Different views on El Dorado
Een gouden toekomst voor Peru? – El Dorado anders bekeken
‘Wat we niet nodig hebben is chaos. De staat moet strenger optreden en een einde maken aan deze manifestaties. De antimijnbouw-acties brengen schade toe aan het land en vertragen de investeringen die wij nodig hebben om meer jobs te creëren.’ - Eerste minister Oscar Valdes in de krant La Republica 2014
‘Als Yanacocha je niet kan kopen, onderdrukt ze jou, als dat niet werkt, maakt ze jou zwart, en als dat niet werkt, lobbyt ze bij de staat, zodat die sociaal protest criminaliseert en dat is waar we nu staan.’ - Rocio Meza, advocate, Lima 2014
‘Het is een emotionele strategie van de linksen om het beeld van de arme kleine boer tegenover een gigantisch bedrijf te gebruiken.’ - Flavio Flores, ALAC (Yanacocha’s NGO), Cajamarca 2015
Peru is een land van contradicties. De voorbije jaren kenden een sterke economische groei, voornamelijk gebaseerd op de export van minerale grondstoffen. Deze groei ging echter gepaard met een stijgend aantal sociale conflicten en protesten tegen diezelfde extractie-industrie. Tijdens deze conflicten vielen sinds 2006 reeds honderden doden, veelal door de hand van politie of privémilities. Peru is ‘s werelds zevende grootste exporteur van mineralen en de grootste goudproducent van Latijns Amerika. Dé goudmijn van Zuid-Amerika, Yanacocha, is reeds 22 jaar gevestigd in Cajamarca, een stadje in de Andes in het Noorden van Peru.
Cajamarca is tevens de armste provincie in het land met een armoedepercentage van 51,5% in 2014. De huidige president, Ollanta Humala, won de verkiezingen in 2011 voornamelijk dankzij de stemmen van de rurale bevolking. Hij beloofde een herverdeling van de opbrengsten uit de mijnbouw en een stem in de implementatie van mijnbouwprojecten. Nauwelijks een jaar later promootte hij mijnbouw als de uitgelezen kans tot verdere ontwikkeling van geheel Peru. Hij voerde een hervormingspakket door dat buitenlandse investeringen in de extractie-industrie vergemakkelijkt en milieuwetten versoepelt en militariseerde de volledige regio rond het Congagebied.
Conga is de voorgestelde uitbreiding van de Yanacocha openpitmijn, voor de nationale overheid een investering van 4,8 miljard dollar. Voor de uitvoering dienen echter ook 4 bergmeren te worden vernietigd, wordt er voor de ontginning van 1 gram goud, 1 ton grond verplaatst en is er tevens een enorm verbruik van zoetwater en schadelijke chemicaliën. Peru is het derde kwetsbaarste land voor klimaatsverandering ter wereld en het land met de hoogste waterstress in Latijns Amerika. Gecombineerd met eerdere vervuilingsincidenten door de Yanacochamijn leidde dit tot verzet van de lokale bevolking tegen de uitvoering van het Congaproject. Ze zien Conga als een bedreiging van hun waterbronnen en agrarische activiteiten. Dit jaar kwam de boerin Maxima Chaupe hier nog in het nieuws als symbool van lokaal verzet in de Andes tegen het extractivisme. Het mijnbedrijf profileert zichzelf als een sociaal en tevens ecologisch verantwoord bedrijf, dat via hun NGO spin-off ALAC investeert in de duurzame ontwikkeling van de regio. Hiermee zet het bedrijf zich af tegenover de ‘oude mijnbouw’ die werd gekenmerkt door een negatieve sociale houding en milieu-impact. Voor de protesten wijst het bedrijf enerzijds richting radicale linksen en anderzijds richting overheid: ‘het is immers niet onze schuld wanneer deze de taxen foutief spendeert’.
Deze kort geschetste complexe situatie zit geprankt tussen de belangen van de nationale overheid, de extractie-industrie en de bevolking die het te ontginnen land bewoond. Het belang van de mijnbouwsector en meer specifiek Yanacocha’s goud voor de Peruviaanse economie betekenen dat de Staat zich zelden heeft uitgesproken tegen het bedrijf, dat eigendom is van het Noord-Amerikaanse Newmount (51,35%), het Peruviaanse Buenavontura (44,65%) en het IFC (5%). De laatste jaren verhardde Peru zijn positie tegenover bewegingen die de extractieindustrie in vraag stellen. De reden hiervoor is dat de nationale overheid een bepaald ontwikkelingsdiscours onderschrijft dat zekere beleidsmaatregelen definieert als goed en andere als slecht. Een discours is een verzameling van ideeën en concepten die een gezamenlijke visie mogelijk maakt. Aanhangers van een bepaald discours baseren zich op dezelfde definities, veronderstellingen en meningen. Het dominante ontwikkelingsdiscours ziet een economisch model gebaseerd op natuurlijke rijkdommen als een mogelijkheid om het land te ontwikkelen op basis van de tax-inkomsten uit de extractie-industrie, zelfs wanneer de ecologische en sociale kosten van dit model ondraaglijk worden. Kapitalistische economieën zitten nu eenmaal gewrongen in een systeem waarbij hun voornaamste taak is een continue economische groei te verwezenlijken en dus investeerders happy te houden. Antimijn protesten worden in de media bijgevolg vaak afgeschilderd als radicale eco-terroristen die tegen modernisering en vooruitgang zijn. Met hun acties zouden ze de (economische) ontwikkeling van Peru en Peru’s investeringsimago schade toebrengen. Naast de media worden ook de wetenschap, het gerechtswezen en de politie gebruikt om dit discours kracht bij te zetten. Deze instellingen hebben impliciet de status van onafhankelijk en objectief te functioneren, waardoor men ze een zekere autoriteit toekent. Hierdoor kunnen ze door de machtshoudende instituten en elites echter ook manipulatief worden gebruikt om via hun informatieverstrekking of activiteiten een bepaalde visie als de enige juiste voor te stellen. Deze visie representeert het dominante discours of het ‘waarheidsregime’: de mechanismen en instanties die bepalen wat er ‘waar’ is en wat ‘niet waar’ is en die zichzelf dus steeds bevestigen en legitimeren. Dit maakt het moeilijk om zich buiten dit dominante denken te bewegen. Marginale discoursen dienen op zoek te gaan naar alternatieve bronnen van autoriteit en trachten zo ook ‘hun waarheid’ enige geldigheid te verlenen. Het is een gevecht, niet om de absolute waarheid, maar over de regels die bepalen wat waar en vals is, wat al dan niet aanvaard wordt binnen de samenleving. Een gevecht om de economische en politieke rol en macht die de dominante visie omhelst.
‘Goud staat globaal symbool voor rijkdom en welvaart, maar hier betekent het dood en vernieling.’ -Peruviaan uit de Andes op het debat The Price of Gold, Lima 2014
