Vergelijking van de doeltreffendheid van een 0,1,4-maand hepatitis B vaccinatieschema met een 0,1,6-maand hepatitis B vaccinatieschema bij sekswerkers in Antwerpen

Sekswerkers kunnen door middel van een verkort vaccinatieschema sneller beschermd worden tegen infectie met hepatitis B.



Stel dat u vanwege uw beroep een risico loopt op een infectieziekte met mogelijk ernstige gevolgen. Zou u dan niet zo snel mogelijk hiertegen beschermd willen worden?  Hepatitis B is een infectieziekte die in ons land  vooral wordt overgedragen via onbeschermd seksueel contact of intraveneus druggebruik.  Het risico om geïnfecteerd te worden door seksuele overdracht stijgt met het toenemend aantal seksuele partners. Prostitue(é)s lopen dus vanwege hun beroep een groot risico om besmet te worden met het hepatitis B virus (HBV). Besmetting met HBV kan voorkomen worden door vaccinatie. Het Gezondheidshuis voor Antwerpse Prostitutie, Gh@pro, heeft onderzocht of er een groter aantal sekswerkers doeltreffend gevaccineerd kan worden als er een korter vaccinatieschema wordt gebruikt.

Infectie met het hepatitis B virus kan aanleiding geven tot ontsteking van de lever. Een chronische hepatitis B infectie kan evolueren tot chronisch leverlijden, waaronder levercirrose, leverfalen en leverkanker. De kans op seksuele overdracht per HBV risicocontact bedraagt 40-60%, deze kans bedraagt 0,2% voor HIV. In Vlaanderen is 7,6% van de gewone bevolking ooit geïnfecteerd geweest met HBV en 0,7% is na infectie drager van het virus geworden en riskeert een chronisch leverlijden (1997). Dit komt overeen met respectievelijk 443.000 en 40.000 personen in Vlaanderen. 35,1% Van de prostitue(é)s in Vlaanderen blijkt reeds geïnfecteerd te zijn met HBV, terwijl 1% chronisch drager is. Hieruit blijkt dat sekswerkers vaker besmet zijn met hepatitis B dan andere Vlamingen. Dit had voorkomen kunnen worden door tijdige vaccinatie.

Het is erg belangrijk om de sekswerker te beschermen tegen HBV-infectie. Hier geldt zowel het individuele belang van de sekswerker als het collectieve belang van de samenleving. Immers hoe minder mensen besmet zijn met HBV, hoe minder de infectie overgedragen kan worden. Bescherming tegen HBV kan gebeuren door middel van vaccinatie en gezondheidsvoorlichting (GVO). Hiertoe zijn in Vlaanderen verschillende preventieve gezondheidscentra voor prostitue(é)s opgericht. In Antwerpen is in 1999 het Gezondheidshuis voor Antwerpse Prostitutie gestart. Gh@pro is gelegen in het Schipperskwartier in Antwerpen. Er zijn twee artsen, twee sociaal verpleegkundigen en meerdere straathoekwerkers verbonden aan Gh@pro. De coördinatie van het project vindt plaats vanuit de Universiteit Antwerpen; in het kader van de wetenschappelijke vorming van studenten geneeskunde, werken telkens twee studenten voor 3 jaar mee in dit sociaal-geneeskundige project  (een halve dag per week). Het project wordt gefinancierd vanuit de Vlaamse Gemeenschap en stad Antwerpen via het Grootstedenbeleid. Gh@pro geeft GVO, biedt testen aan op seksueel overdraagbare infecties (SOI’s) en behandelt deze indien nodig. Ook wordt een HBV vaccinatieprogramma aangeboden voor die sekswerkers die nog niet zijn ingeënt en nog geen HBV-infectie hebben doorgemaakt.



