Redenen voor de ongelijke hoeveelheid staatssteun binnen de EU
Mijn thesis geeft eerst een algemeen beeld over wat staatssteun in de Europese Unie (EU) inhoudt en hoe bepaald wordt wat er aan de definitie van staatssteun beantwoordt. Door het bestuderen van papers en het afnemen van interviews zocht deze thesis naar een antwoord op de vraag waarom er verschillen zijn in de hoeveelheid staatssteun die EU-lidstaten uitkeren.
Artikel 107 van het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie omschrijft wanneer staatssteun mag worden toegekend. Kort samengevat kan staatssteun gedefinieerd worden als een vorm van subsidies die de overheid uit kan keren om een bepaalde (economische) activiteit te ondersteunen. Vaak gaat het om steunmaatregelen aan activiteiten die zonder de steun niet zouden worden uitgevoerd. Het is belangrijk dat staatssteun de concurrentie binnen de EU niet verstoort, zodra dit het geval is, mag er in principe geen steun worden toegekend door de overheid van een land.
Voor elke steunmaatregel die een overheid wil uitoefenen dient er een aanvraag te gebeuren bij de Europese Commissie. Die moet dan analyseren of de steunmaatregel al dan niet interfereert met de interne markt binnen de Europese Unie, om deze al dan niet goed te keuren. Dergelijke analyse gebeurt slechts in een beperkt aantal gevallen. Gemiddeld 90% (variërend van land tot land) van de aanvragen valt onder de Algemene Groepsvrijstellingsverordeningen (AGVV, in de thesis General Block Exemption Regulations) en worden hierdoor niet in detail onderzocht. Hierdoor is er veel misbruik door de lidstaten en worden steunmaatregelen aangepast zodat ze aan de definitie van AGVV voldoen. Een groot aantal van de aanvragen is dus niet geheel volgens de regels en zou eigenlijk illegale steun omvatten. Omdat de Europese Commissie niet de mankracht bezit om alle aanvragen te onderzoeken, zijn er dus een aantal gevallen waarin onterecht steun wordt toegekend. Er dient hierbij wel te worden opgemerkt dat indien een illegale steunmaatregel aan het licht komt, hier sancties op worden gegeven. Landen die vaak de regels misbruiken, worden ook strenger bewaakt.
De aangifte van staatssteunmaatregelen gebeurt dus op basis van zelfrapportering door de lidstaten. Hierom komen niet alle cijfers overeen met de realiteit. De geïnterviewden voor deze thesis gaven aan dat de analyse van staatssteun verschillend is binnen en tussen landen. Zo is er bijvoorbeeld in Nederland en Denemarken één centraal orgaan die de analyse uitvoert voor alle staatssteunobjectieven (zoals cultuur, milieusteun, regionale steun en onderzoek en ontwikkeling). In België en andere lidstaten gebeuren de evaluaties voor de objectieven door verschillende departementen. Het ene departement is strikter in het naleven van de regels dan het andere en daardoor zijn er verschillen in de analyse. Verder is staatssteun ook politiek beïnvloed waardoor ministers soms de opdracht geven om staatssteun uit te keren, ook al wees de analyse uit dat dit illegale steun zou zijn omdat deze de concurrentie op de interne markt verstoort.
De verschillen in de analyse voor staatssteun en het feit dat sommige landen vaker de regels in hun voordeel gebruiken zijn hoe dan ook redenen dat er grote verschillen zijn in de hoeveelheden staatssteun. Het is namelijk zo dat de gegevens over staatssteun niet volledig zijn en verschillen van de realiteit. Dit zijn echter niet de enige redenen. Voorgaand onderzoek toonde ook aan dat sommige overheden meer middelen verspillen dan anderen. Sommige landen gaan sneller steun uitkeren dan anderen omdat ze dit nodig achten. Verder is het ook zo dat landen als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk veel steun bieden aan hernieuwbare energie terwijl andere landen hier geen steun voor gebruiken. Dat laatste komt doordat deze landen nog niet zo ver staan in de ontwikkeling van de hernieuwbare energie. Sommige lidstaten zijn minder ver ontwikkeld en daarom verschillen de objectieven voor staatssteun. Deze thesis vond dat objectieven als milieusteun en steun aan landbouw een trend aangeven in het gebruik van staatssteun. Als deze objectieven meer gebruikt werden, was de ratio van staatssteun tegenover het bruto binnenlands product (bbp) over het algemeen hoger.
