Geslachtsverandering van buitenlanders in België
In mijn meesterproef behandel ik de geslachtsverandering van buitenlanders in België sedert de Wet van 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit.
Een transseksuele persoon is iemand die zichzelf op psychisch, sociaal en seksueel vlak beleeft als behorende tot het andere geslacht. Dit gaat vaak gepaard met het verlangen naar of het reeds ondergaan hebben van een geslachtsverandering, met inbegrip van genitale chirurgie. De persoon die operatief gezien van geslacht verandert, zal deze aanpassing ook formeel bevestigd willen zien door middel van een wijziging van de geslachtsaanduiding in zijn geboorteakte en in zijn identiteitsdocumenten (de juridische geslachtsverandering). Ook zal hij zijn naam willen veranderen in een naam die beter strookt met zijn nieuwe geslachtsrol (de naamsverandering).
Staten weigerden aanvankelijk het bestaan van een genderidentiteitsstoornis in rechte te erkennen, laat staan er enig gevolg aan te geven. Hierdoor miskenden zij tal van rechten ten aanzien van transseksuele personen. Na ettelijke tussenkomsten van het EHRM, oordeelde deze laatste uiteindelijk dat Verdragstaten op grond van hun positieve verplichting ingevolge artikel 8 EVRM ertoe gehouden zijn de geslachtsaanpassing van een postoperatieve transseksueel juridisch te erkennen, en wel door onder andere de gegevens van zijn burgerlijke staat te verbeteren. Doorheen mijn uiteenzetting van de Wet van 10 mei 2007 betreffende de transseksualiteit blijkt dat de Belgische wetgever zich met deze wet heeft geconformeerd aan het EVRM en aan de rechtspraak van het EHRM.
Aangezien echter (nog) niet alle Verdragsstaten het recht op juridische geslachtsverandering erkend hebben en de voorwaarden en de gevolgen van de geslachtsverandering bovendien van land tot land enorm kunnen verschillen, kan men zich inbeelden dat een buitenlander die zijn geslacht wenst te veranderen, (ook in België) geconfronteerd wordt met diverse barrières en moeilijkheden. Na de bespreking van de juridische bronnen, kom ik dan ook tot de kern van mijn meesterproef, namelijk de internationale bevoegdheid en het toepasselijk recht ten aanzien van respectievelijk de geslachtsverandering en de naamswijziging van een buitenlander in België.
Al gauw kom ik tot de vaststelling dat de materies die kaderen binnen het personenrecht niet echt lijken te worden beheerst door enige dwingende Europese verwijzingsregels, en slechts in mindere mate door internationale regels. Het WIPR zal dan ook ten aanzien van beide aspecten van de geslachtsverandering het meest relevante instrument zijn.
Wat de juridische geslachtsverandering betreft van buitenlanders in België, blijkt dat enkel die buitenlanders die volgens de bevolkings- of de vreemdelingenregisters hun hoofdverblijf in België hebben een aangifte kunnen doen van hun overtuiging tot het andere geslacht te behoren. Deze aangifte gebeurt bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Enkel voor deze categorie van buitenlanders bestaat er dus een recht op toegang tot Belgische de procedure tot juridische geslachtsverandering. Zij moeten evenwel in beginsel enkele vereiste medische attesten kunnen voorleggen. Daaruit moet ten eerste blijken dat de betrokken buitenlandse transseksueel de voortdurende en onomkeerbare innerlijke overtuiging heeft tot het andere geslacht te behoren, dat hij ten tweede een geslachtsaanpassing heeft ondergaan die hem zodanig in overeenstemming heeft gebracht met dat andere geslacht, waartoe hij overtuigd is te behoren, als dit uit medisch oogpunt mogelijk en verantwoord is en dat hij ten derde niet meer in staat is om overeenkomstig het oorspronkelijke geslacht kinderen te verwekken.
Na de vaststelling dat ook buitenlanders in aanmerking komen om hun geslacht juridisch in België te veranderen, rijst onmiddellijk de vraag welk recht van toepassing is op een dergelijke procedure tot geslachtswijziging. Deze vraag wordt beantwoord door het (nieuw) artikel 35ter, eerste lid WIPR dat voorziet dat ten aanzien van de geslachtsaanpassing het recht van de nationaliteit van de betrokkene van toepassing is. Uit deze regel kunnen drie hypotheses worden afgeleid: ofwel geldt een specifieke procedure in het vreemde recht, ofwel is de geslachtsaanpassing verboden door het vreemde recht, ofwel voorziet het vreemde recht geen specifieke procedure. Indien het recht waarvan de betrokkene de nationaliteit heeft zelf in een regeling voorziet die de geslachtsverandering toelaat, zullen de grondvoorwaarden voor de geslachtsverandering door dit recht worden beheerst. Deze grondvoorwaarden moeten dan worden ingepast in de Belgische procedurevoorwaarden. Indien dit recht echter de juridische geslachtsverandering verbiedt, zal enkel het Belgische recht worden toegepast op de juridische geslachtsverandering. Ook indien dit recht de juridische geslachtsaanpassing niet verbiedt, maar daarnaast niet voorziet in een bijzondere regeling, zal het Belgisch recht worden toegepast.
Ten aanzien van het tweede luik, de naamsverandering van buitenlanders in België, blijkt onmiddellijk dat buitenlandse transseksuelen in beginsel hun voornaam niet kunnen veranderen in België. Dit leidt tot de vreemde vaststelling dat er dus ten aanzien van de buitenlanders die ingeschreven staan in de bevolkings- of vreemdelingenregisters verschillende regels gelden voor de geslachtsverandering en de voornaamswijziging. Een dergelijke buitenlander kan naar Belgisch recht wel van geslacht veranderen, maar niet van naam, zelfs niet na te zijn toegelaten tot de procedure tot geslachtsverandering.
Dit klinkt zeer vreemd in de oren. Ik stel me dan ook de vraag welke buitenlandse transseksueel zijn geslacht in België uiteindelijk nog juridisch zal willen veranderen, wetende dat hij naderhand verplicht zal worden om zijn oorspronkelijke naam te behouden? Een dergelijke regeling roept m.i. alleszins ernstige vragen op ten aanzien van haar overeenstemming met het EVRM.
