"Hersenen zijn kronkels, ze lijken op gehakt" Filosoferen in de derde kleuterklas

“Hersenen zijn kronkels, ze lijken op gehakt”, filosoferen in de kleuterklas

Met filosoferen in de kleuterklas bedoelen we natuurlijk niet dat de kleuters op zoek gaan naar de diepere betekenis van Plato of de filosofie van Socrates. Jonge kinderen hebben wel een spontane verwondering voor alles rond hen heen. Deze verwondering gebruiken we als bron voor het leren. Het filosoferen met kleuters draagt op die manier bij tot hun ontwikkeling.

Kleuters doen vaak uitspraken waar wij als volwassenen versteld van staan. Tijdens een proefsessie bijvoorbeeld vroeg ik aan 5-jarige kleuters of ze wisten wat hersenen eigenlijk waren? Een jongen zei: “hersenen zijn kronkels, ze lijken op gehakt”. Dit geeft aan dat jonge kinderen in staat zijn tot het geven van zeer creatieve en doordachte antwoorden.

M. Lipman is de grondlegger van het zogenaamde filosoferen met kinderen. Veel van zijn werk is gebaseerd op kinderen van de lagere school. In mijn scriptie ging ik na of het ook mogelijk is om te filosoferen met kleuters.

Zelf was ik daarvan reeds overtuigd na mijn deelname aan een Erasmus programma in 2012. Deze uitwisseling had als thema: ‘Philosophy at school: a tool to develop european citizinship’. Het intensieve Erasmus programma was zeer boeiend en voor mij een aanleiding voor het onderwerp van mijn bachelorproef. Ik wilde er nog meer over weten en het kunnen toepassen in mijn stages. Om te weten of filosoferen met jonge kinderen überhaupt mogelijk was, moest er eerst gekeken worden naar wat filosoferen eigenlijk precies inhoud en hoe dit te vertalen is naar kleuters toe.

Het ervaringsgerichte onderwijs dat ik nastreefde vanuit mijn opleiding was ook een belangrijk uitgangspunt. Het kind zelf is daarbij altijd het vertrekpunt. In mijn filosofeeractiviteiten ben ik dan ook steeds vertrokken vanuit de kinderen in mijn klas. Dat wat de kinderen boeit en bezighoudt, roept meestal ook vele vragen bij hen op. Daardoor wordt het voor hen makkelijker om de link te leggen tussen een idee of een abstracte vraag en hun eigen ervaring.

Dat kleuters op een dergelijk jonge leeftijd hun gedachten nog niet altijd even goed onder woorden kunnen brengen, spreekt voor zich. Het is je taak om als leerkracht in te spelen op wat de kinderen beleven en zeggen. Kleuters en jonge kinderen moeten zelfstandig leren denken en een eigen mening leren vormen. De kleuters ervaren dat ze serieus genomen worden bij hun vraagstelling, in hun zoektocht naar antwoorden en in de manier waarop zij gedachten en meningen samenbrengen. Mijn filosofeeractiviteiten zijn een manier om in een derde kleuterklas concreet aan de slag te gaan. Boeiend en leerrijk voor kind en leerkracht.