Analyse van de bestaande gegevens over staatssteun toonde ook aan dat overheden met meer middelen gemiddeld een lagere ratio hadden van staatssteun ten opzichte van hun bbp. Deze bevinding is contrasterend met voorgaand onderzoek, dat aantoonde dat overheden met veel middelen gemiddeld een hogere hoeveelheid subsidies hadden ten opzichte van hun bbp.
Vele redenen spelen een rol voor de verschillen in de ratio staatssteun ten opzichte van bbp. Economische groei en een mogelijke impact van bedrijven kunnen ook een rol spelen. Voor de totale hoeveelheid staatssteun zijn logischerwijs de grootte van een land en het aantal inwoners een belangrijke factor. Grotere landen en landen met meer inwoners hebben een hogere totale hoeveelheid staatssteun. Verder werd bevonden dat oude lidstaten (lidstaten van voor 2004) gemiddeld een hoger aantal staatssteun uitkeren dan landen die later lid werden (lid sinds 2004).
Het is duidelijk dat vele factoren een rol spelen in verschillen tussen de EU-lidstaten maar het is niet mogelijk om de exacte impact van elke reden hiervoor te achterhalen omdat de cijfers verschillen van de realiteit. Het ene land zal meer beïnvloed worden door de ene reden dan de ander en vice versa. Deze thesis zou kunnen dienen als basis voor toekomstig onderzoek.
Bibliografie
Baldwin, R. and C. Wyplosz (2015) The Economics of European Integration. Fifth Edition, Mc Graw Hill. pp. 263-282
Jordan, A., 2012. Environmental policy in the European Union: actors, institutions, and processes. Earthscan.
Adamonienė, R. & Trifonova, J. (2007). The State Support for small and Medium Sized Companies: General and Practical Aspects of Lithuania. Engineering Economics 1 (51). pp. 16-21
Aerts, K., & Schmidt, T. (2008). Two for the price of one?: Additionality effects of R&D subsidies: A comparison between Flanders and Germany. Research Policy, 37 (5). pp. 806-822
Alesina, A. & Angeletos, G. (2005). Corruption, Inequality and Fairness. Journal of Monetary Economics. 52 (7). pp. 1227-1244
Barca, F., McCann, P., & Rodríguez‐Pose, A. (2012). The case for regional development intervention: place‐based versus place‐neutral approaches. Journal of regional science, 52(1). pp. 134-152
Blauberger, M. (2009). Of ‘Good’ and ‘Bad’ Subsidies: European State Aid Control through Soft and Hard Law. West European Politics, 32(4). pp. 719-737
Buigues, P. A. & Sekkat, K. (2011). Public subsidies to business: an international comparison. Journal of industry, competition and trade. 11 (1). pp. 1-24
Cheng, L. K., & Tao, Z. (1999). The impact of public policies on innovation and imitation: The role of R&D technology in growth models. International Economic Review, 40(1). pp. 187-207
Cini, M. (2001). The soft law approach: Commission rule-making in the EU's state aid regime, Journal of European Public Policy, 8:2, pp. 192-207
Clements, B. & Rodriguez, H. & Schwartz, G. (1998). Economic Determinants of Government Subsidies. A Working Paper of International Monetary Fund
Collie, D. R. (2000). State aid in the European Union: The prohibition of subsidies in an integrated market. International Journal of Industrial Organization. pp 867-884
Collie, D. (2002). Prohibiting state aid in an integrated market: Cournot and Bertrand oligopolies with differentiated products. Journal of Industry, Competition and Trade, 2(3). pp. 215–231
Collie, D. (2005). State aid to investment and R&D. European Economy-Economic Papers 231.
Commission of the European Communities. (2005). State aid action plan - Less and better targeted state aid: a roadmap for state aid reform 2005–2009. European Commission Consultation Document
Davidson, C., & Segerstrom, P. (1998). R&D subsidies and economic growth. The RAND Journal of Economics. 29 (3) pp. 548-577
Dewatripont, M. & Seabright, P. (2006). "Wasteful" Public Spending and State Aid Control. Journal of the European Economic Association. 4 (2/3). pp. 513-522
European Commission Directorate-General for Competition. (2015). Analytical Grids on the application of State aid rules to the financing of infrastructure projects. European Commission
European Court of Auditors (2016). Special Report: More efforts needed to raise awareness of and enforce compliance with State aid rules in cohesion policy. Publications Office of the European Union. Vol. 24
Farole, T. & Rodr´ıguez-Pose, A. & Storper, M. (2011). Cohesion Policy in the European Union: Growth, Geography, Institutions. JCMS: Journal of Common Market Studies, 49(5). pp. 1089–1111
Friederiszick, H. W. & Röller, L. & Verouden, V. (2006). European State Aid Control: an economic framework. European Commission Report
Ginevičius, R., Podvezko, V., & Bruzge, Š. (2008). Evaluating the effect of state aid to business by multicriteria methods. Journal of Business Economics and Management, 9(3). pp. 167-180.
