De beginnende leerkracht in het web van zijn relaties

1 september. De media focust op de vele kinderen die weer aan de schoolpoorten staan en op de leerkrachten die hen hartelijk ontvangen. Door dit gelukkige beeld zou men haast de beginnende leerkrachten vergeten die via tientallen open brieven aan Minister Crevits roepen om meer werkzekerheid.

Stereotype

Iedereen kent het beeld van de beginnende leerkracht. Een beginnende leerkracht die alweer geen eigen klas heeft en van interim naar interim huppelt om op het einde van het schooljaar weer slecht nieuws te incasseren. Maar zelfs wanneer deze beginner, vol goede moed, aan zijn job begint, duiken er steeds weer problemen op. Veel administratie, klasmanagement, het M-decreet, … De lijst is eindeloos. Ook deze ‘startersproblemen’ komen regelmatig in de aandacht, waardoor ook de lerarenopleiding weer onder vuur komt te liggen. Het debat lijkt eindeloos. Dit onderzoek richt zich terug op de wezenlijke kern van het ‘beginnend-leerkracht-zijn’, zonder aannames en vooroordelen. De volgende vragen staan centraal: Wie is die beginnende leerkracht? Wat betekent het om als beginnende leerkracht te werken in een school? Wat is de rol van andere personen in deze omgeving?

Een touw

De beginnende leerkracht is een touw dat door verschillende personen naar alle kanten getrokken wordt. De beginnende leerkracht leeft en werkt in een web van organisaties en relaties. De directeur, de pedagogisch begeleider en de collega’s, om maar enkele voorbeelden te geven. Deze personen hebben allemaal een onmiskenbare, maar vaak vergeten invloed op de beginnende leerkracht. Mag je bijvoorbeeld als beginnende leerkracht je eigen mening uiten of volg je braaf de mening van je collega’s zodat ze je aanvaarden in het leerkrachtenteam? Iedereen voelt van nature aan dat de mensen rondom hen een grote rol spelen in zijn of haar leven. Dat is niet anders voor beginnende leerkrachten. Toch is er niet zoveel onderzoek dat zich echt verdiept in de beleving door de beginnende leerkracht van het relatieweb waarin hij moet opereren. Dat gebeurt wel in dit onderzoek. Enerzijds brengen we in kaart welk beeld de beginnende leerkracht heeft over zichzelf en anderzijds verbinden we dit met zijn verschillende relaties binnen en buiten de school. Over dit verband lieten we de beginnende leerkrachten zelf hun unieke verhaal doen. Elf beginnende leerkrachten uit het lager onderwijs werden uitgenodigd voor een diepgaand interview over zichzelf als leerkracht en over hun naaste relaties. De resultaten van dit onderzoek tonen dus het leven als beginnende leerkracht zoals het is….

Een behulpzame collega? Een kritische ouder?

Zoals verwacht bleken de relaties met de directeur, de leerlingen en met de collega’s belangrijk voor de beginnende leerkrachten. Maar wat denkt u van de cruciale relatie met hun partner of de ouders van de leerlingen? Het blijft natuurlijk niet bij het vaststellen van een aantal belangrijke personen in het leven van een beginnende leerkracht. Een nog belangrijkere vraag is: Waarom? Waarom deze personen? Waarom andere personen niet? Wat is er speciaal of anders aan deze personen dat ze de beginnende leerkracht in zo’n grote mate beïnvloeden? Diverse antwoorden zijn hier mogelijk en de voorbeelden zijn eindeloos. Denk maar een schoonouder die ook een leerkracht is en tips geeft over hoe je de jeugd van tegenwoordig moet aanpakken. Of een vriendelijke collega die je extra oefeningen aanbiedt. En dan kan je maar best die extra oefeningen aanvaarden, want anders gaan je collega’s denken dat je geen goede leerkracht bent. Maar dit verhaal heeft ook een keerzijde. Wat doe je met de ouder van één van je leerlingen die regelmatig je competenties als leerkracht bekritiseert? Om het in de woorden van een beginnende leerkracht te zeggen: “Op dat moment ben je een beginnende leerkracht. Ik stond eerlijk gezegd echt gewoon met mijn mond vol tanden”.

Levenslang leren en ontwikkelen

Misschien sta je op dat moment met je mond vol tanden, de volgende keer zal het wel anders lopen. Je bereidt je voor en zal je laten gelden als leerkracht. Of je aanvaardt de tips van je schoonouder en je ontdekt dat deze tips nog écht werken ook. Volgende week nog eens langsgaan bij schoonouders en eens vragen hoe je met een vervelende directeur moet omgaan. Enkele voorbeelden die aantonen dat de beginnende leerkracht zich steeds blijft ontwikkelen op diverse vlakken en daarbij gebruik maakt van de relaties in het netwerk. Niemand blijft hetzelfde en de unieke rol van anderen in dit proces willen we met dit onderzoek benadrukken en ontrafelen. Wie meer wilt weten over de grote rol van andere personen in het leven van beginnende leerkrachten en hoe we die rol kunnen begrijpen en verklaren, kan antwoorden vinden in dit masterproefonderzoek.

Met andere woorden…

De beginnende leerkracht met al zijn ‘problemen’ komt daar bovenop in contact met diverse personen die allemaal de leerkracht naar alle kanten trekken. Dit beïnvloedt in grote mate hoe de beginner zichzelf en zijn beroepssituatie ziet. Goed of slecht, deze personen zorgen ervoor dat de beginnende leerkracht zich blijft ontwikkelen en uiteindelijk de titel ‘beginnende leerkracht’ en het stereotype beeld dat hiermee gepaard gaat, verliest.