Writing Between Cultures: A Study of Two Novels By Edwidge Danticat
Edwidge Danticat, auteur tussen culturen
In onze geglobaliseerde wereld woedt het debat over de multiculturele samenleving in alle hevigheid. Want waar culturen samenkomen, is er onbegrip, en vaak zelfs geweld. Edwidge Danticat kan erover meespreken. De Haïtiaans-Amerikaanse auteur publiceert kortverhalen en romans die inhoudelijk een scherpe analyse van de clash der culturen bieden, maar die door hun succes juist een dialoog op gang brengen.
Danticat’s geboorteland kent een woelige maar intrigerende geschiedenis. Toen Haïti, voorheen de “parel aan de Franse kroon” door een slavenopstand tot een snelle onafhankelijkheid kwam, ontstond er een hybride cultuur voornamelijk gestoeld op Europese en Afrikaanse invloeden. Op politiek en economisch vlak zorgen nieuwe invasies en een opeenvolging van dictatoriale regimes er echter voor dat Haïti een arm en onveilig land werd. Dit leidde in de tweede helft van de twintigste eeuw tot nieuwe migratiegolven: talloze Haïtianen trokken, al dan niet met de hoop op een mogelijke terugkeer, naar de Verenigde Staten. Deze migranten kwamen volop in contact met de Amerikaanse cultuur, en het volgt dan ook dat zij die de pen ter hand namen, weer andere zorgen hadden dan de achterblijvers. Het is dan ook niet eenvoudig om de literatuur van de Haïtiaanse migranten in een traditie te plaatsen. Toch is dat nodig wanneer men een dieper inzicht wil verwerven in het oeuvre van hedendaags auteur Edwidge Danticat. Waar past zij immers juist, als zwarte vrouw tussen twee culturen, binnen het literaire landschap? Wat is haar beeld van de multiculturele samenleving? En hoe slaagt zij erin een blank publiek aan te spreken zonder haar eigen identiteit te verloochenen?
Haïti is, zoals u misschien wel weet, lang niet de enige ex-kolonie in de buurt van de Verenigde Staten. Hoewel er enorme verschillen bestaan tussen de vele eilanden in de Caraïben, zijn er echter ook parallellen zichtbaar, zeker in de literatuur. Verschillende letterkundigen zien patronen terugkeren zowel op het vlak van stijl en inhoud. Zaken die Danticat gemeen heeft met collega-schrijfsters uit de regio, zoals de Trinidadiaanse Jamaica Kincaid of de Jamaicaanse Michelle Cliff, zijn bijvoorbeeld het gebruik van woorden uit het plaatselijke Creoolse dialect in de tekst, en een voorkeur voor het genre van de fictieve autobiografie. Dit laatste hangt samen met een vaak voorkomende inhoudelijke keuze, namelijk de aandacht voor mensen in de marge van de geschiedenis. Schrijfsters uit de Caraïben kiezen er wel vaker voor om een politieke boodschap uit te dragen door juist te focussen op verhalen die in de officiële geschiedenis afwezig zijn.
Danticat’s specifieke missie heeft te maken met haar afkomst. Zij kiest er namelijk bewust voor om te schrijven over haar eigen volk. Onder andere in haar debuutroman Breath, Eyes, Memory, beschrijft zij de problematiek van de Haïtiaanse migrant in de Verenigde Staten door personages aan het woord te laten die meestal onhoorbaar blijven, vaak door een combinatie van afkomst, levensomstandigheden en sekse. In Breath, Eyes, Memory worden verschillende generaties, migranten en thuisblijvers, tegen mekaar uitgespeeld om een divers en complex beeld te creëren van de hedendaagse Haïtiaanse gemeenschap.
Ook de geschiedenis van Haïti wordt regelmatig “heropgerakeld”. Danticat volgt Nobelprijswinnares Toni Morrisson’s voorbeeld door een van de gruwelijkste episodes uit de geschiedenis van haar volk opnieuw te beschrijven, vanuit het relaas van een anonieme jonge vrouw. In haar tweede roman, The Farming of Bones, vertelt de auteur over de jaren voor en na het “massacre” van 1937, een slachtpartij op bevel van de Dominicaanse overheid waarbij duizenden Haïtiaanse migranten op Dominicaans grondgebied werden afgemaakt. Het boek vormt daarmee een aanklacht tegen de internationale gemeenschap, die de massamoord nooit erkend heeft, en een correctie op de officiële geschiedenis, die geen rekening houdt met arme sans-papiers. Het ultieme doel is therapeutisch: door aanvaarden en herbeleven kan misschien ooit écht vergeten worden. Danticat’s roman eindigt echter minder optimistisch: de “heldin” legt zich neer in de rivier die de grens vormt tussen de Dominicaanse Republiek en Haïti, op zoek naar een nieuw begin. Dit beeld van gelatenheid suggereert eerder dood dan nieuw leven: het is duidelijk dat u niet bij deze auteur moet zijn voor een rooskleurige blik op de multiculturele samenleving.
Hoe komt het dan dat Edwidge Danticat, ondanks haar weigering om de zaken simpel voor te stellen of met kant-en-klare oplossingen te komen, toch tot een bestsellerauteur uitgroeide in de Verenigde Staten? Het antwoord hierop is gelukkig minder complex: haar boeken zijn gewoon goed. Danticat gebruikt geen aanvalsstrategie, maar sympathie om haar lezers voor haar te winnen. Haar hoofdpersonages zijn herkenbaar en de lezer wordt al snel emotioneel meegezogen in het verhaal. En als die lezer dan ook nog geïntrigeerd genoeg geraakt om zich wat meer te gaan verdiepen in de cultuur waarover Danticat met hart en ziel schrijft? Dan is er een eerste stap gezet op de weg naar ware interculturele dialoog.