Hainz, C. & Hakenes, H. (2012). The politician and his banker: How to efficiently grant state aid. Journal of Public Economics. 96 pp. 218-225
Houthakker, H. S. (1972). The control of special benefit programs, in U.S. Congress, Joint Economic Committee, The Economics of Federal Subsidy Programs – A compendium of Papers, 92nd Congress, 2nd Session, Washington: Government Printing Office. pp. 7-12
Kassim, H., & Lyons, B. (2013). The new political economy of EU state aid policy. Journal of Industry, Competition and Trade. 13 (1). pp. 1-21
Meiklejohn, R., 1999. The economics of State aid. European Economy-Commission of The European Communities-Reports And Studies, pp.25-31.
Merola, M. & Donzelli, S. (2014). The reform of regional aid: trends and challenges. ERA. pp. 263-281
Minniti, M. (2008). The role of government policy on entrepreneurial activity: productive, unproductive, or destructive?. Entrepreneurship Theory and Practice. 32 (5). pp. 779-790.
Rothstein, B. & Teorell, J. (2008). What Is Quality of Government? A Theory of Impartial Government Institutions. Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions. 21 (2). pp.165–190.
Schwartz, G. & Clements, B. (1999). Government Subsidies. Journal of Economic Surveys. 13. pp. 119–148
Schumpeter, J. (1942). Creative destruction. Capitalism, socialism and democracy. pp. 82-5.
Steyger, E. (2010). Overheidsbijdragen aan infrastructuur: gerechtvaardigde ondersteuning of onrechtmatige staatssteun?. Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht. pp. 3-11
Tunali, G. B. & Fidrmuc J. (2015). State Aid Policy in the European Union. Journal of Common Market Studies. 53 (5). pp. 1143–1162
Zahariadis, N. (2013). Winners and losers in EU state aid policy. Journal of Industry, Competition and Trade 13 (1). pp. 143-158.
European Commission DG Competition. (2013). State Aid: Manual of Procedures. Internal DG Competition working documents on procedures for the application of Articles 107 and 108 TFEU
European Commission Directoraat-generaal Concurrentie. (2008). Vademecum: Community Law on State Aid. A handbook by the Directorate General of Competition.
Treaty on the Functioning of the European Union OJ C 115, 9.5.2008, pp. 91–92 Art. 107-109
Treaty on the Functioning of the European Union OJ C 115, 9.5.2008, pp. 59 Art. 26
Information on state aid from http://ec.europa.eu/competition/state_aid/overview/index_en.html [29/10/2016]
State Aid Scoreboard 2015 from http://ec.europa.eu/competition/state_aid/scoreboard/index_en.html [29/10/2016]
European Commission Press release. State aid: Commission concludes Belgian "Excess Profit" tax scheme illegal; around €700 million to be recovered from 35 multinational companies. Brussels, 11 January 2016: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-42_en.htm [29/10/2016]
https://www.gov.uk/guidance/state-aid [03/11/2016]
Lisbon European Council 23 and 24 March 2000: Presidency Conclusions from www.europarl.europa.eu/summits/lis1_en.htm [12/11/2016]
The World Bank data on number of citizens from http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&country=EUU# [14/02/2017]
Eurostat data from http://ec.europa.eu/eurostat/web/national-accounts/data/main-tables [14/02/2017]
https://wcoats.wordpress.com/2008/09/06/how-to-measure-the-size-of-gove… [15/02/2017]
Academic Writing Assistant of the KU Leuven ILT from https://ilt.kuleuven.be/schrijfhulp_eng/ [23/02/2017]
The use of Panel data in Stata 14.2 from https://www.princeton.edu/~otorres/Panel101.pdf [21/03/2017]
European Commission Press release. State aid: Commission approves German renewable energy law EEG 2014. Brussels, 23 July 2014: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-867_en.htm [02/05/2017]
Commission Notice on the notion of State aid as referred to in Article 107(1) of the Treaty on the Functioning of the European Union C/2016/2946 OJ C 262, 19.7.2016, p. 1–50: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.C_.2016.2…. 0001.01.ENG&toc=OJ:C:2016:262:TOC [02/05/2017]
