Uitbouw van een portfolio actiepunten ‘omvormen van een begraafplaats’

De nieuwe toekomst van begraafplaatsen. De oplossing: een omvormingsportfolio?

Veel gemeenten ervaren het probleem dat begraafplaatsen niet meer met pesticiden beheerd mogen worden omwille van het pesticidendecreet van 1 januari 2004. Om de begraafplaats pesticidenvrij te kunnen beheren, is een omvorming noodzakelijk. Het probleem dat zich voordoet voor een omvorming, is dat de gemeentes niet weten welke omvormingen er allemaal zijn. Naar aanleiding van deze problematiek, werd een onderzoek uitgevoerd naar verschillende omvormingscenario’s voor begraafplaatsen. Alle omvormingscenario’s worden verwerkt in één portfolio. Het portfolio geeft alle zaken weer die een gemeente wenst te weten over de omvorming.

PROBLEEMSTELLING

Sinds het pesticidendecreet definitief van kracht is gegaan op 1 januari 2004, is het verboden om pesticiden te gebruiken in het openbaar. Wetende dat het decreet in 2001 is opgesteld en goedgekeurd, was er dus een overgangsperiode vooraleer het decreet definitief in werking is getreden en er een totaalverbod kwam van pesticiden in het openbaar. In de realiteit zijn echter nog niet veel gemeentes in actie gekomen.

Zoals vele begraafplaatsen er momenteel bijliggen, kost dit de gemeente veel tijd en geld om ze pesticidenvrij te onderhouden. Gemeentes zijn volop bezig met het zoeken naar alternatieve methodes om de begraafplaats te onderhouden zonder het gebruik van pesticiden. Daarnaast is niet gekend wat de alternatieve kosten zijn. Het heeft echter geen nut als alleen de beheermaatregelen aangepast worden terwijl de bestaande situatie ongewijzigd blijft. Dit zou voor een te hoge beheerkost zorgen.

Conclusie: er is nood aan een oplossing, die weergeeft wat de alternatieven zijn om een begraafplaats pesticidenvrij en betaalbaar te onderhouden. Tevens moeten hier de bijhorende kosten berekend worden.

ONDERZOEKSVRAAG

Tijdens het onderzoek stond één vraag centraal: welke factoren spelen een rol om voor een bepaalde omvormingsactie te kiezen. Om hierop het antwoord te vinden zijn verschillende deelvragen onderzocht. De belangrijkste vragen zijn: het gebruik, de omvormings- en beheerkost alsook de esthetische waarde. De verkregen antwoorden werden eerst in een afwegingskader geplaatst en vervolgens werd dan een portfolio opgesteld.

VISIE

De beheermaatregelen zullen sowieso aangepast moeten worden. In plaats van het onderhoud te doen met pesticiden, zal dit voortaan gebeuren door hoofdzakelijk mechanische (vb. handmatig verwijderen) en thermische (vb. branden) methodes. Naast het wijzigen van de beheermaatregelen, is het ook gewenst de beheerfrequentie te wijzigen. In het algemeen is het zo dat de begraafplaatsen vroeger circa driemaal per jaar gesproeid werden met pesticiden. Dit heeft als gevolg dat een grotere inspanning vereist wordt om hetzelfde resultaat te bereiken.

Voor het opvangen van de extra inspanningen en deze ietwat te beperken, moet eerst de bestaande situatie aangepakt worden.

HOE MOET HET NU VERDER?

De oplossing naar de toekomst toe is de begraafplaatsen omvormen. Het omvormen van begraafplaatsen heeft meerdere voordelen. (i) De begraafplaats is pesticidenvrij te onderhouden. (ii) Het beheer is betaalbaar en haalbaar. (iii) De ruimte wordt een groenere plaats.

Een begraafplaats omvormen is een investering die op lange termijn gezien moet worden. In Vlaanderen zijn reeds een aantal gemeentes bezig met hun begraafplaatsen om te vormen. Bij enkele hiervan zijn de omvormingen voltooid en werd een geslaagd eindresultaat bereikt.

Omdat veel gemeenten niet weten hoe ze zo’n project starten of welke mogelijkheden er zijn naar omvormingen toe, werd een onderzoek gedaan. Tijdens het onderzoek zijn bestaande en nieuwe omvormingen in kaart gebracht. Het onderzoek is gericht naar omvormingen o.b.v. de terreineenheid beplanting en verharding. Alle nodige gegevens die van belang zijn per omvorming werden samengebracht in een portfolio.

Het doel van dit portfolio is de gemeentes te bereiken, zodat ze de nodige informatie hebben om een omvorming uit te voeren.

PORTFOLIO

Het portfolio bestaat uit twee hoofdstukken namelijk 

     (i)  Een toelichting op basis van welke randvoorwaarden elke parameter opgesteld werd.

     (ii) Het portfolio met een voorafgaand afwegingskader met

                  -Oplossingen voor verhardingselementen

                  -Oplossingen voor groenelementen

Bij de afweging kan de keuze gebaseerd worden op drie parameters:

     a. het intrinsieke gebruik,

     b. de esthetische waardering of de verfijndheidsgraad

     c. het financiële kader bij de aanleg en het beheer.

Voor het onderhoud zijn de beheersmaatregelen (mechanisch en thermisch) met bijhorende frequenties meegegeven.

Om het financiële kostenplaatje aan te tonen, werden telkens de kosten berekend. Zo zijn enerzijds de beheerkosten voor en na de omvorming berekend. Dit toont aan of het beheer in de toekomst “goedkoper” of “duurder” zal zijn. Anderzijds werden de omvormingskosten berekend, deze geven weer hoe “hoog” de investering wordt.

Er wordt dus duidelijk meegegeven aan de gemeentes wat het financiële kostenplaatje is.

Andere parameters (vb. ecologische waarde, cultuurhistorische waarde, …) werden bewust niet weerhouden gezien ze vaak gestuurd worden bij de planten- of materiaalkeuze, de aanlegspecificaties (legverbanden, …). Deze laatsten doen immers geen afbreuk op de keuze van de omvormingsstrategie.

Het portfolio maakt het mogelijk een gerichte keuze te maken op basis van deze drie parameters. Veelal zijn meerdere opties mogelijk voor eenzelfde uitgangspositie. Randvoorwaarden binnen elke parameter staan verduidelijkt op elke fiche. Maak op basis hiervan de uiteindelijke keuze tussen de verschillende opties.

CONCLUSIE

Vanaf nu is het mogelijk dat de gemeentes een omvorming kunnen kiezen en uitvoeren die geschikt is voor hun begraafplaatsen.

Tijdens het onderzoek is gebleken dat er veel gemeentes interesse hebben in dit onderzoek en het portfolio. Er zijn plannen om het portfolio officieel te publiceren. Het is de bedoeling dat ik dit in de toekomst verder zal adviseren.

Bijgaand wordt u een voorbeeldfiche getoond. Op de fiches zijn alle nodige gegevens terug te vinden die werden gevonden door middel van de onderzoeksvragen.