La sentencia de divorcio en España: tipología, terminología y traducción al neerlandés
September 2008, het begin van een nieuw schooljaar, mijn laatste jaar, mijn masterjaar. Bij het woord ‘master’ hoort onlosmakelijk het woord ‘scriptie’, iets waarvan je meteen denkt: “Veel werk, hoe begin ik daar in godsnaam aan en hoe krijg ik dat af?”. Je stapt met een klein hartje naar een professor met een bepaald onderwerp voor ogen dat je wel leuk, interessant en leerrijk vindt, maar dat slechts een concept is waarvan je de inhoud gedurende het jaar zelf moet invullen. Opzoeken, lezen, controleren, schrijven, wissen, aanpassen, indelen, herlezen,… allemaal stappen die deel uitmaken van het project en die uitgevoerd moeten worden voor de grote deadline – 15 mei 2009 –. Eenmaal ingediend bekijk je het resultaat met gemengde gevoelens: “Ik had het zo moeten doen, dit kon wel beter” enerzijds en “Ik ben trots op wat ik hier gerealiseerd heb in slechts acht maanden, het mag er best zijn” anderzijds. Met dit gevoel moet je een maand leven, een maand waarin je begeleider en de tweede lezer je scriptie lezen en becommentariëren, een maand waarin je je afvraagt wat ze ervan vinden en welke punten je ervoor zal krijgen. De spanning is te snijden tot wanneer de thesisverdediging aanbreekt, in mijn geval in een week met nog 4 andere examens, wat de druk en zenuwen alleen maar opdrijft. Maar bij het binnenkomen zie je glimlachende gezichten, je hoort lovende commentaren en je krijgt een resultaat dat al het bloed, zweet en tranen beloont. Op dat moment valt een last van je schouders, besef je wat je verwezenlijkt hebt en ben je trots op alle inspanningen die je geleverd hebt om een nuttig en interessant werk te schrijven. De scriptie, een zware maar o zo boeiende opdracht…
Na drie jaar toegepaste taalkunde Frans - Spaans en een stage waarin wetteksten vaak aan bod kwamen, besloot ik me toe te leggen op een juridisch onderwerp, namelijk de echtscheiding in Spanje en België. Naast mijn stage had ik totaal geen ervaring met rechten, wetten of juridisch taalgebruik, en zeker niet in het Spaans, want de lessen juridisch vertalen vielen pas in het tweede semester. Het was een hele uitdaging om van nul te vertrekken en een nieuw domein te ontdekken, onderzoeken en bespreken. Door veel wetteksten te lezen heb ik me beetje bij beetje in het thema ingewerkt en mijn kennis ervan opgebouwd, om met die basis mijn eigen werk aan te vatten. Deze studie bestond uit vier onderdelen:
Ten eerste heb ik kort en bondig het verschil aangegeven tussen twee heel verwante termen, namelijk ‘echtscheiding’ of ‘divorcio’ enerzijds en ‘scheiding van tafel en bed’ of ‘separación’ anderzijds. Daaruit is gebleken dat Spanje en België hetzelfde onderscheid maken, namelijk dat bij de scheiding van tafel en bed of separación het huwelijk niet ontbonden wordt, wat wel het geval is bij de echtscheiding of divorcio. In dit hoofdstuk heb ik eveneens de verschillende soorten echtscheidingen in Spanje en België besproken. Dit zijn de ‘echtscheiding door onderlinge toestemming’ en de ‘echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting’ in België en de ‘divorcio de mutuo acuerdo’ en de ‘divorcio contencioso’ in Spanje. Vervolgens heb ik de situatie in beide landen met elkaar vergeleken en zo kwam ik tot het besluit dat de ‘echtscheiding door onderlinge toestemming’ in België en de ‘divorcio de mutuo acuerdo’ in Spanje niet alleen qua term maar ook qua concept volledig met elkaar overeenkomen. Zo moeten de echtgenoten in beide gevallen bijvoorbeeld een voorafgaande overeenkomst opstellen waarin ze de gevolgen van hun echtscheiding vastleggen in verband met hun kinderen, het levensonderhoud enzovoort. De andere echtscheidingen daarentegen overlappen elkaar niet. In België kan de echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting namelijk zowel aangevraagd worden door een echtgenoot als door beiden, terwijl de divorcio contencioso in Spanje steeds door slechts een echtgenoot wordt aangevraagd, zonder de toestemming van de ander.
Mijn tweede doelstelling bestond erin een corpus van 30 Spaanse echtscheidingsvonnissen aan te leggen en te analyseren. Om een beter overzicht te hebben, heb ik de vonnissen opgedeeld in zes stukken, namelijk de hoofding, het inleidend deel, de feiten, de rechtsgronden, de uitspraak en het slot. Daarna heb ik elk syntagma van elk vonnis onderzocht en vergeleken met de andere vonnissen, om zo, op basis van de frequenties van elk syntagma, een prototypische structuur op te stellen. Het resultaat zijn twee typologieën van Spaanse echtscheidingsvonnissen, een voor de divorcio de mutuo acuerdo en een voor de divorcio contencioso.
Bij de derde stap in mijn scriptie heb ik de meest frequente basisterminologie uit de Spaanse vonnissen onder de loep genomen. In de terminografische fiches van MultiTerm heb ik elf concepten uitgewerkt en dit zowel in het Spaans als in het Nederlands. Zo heb ik bijvoorbeeld voor elke term een definitie gezocht, eventuele collocaties of synoniemen gegeven, contexten geciteerd, uitleg gegeven enzovoort. Aan de hand van deze fiches heb ik een lexicon Spaans-Nederlands opgesteld dat zijn nut heeft bewezen bij het vertalen van beide typologieën.
Die vertaling was mijn vierde en laatste doelstelling. Daaruit is gebleken dat het onontbeerlijk is om de basisterminologie te beheersen, maar dat dit alleen niet volstaat om een echtscheidingsvonnis te kunnen vertalen, aangezien de fraseologie en de conventies ook een cruciale rol spelen en verschillen van het ene land tot het andere. Om die opdracht tot een goed einde te brengen, heb ik daarom een beroep gedaan op enkele Belgische echtscheidingsvonnissen en op EUR-Lex, een website die toegang geeft tot het recht van de Europese Unie in de 23 officiële EU-talen.
Dankzij de lessen juridisch vertalen uit het tweede semester en dankzij deze scriptie heb ik ingezien dat juridische teksten een apart maar interessant tekstgenre vormen met een gespecialiseerd jargon. Bovendien heb ik enorm veel geleerd uit deze ervaring, niet alleen op intellectueel vlak maar ook op persoonlijk vlak: ik heb zelfstandig leren werken, leren organiseren en plannen, leren omgaan met tegenslagen en deadlines, kortom, mezelf klaargestoomd voor grotere uitdagingen in mijn verdere carrière en leven.
Daarom wil ik graag nog mijn scriptiebegeleidster, mevrouw Patricia Vanden Bulcke, enorm bedanken voor alle steun, hulp en feedback die ze me gegeven heeft tijdens de voorbije maanden, want zonder haar zou dit een onmogelijke opdracht geweest zijn.
Griet Fournier
