk.
Af te wachten valt of de combiregeling hetzelfde lot zal beschoren zijn als de Football Fancard?! Maar liefst 64,7%! van de voetbalsupporters laat immers ‘af en toe tot veel’ een wedstrijd aan zich voorbijgaan enkel en alleen omwille van die maatregel, waarvan is aangetoond dat die een niet te versmaden contradictio in terminis bevat.

‘Een daling van de voetbalcriminaliteit mits respect voor de goedwillende voetballiefhebber’ als onvoorwaardelijk objectief?!