Determinanten van octrooiaanvragen in België

Bedrijfskenmerken van Belgische octrooiaanvragers

Het doel van dit onderzoek is om te kijken of er specifieke kenmerken zijn die steeds terugkomen bij bedrijven die een octrooi aanvragen in België. Uit het onderzoek blijkt dat bedrijven die een (of meerdere) dochterondernemingen in het buitenland bezitten, een grotere kans vertonen om een octrooi aan te vragen. Ook bedrijven die in het Vlaamse Gewest gevestigd zijn, vertonen een hogere waarschijnlijkheid om een octrooi aan te vragen, in vergelijking met bedrijven die gevestigd zijn in het Waalse of Brussels hoofdstedelijk Gewest.

Octrooiaanvragen geven een beeld van het onderzoek en de ontwikkeling die in een bepaald land, binnen een bepaalde periode, wordt uitgevoerd. Octrooiaanvragen zijn een betrouwbare bron van informatie, omdat ze worden vrijgegeven door de overheid. Daarnaast bevat elke octrooiaanvraag informatie over wie het octrooi juist heeft aangevraagd en voor welke uitvinding men het octrooi wil verkrijgen. Het onderzoek maakt gebruik van de octrooiaanvragen die door bedrijven zijn ingediend in België, tussen 2005 en 2008. In totaal zijn er over deze vier jaren 2595 octrooiaanvragen ingediend, zowel door bedrijven als particulieren. In dit onderzoek zal er enkel gewerkt worden met de aanvragen die door bedrijven zijn ingediend, omdat de focus op bedrijfskenmerken ligt. In totaal wordt er gewerkt met de aanvragen van 109 verschillende bedrijven. Wanneer de informatie op de octrooiaanvragen wordt gekoppeld aan een database met specifieke financiële en bedrijfsinformatie, kan er onderzocht worden welk type bedrijven nu juist een octrooi aanvragen en wat de kenmerken zijn van deze bedrijven. Dit geeft dan weer een beeld over welke ondernemingen aan onderzoek en ontwikkeling doen in België en dus verantwoordelijk zijn voor de Belgische innovatie. Dit kan onze beleidsmakers helpen bij het ontwikkelen van een lange termijn beleid of fiscale voordelen om onderzoek en ontwikkeling te stimuleren. Wanneer bijvoorbeeld blijkt dat enkel grote bedrijven een octrooi aanvragen, kan er onderzocht worden waarom kleine bedrijven een lagere kans op een octrooiaanvraag vertonen. Het kan zijn dat deze kleinere bedrijven geen interesse hebben om aan O&O te doen maar het is ook mogelijk dat ze niet de mogelijkheden hebben om een octrooi aan te vragen. In dit onderzoek worden bedrijven die een octrooi hebben aangevraagd, vergeleken met bedrijven die dit niet hebben gedaan. Voor elk bedrijf dat een octrooi heeft aangevraagd tussen 2005 en 2008, wordt een gelijkaardig bedrijf gezocht dat geen octrooi heeft aangevraagd. De selectie van deze gelijkaardige bedrijven gebeurt op basis van het totaal actief en de sector waarin het bedrijf dat een octrooi aanvraagt actief is. Bij de vergelijking van de twee groepen van bedrijven staan volgende bedrijfskenmerken centraal: schuldgraad, winstgevendheid, regio, leeftijd, beursnotering, grootte, buitenlandse dochterondernemingen, buitenlandse aandeelhouders, sector, gemiddeld loon en arbeidsproductiviteit. Deze bedrijfsspecifieke kenmerken kunnen bepalend zijn voor de mogelijkheden van een onderneming om aan onderzoek en ontwikkeling te doen. Dit vormt ook het unieke aspect van dit onderzoek. In voorgaande onderzoeken lag de focus op macro-economische variabelen zoals het bevolkingsaantal of belastingspercentage in een bepaald land. Dit onderzoek focust op bedrijfskenmerken, de zogenaamde micro-economische kenmerken. De reden hiervoor is dat macro-economische kenmerken identiek zijn voor alle bedrijven die in hetzelfde land actief zijn. Zo wordt elk bedrijf dat in België actief is aan hetzelfde belastingpercentage onderworpen en moet het op dezelfde arbeidsmarkt op zoek naar personeel. Toch doet niet elke onderneming in ons land aan onderzoek en ontwikkeling. Een verschil in bedrijfsspecifieke kenmerken kan hier een mogelijke oorzaak van zijn. Uit het onderzoek blijkt dat bedrijven die een of meer dochterondernemingen hebben in het buitenland, een hogere kans vertonen op het aanvragen van een octrooi. Bedrijven dienen hun eerste octrooiaanvraag meestal in in het land waar het onderzoek heeft plaats gevonden. Bij een groep van bedrijven wordt de afdeling onderzoek en ontwikkeling meestal gelokaliseerd in het moederland en zal de eerste octrooiaanvraag dus in dit land worden ingediend. Ook de regio waar het bedrijf gevestigd is, heeft een invloed op de waarschijnlijkheid van een octrooiaanvraag. Bedrijven die gevestigd zijn in het Vlaamse Gewest vertonen een grotere kans op een octrooiaanvraag in vergelijking met bedrijven die in het Waalse of Brussels Hoofdstedelijk Gewest gevestigd zijn. Andere bedrijfsspecifieke kenmerken zoals schuldgraad of grootte hebben weinig tot geen invloed op de waarschijnlijkheid dat een bedrijf een octrooi aanvraagt. Toch moet er rekening worden gehouden met het feit dat dit onderzoek slechts octrooiaanvragen van vier verschillende jaren gebruikt. Wanneer er met octrooiaanvragen van meerdere jaren wordt gewerkt, zouden de resultaten eventueel anders en meer representatief kunnen zijn. Het was ook niet mogelijk om alle bedrijven te identificeren die gedurende deze vier jaar een octrooi hebben aangevraagd. Ondanks deze beperking biedt dit onderzoek toch een goede indicatie van de bedrijven die aan R&D doen in België. Aangezien dit onderzoek vrij uniek is, zijn er veel verschillende mogelijkheden voor verder onderzoek. Zo kan er meer rekening worden gehouden met bedrijven die meerdere octrooien aanvragen per jaar, werken met octrooiaanvragen van bijvoorbeeld de laatste 10 jaar of verschillende landen vergelijken. Er kan ook onderzocht worden waarom bedrijven die gevestigd zijn in het Vlaamse Gewest en/of buitenlandse dochterondernemingen bezitten, een verhoogde kans op een octrooiaanvraag vertonen. Deze informatie kunnen beleidsmakers dan gebruiken bij het uitwerken van het toekomstige fiscale beleid en fiscale voordelen voor onderzoek en ontwikkeling.

Er kan dus geconcludeerd worden dat er twee belangrijke bedrijfskenmerken zijn die een invloed hebben op de waarschijnlijkheid van een octrooiaanvraag: het al dan niet hebben van dochterondernemingen in het buitenland en het gewest waar het bedrijf is gevestigd. Andere bedrijfskenmerken zoals schuldgraad, leeftijd,… hebben weinig tot geen invloed op de kans dat een bedrijf een octrooi aanvraagt.