Een hepatitis B vaccinatieschema bestaat uit 3 vaccindosissen. Het klassieke 0,1,6 maand- schema bestaat uit een eerste dosis vaccin op maand 0, een tweede dosis een maand later en een derde dosis 6 maanden na de eerste dosis. Het toedienen van deze 3 vaccindosissen blijkt niet evident te zijn bij deze moeilijk bereikbare populatie. De redenen hiervoor zijn de hoge mobiliteit van de populatie, de illegale status van zowel de sekswerker als van hun beroep en de kostprijs van het vaccin. Bovendien zijn sekswerkers zich dikwijls niet bewust van het risico op HBV infectie en de consequenties hiervan en hebben ze een beperkte mogelijkheid om een beroep te doen op de reguliere gezondheidszorg. Het aanbieden van een korter alternatief vaccinatieschema zou er toe kunnen leiden dat meer sekswerkers de benodigde drie vaccindosissen ontvangen. Het kortst mogelijke alternatief voor een 0,1,6-maand vaccinatieschema is een 0,1,4-maand schema, waarbij de laatste vaccindosis 4 maanden na de eerste dosis plaatsvindt in plaats van na 6 maanden. Dit is het kortst mogelijke schema waarbij levenslange bescherming tegen HBV infectie optreedt zonder dat een herhalingsvaccinatie nodig is. Dit lijkt voordelen te bieden omdat een korter schema administratief eenvoudiger is wat de opvolging betreft en omdat de sekswerker sneller is beschermd tegen HBV infectie terwijl deze zich beroepshalve in een hoog risicomilieu bevindt. Vermits er geen gegevens bestonden over zo’n korter alternatief vaccinatieschema in deze risicogroep, werd een vergelijkende studie tussen een verkort vaccinatieschema en het standaard 0,1,6-maand schema opgezet; Gh@pro is in 2005 gestart met een studie om de doeltreffendheid van het klassieke 0,1,6-maandvaccinatieschema te vergelijken met een verkort 0,1,4-maand vaccinatieschema. Er is van beide schemata onderzocht hoeveel sekswerkers 3 vaccindosissen toegediend krijgen en of het vaccinatieschema heeft geleid tot voldoende vorming van antistoffen. Deze twee gegevens bepalen of het vaccinatieschema doeltreffend is geweest.  Behalve bij Gh@pro werd de studie nog bij 5 andere gezondheidscentra voor prostitue(é)s  in België uitgevoerd.

De studie bestond uit de volgende stappen. Sekswerkers die nog nooit geïnfecteerd waren geweest met HBV of nog nooit gevaccineerd waren werden aangeraden om mee te doen met de studie. Als ze instemden om mee te doen dan werden ze willekeurig ingedeeld in één van de twee groepen. Eén groep kreeg de hepatitis B vaccinaties volgens het klassieke 0,1,6-maand schema, de andere groep volgens het verkorte 0,1,4-maand schema. Eén maand na het toedienen van drie vaccindosissen werd door middel van een bloedname gecontroleerd of er voldoende antistoffen tegen HBV waren gevormd. Het studieprotocol werd goedgekeurd door het Ethisch Comité van het Universitair Ziekenhuis in Antwerpen.

Het onderzoek leidde tot de volgende resultaten:  277 sekswerkers werden  opgenomen in de studie. Hiervan zijn 147 (53,1%) personen willekeurig ingedeeld bij het verkorte schema en 130 (46,9%) bij het klassieke schema. Van de sekswerkers die werden ingedeeld in het klassieke schema kreeg 70% drie vaccindosissen, tegen 70,1%  voor de sekswerkers ingedeeld in het verkorte schema. Dit is niet statistisch significant verschillend. Wel bleek dat mannen vijf maal minder kans habben om drie dosissen te krijgen dan vrouwen. Een intensieve opvolging van deze groep van sekswerkers is dus noodzakelijk om ervoor te zorgen dat drie vaccindosissen worden toegediend.

Wanneer wordt onderzocht of vaccineren volgens het klassieke schema leidt tot een betere vorming van antistoffen dan blijkt dit niet het geval. 97,6% van de sekswerkers in het klassieke schema is levenslang beschermd is tegen infectie met HBV tegenover 90,1% in het verkorte schema (niet statistisch significant verschillend). De doeltreffendheid van een vaccinatieschema wordt bepaald door het aantal mensen die 3 vaccinaties krijgen vermenigvuldigd met het aantal mensen die hierdoor voldoende antistoffen ontwikkelen. Van de sekswerkers die gevaccineerd werden volgens het klassieke schema is 68,0% doeltreffend gevaccineerd. In het verkorte schema is dit 63,2% (niet statistisch verschillend). Het verkorte schema is dus niet minder doeltreffend dan het klassieke schema en eenvoudiger voor de sekswerker; door de kortere opvolgtijd worden bovendien de kosten beperkt. Het meest belangrijke voordeel van een verkort schema is het feit dat de sekswerker, die zich in een risicomilieu bevindt, sneller beschermd is tegen besmetting met HBV. De resultaten van dit onderzoek onderbouwen de huidige aanbeveling aan gezondheidscentra voor sekswerkers om er naar te streven drie vaccinaties toe te dienen, waar mogelijk door middel van een verkort vaccinatieschema.