"Je cherche des autorités qui vous plaisent". Alexis de Tocqueville in het Belgisch parlementair discours

“Je plais à beaucoup de gens d’opinions opposées (…) parce qu’ils trouvent dans mon ouvrage, en ne le considérant que d’un seul côté, des arguments favorables à leur passion du moment.“[1] [Alexis de Tocqueville, 1835]

Alexis de Tocqueville (1805-1859) is hot. De laatste decennia is er een geweldige opstoot van interesse in zijn werk. Als dé theoreticus van de democratie is Tocqueville niet weg te slaan uit hedendaagse politieke debatten. Niemand lijkt ooit beter het wezen en de werking van de democratie als samenlevingsvorm omschreven te hebben. Daarbij komt nog dat zijn werk een merkwaardige  profetische kracht bezit. Want had Tocqueville het niet bij het rechte eind met zijn voorspelling dat de Verenigde Staten en Rusland eens over de wereld zouden heersen en met zijn waarschuwing dat egalitaire samenlevingen tot dictaturen kunnen vervallen? Ook een aantal van de huidige maatschappelijke problemen lijkt hij al te hebben voorzien: materialisme en individualisme, de blijvende spanning tussen vrijheid en gelijkheid, de steeds verder uitdijende staatsapparaten in de hedendaagse welvaartsstaten, Tocqueville heeft het schijnbaar allemaal voorspeld. Hij is relevanter dan ooit tevoren.[2]

In deze scriptie ligt de focus op de verwijzingen naar Tocqueville in de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers. Een kort eerste deel behandelt vooral ‘kwantitatieve’ vragen: verwezen Belgische parlementariërs vaak naar Tocqueville? Zijn daarbij veranderingen doorheen de tijd merkbaar? Riepen bepaalde politieke groeperingen Tocqueville meer of minder in dan andere? In een langer tweede deel staan meer ‘kwalitatieve’ vragen centraal: door wie, waarom, wanneer en op welke manier werd in het Belgisch parlement naar Tocqueville gerefereerd? In welke bewoordingen spraken de volksvertegenwoordigers over het werk van Tocqueville? In welke debatten werd hij al dan niet relevant geacht? En zijn er bij dit alles opvallende verschillen of gelijkenissen tussen bepaalde politieke groeperingen? Goede geschiedschrijving is noodzakelijk comparatief. Hoewel de nadruk op Tocqueville ligt, komen ter vergelijking dus ook andere denkers aan bod. Daarnaast bieden de Nederlandse Parlementaire Handelingen de mogelijkheid om de Belgische resultaten in vergelijkend perspectief te plaatsen en eventuele verschillen of gelijkenissen tussen beide landen bloot te leggen.

Duidelijk wordt dat de aanwezigheid van Tocqueville in het parlementair discours vrij continu is. De waardering voor zijn werk was groot en werd unaniem gedeeld door alle politieke strekkingen. Doorheen de Belgische parlementaire geschiedenis bekleedde Tocqueville als ‘hoeder’ van de democratie een centrale plaats in het parlementair discours. Achter de unanieme achting die in het parlement voor zijn werk bestond, gingen echter verschillende aannames en conclusies schuil. Doorheen alle voorbeelden die worden aangehaald loopt inderdaad één rode draad: iedereen was Tocquevilliaan, maar er waren steeds ‘many Tocquevilles’.[3]

[1] Alexis de Tocqueville aan zijn vriend Eugène Stoffels, 21 februari 1835. Geciteerd in KESLASSY, Le libéralisme de Tocqueville, 17.

[2] Dat Tocqueville volop in de belangstelling staat en brandend actueel is bleek zeer recent nog. Op 7 april jongstleden verwees N-VA-voorzitter Bart De Wever naar Tocqueville in ‘Reyers politiek’, een talkshow waarin werd gepeild naar de ideologische drijfveren van de Vlaamse politieke partijen..

[3] Naar een artikel van NISBET, “Many Tocquevilles”.

ratingTextUndefined