Bevorderen van het leesplezier bij leerlingen in het Vlaamse onderwijs

Lynn

Moerenhout

Vlaamse vijftienjarigen kunnen zeer goed lezen, maar ze doen het niet graag. Dat is het resultaat van het PISA-onderzoek uit 2009. PISA (Programme for International Student Assessment) is een internationaal onderzoek dat de kennis en vaardigheden van vijftienjarigen van over de hele wereld test. In 2009 lag de focus op lezen. De Vlaamse resultaten waren toen ambigu: Vlaamse leerlingen behalen een zeer hoge score voor leesvaardigheid, maar scoren het laagst voor leesplezier. Dit is een onrustwekkend resultaat.

Finland is het enige Europese land met een hogere score voor leesvaardigheid dan Vlaanderen. Maar in tegenstelling tot Vlaanderen, hebben de leerlingen in Finland wel veel leesplezier. Hoe komt het dat Finse leerlingen zo veel liever lezen dan de Vlaamse leerlingen? Welke methodes gebruikt Finland in het onderwijsbeleid? Kan Vlaanderen elementen uit het Finse (onderwijs)beleid overnemen? Wat kan Vlaanderen leren van Finland zodat het leesplezier van de Vlaamse leerlingen kan worden bevorderd?

Een van de belangrijkste succesfactoren voor leesplezier is een gevarieerd aanbod aan boeken. Daarnaast is het van belang dat kinderen worden omgeven en gemotiveerd door mensen die zelf graag lezen. Kinderen moeten ook voldoende tijd krijgen om (vrij) te kunnen lezen.

De hoge Finse scores in PISA kennen verschillende oorzaken. Zo hechten de Finnen veel belang aan de hoge kwaliteit van de leerkrachten en het onderwijs. Alle leerkrachten hebben een masterdiploma op zak. Finse leerlingen gaan van zeven tot zestien jaar naar een comprehensieve basisschool. Dat wil zeggen dat leerlingen van alle niveaus bij elkaar zitten voor alle vakken. Dit is te vergelijken met de Vlaamse basisschool tot twaalf jaar. Op school kunnen de Finse leerlingen rekenen op individuele en extra begeleiding. In de klas wordt vooral gebruik gemaakt van assessments in plaats van de klassieke toetsen. Daardoor wordt er meer gelet op hoe een leerling evolueert.

Hoe komt het dat Vlaamse jongeren niet graag lezen? Vaak wordt het onderwijs hiervoor als schuldige aangewezen. Volgens sommigen zijn er te weinig getalenteerde leerkrachten in Vlaanderen. Anderen beweren dat de fout bij de lerarenopleiding en het leesonderwijs ligt.

Drie deskundigen op het gebied van lezen reflecteren over het nut en de mogelijkheid om Finse succesfactoren over te brengen naar Vlaanderen. Daniëlle Daniels is zelfstandig navormer leesbevordering en leesvaardigheid en wil leerkrachten, ouders, lerarenopleiders, opvoeders … het belang van lezen doen inzien. Samen met hen werkt zij aan het bevorderen van leesplezier en een positieve leesbeleving bij kinderen. Koen David is directeur van Uitgeverij Abimo. Deze uitgeverij is gespecialiseerd in educatieve uitgaven, prentenboeken en jeugdboeken. Dirk Terryn is de derde deskundige. Hij is het aanspreekpunt voor literatuur bij CANON Cultuurcel (Ministerie van Onderwijs).

Uit de reflecties van de deskundigen wordt duidelijk dat er niet onmiddellijk een overeenstemming zal kunnen bereikt worden om de Finse succesfactoren in Vlaanderen over te nemen. De drie belangrijke elementen (comprehensief onderwijs tot zestien jaar, extra leerlingenbegeleiding en universitaire lerarenopleiding) vormen geen garantie op meer leesplezier. Comprehensief onderwijs kan op verschillende meningen rekenen. Volgens Koen David zal dit niet kunnen bijdragen tot meer leesplezier. Daniels en Terryn geloven wel in comprehensief onderwijs, indien dit met andere elementen zou worden gecombineerd.

Extra begeleiding kan op meer steun rekenen. Toch wordt opgemerkt dat dit niet de enige oplossing voor meer leesplezier kan zijn. Ook hier is een combinatie van verschillende factoren nodig. Voor Daniels is er nood aan een andere manier van evalueren. David merkt op dat men niet mag overdrijven in individueel onderwijs, maar dat het wel mogelijk is in het leesonderwijs. Voor het bevorderen van leesplezier is dat zelfs nodig, want elk kind heeft een op maat gemaakt boekenaanbod nodig.

De deskundigen vinden het niet noodzakelijk om van alle Vlaamse leerkrachten masters te maken. Eerder moet de lerarenopleiding zelf hervormd worden, niet de graad van de opleiding. In een hervormde lerarenopleiding zou meer aandacht voor lezen moeten komen zodat de toekomstige leerkrachten meer lezen en een betere leesattitude ontwikkelen. Vlaanderen zou net als Finland meer kunnen investeren in leerkrachten, zodat er enkel sterke en gemotiveerde leerkrachten voor de klas staan.

Het besluit is dat Vlaanderen niet zo maar het Finse onderwijsmodel kan overnemen, maar dat we wel veel van de Finnen kunnen leren. Daarnaast kan één enkel element uit het Fins onderwijssysteem nooit het leesplezier bevorderen. Er zal steeds een combinatie van verschillende factoren nodig zijn.

Om het leesplezier van leerlingen in het Vlaamse onderwijs te bevorderen, kunnen er enkele aanbevelingen worden gedaan. Een eerste aanbeveling is om het leesonderwijs meer centraal te stellen in het algemeen onderwijs. In het onderwijs moet meer aandacht worden besteed aan lezen. Begrijpend lezen en leesplezier moeten meer aan bod komen in het leesonderwijs.

De actuele onderwijshervorming brengt inspiratie voor een tweede aanbeveling. Een onderzoek naar hoe een onderwijshervorming moet worden doorgevoerd, is noodzakelijk. Kan comprehensief onderwijs het leesplezier helpen bevorderen?

Ten derde mag het belang van de ouders op vlak van leespromotie niet worden onderschat. Kinderen zullen vaker lezen als hun ouders dat ook doen. Daarnaast moeten ouders worden bewust gemaakt van de voordelen van voorlezen: kinderen die vaak worden voorgelezen, zullen later betere lezers worden.

De SES (socio-economische status) van een leerling mag geen invloed hebben op zijn of haar schoolprestaties. Omdat dit wel nog vaak het geval is in Vlaanderen, is er een beleid nodig zodat dit fenomeen niet meer kan optreden.

De laatste aanbeveling is om meer te investeren in leerkrachten. De lerarenopleiding is aan een hervorming toe. Theorie en praktijk moeten in deze opleidingen evenveel aan bod komen. Daarnaast moet er meer aandacht zijn voor lezen zodat toekomstige leerkrachten een goede leesattitude ontwikkelen die ze kunnen overdragen aan de leerlingen.

Om het leesplezier bij Vlaamse leerlingen te bevorderen kunnen we niet zomaar de succesfactoren van Finland overnemen. Vlaanderen kan wel een voorbeeld nemen aan het Finse onderwijsmodel. Maar om het leesplezier in de Vlaamse basisschool te bevorderen zal meer dan alleen het Finse voorbeeld nodig zijn. Een beleid inzake het bevorderen van het leesplezier zal een combinatie moeten zijn van verschillende factoren.