Making Sense of the Attack on Charlie Hebdo. A Qualitative Content Analysis of De Standaard and Al Arabiya

Making Sense of the Attack on Charlie Hebdo

Waarom is er geweld in de wereld? Hoe geven mensen betekenis aan dit geweld? Waarom plegen mensen terroristische daden? Hoe geven zowel terroristen als andere mensen betekenis aan de wereld rondom hen? Deze diepere filosofische vragen vormen de basis voor het kiezen van een onderzoek naar geweld en terrorisme. De verschrikkelijke aanslag op Charlie Hebdo op 7 januari dit jaar leidde tot een stortvloed aan meningen over radicalisering, over terrorisme, over de fundamentele waarden van onze Westerse samenleving. Om deze reden besloot ik een werk te maken over de verschillende manieren waarop mensen deze aanslag verwerken en hoe ze proberen de aanslag zin te geven. Door het bestuderen van artikels die behoren tot de opiniesectie van twee kranten, namelijk De Standaard en Al Arabiya, hoopte ik een beter inzicht te krijgen in de verschillende manieren waarop een dergelijke aanslag waargenomen en verwerkt wordt.

Omdat het gaat om een zeer recente gebeurtenis besloot ik een kwalitatieve onderzoeksmethode te hanteren. Dit betekent dat het niet gaat om cijfers, maar om een interpretatieve methode die dieper zoekt naar het hoe en waarom van de dingen. Er werd gekozen voor een inhoudsanalyse waarbij de geselecteerde artikelen geanalyseerd werden op basis van verschillende systematische vragen over de inhoud van elk artikel. Door te kijken naar de datum, de auteur, de lengte van het artikel, de context, het publiek, de sleutelwoorden en thema’s, de types van teksten, de overeenkomsten en verschillen tussen de artikels en de evolutie binnen de geselecteerde periode van de artikelen werd het mogelijk om de data voor zichzelf te laten spreken, zonder vooroordelen van mezelf als onderzoeker.

Hieruit bleek dat er zowel gelijkenissen als verschillen zijn tussen de uiteenlopende perspectieven op de gebeurtenissen. Zo bleek dat er bijvoorbeeld veel aandacht besteed wordt aan processen van radicalisering en aan de noodzaak van politieke actie om iets te doen aan het geweld in zowel het Midden Oosten als in onze Belgische samenleving. Verder werd duidelijk dat de aanslag beschouwd wordt als een aanslag op de Westerse waarden van vrijheid en gelijkheid. Daarnaast kwamen, voornamelijk in De Standaard, discussies naar voren omtrent de noodzaak van onderwijs en integratie. Het werd duidelijk dat de auteurs heel verschillende meningen hebben over deze onderwerpen en dat elk van hen bijdraagt tot een beter verstaan van de uitdagingen die radicalisering, oorlog en integratie voor ons allemaal betekenen.

Dankzij de analyse werd duidelijk dat de schrijvers van beide kranten op een verschillende manier reflecteren over eenzelfde fenomeen: radicalisering en radicale terroristische aanslagen in zowel het Midden Oosten als Europa. De auteurs in Al Arabiya focussen op internationale gebeurtenissen in het Midden Oosten waarbij zij duiden op de noodzakelijkheid van politieke actie van zowel Europa en Amerika als de staten in het Midden Oosten om een oplossing te zoeken voor de aanhoudende oorlog in Syrië en de opkomst van IS. De auteurs in De Standaard hebben dan weer meer oog voor de nationale problematieken in België en wijzen op de noodzakelijkheid van onderwijs, integratie en anti-radicaliseringsbeleid om ervoor te zorgen dat radicaliserende Belgische jongeren opnieuw geïntegreerd worden in de samenleving en zich hier thuis kunnen voelen.

Duidelijk werd dat radicalisering een zeer complex en gelaagd probleem is en kan gezien worden als het pellen van een ui: bij elke laag die men probeert te begrijpen komt een nieuwe laag tevoorschijn. Hoewel er geen eenduidige oplossing lijkt te zijn voor radicalisering en de aanhoudende oorlogen in het Midden Oosten, wordt glashelder dat het de moeite is te blijven investeren in onderzoek naar en oplossingen voor deze verschillende problemen. Het moet duidelijk zijn dat algemeen aanvaard wordt dat deze problemen wederzijds afhankelijk zijn en elkaar dus wederzijds beïnvloeden. Wil men een uitweg vinden, zal men op zoek moeten gaan naar een manier om de problemen gelijktijdig aan te pakken. Het is niet genoeg in te zetten op radicalisering als er geen aandacht is voor internationale fenomenen zoals IS, de aanhoudende oorlog in Syrië en het Palestijns conflict. Kort samengevat: “We need to produce more appealing content for people who feel oppressed and in need for a united voice. We need to win their hearts and minds back. We simply need to prove we are more sophisticated thinkers and our arguments are more compelling than the likes of ISIS (…) we need to stop them from crossing a border in their minds” (C. Ozbudak, Turkey is not to blame for foreign Jihadist actions, in Al Arabiya, 17 januari 2015).