Examens, portfolio’s of taken? Evaluatiemethodes onder de loep
Ondertussen is het schooljaar weer even bezig. De studenten zitten achter de banken, de leerkrachten zijn ingewerkt en … de eerste toetsen komen eraan. Maar hoe kunnen leerkrachten het best evalueren?
Taken maken, examens invullen of portfolio’s indienen: iedereen kent zulke evaluatiemethodes vanuit zijn schooltijd. Maar de ene test is de andere niet. De vakken wiskunde of chemie worden anders getoetst dan taalvakken. Recent voerde Jolien Janssens, pas afgestudeerd aan de KU Leuven, een onderzoek uit naar evaluatiemethodes in het taalonderwijs. Ze richtte zich tot anderstaligen die Nederlandse lessen volgen. Op die manier bracht ze de verschillende werkwijzen over evalueren in kaart.
Breed evalueren
Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming speelde een belangrijke rol in het onderzoek. Zijn visie is dat er in het onderwijs breed geëvalueerd moet worden. ‘Breed evalueren’ houdt in dat diverse beoordelaars op verschillende momenten testen afnemen. Daarbij is het van belang dat zowel kennis, attitudes als de vier vaardigheden (spreken, luisteren, schrijven en lezen) aan bod komen. Bovendien geven de leerkrachten niet steeds dezelfde soort test, maar hebben ze een gevarieerd aanbod in hun evaluatiegamma. Zo kunnen ze bijvoorbeeld met portfolio’s werken.
Het doel van breed evalueren is om een totaalbeeld van het kennen het kunnen van de student te bekomen. De student heeft ook een actieve rol in het evaluatiegebeuren, zodat hij zijn eigen ontwikkeling mee kan opvolgen. Dat komt zijn motivatie ten goede.
Verschillende evaluatiemethodes
De ‘klassieke’ testen, toetsen en examens behoren tot een van de mogelijkheden om breed te evalueren. Die evaluatiemethodes zijn echter steeds momentopnames. Om breed te kunnen evalueren, is het voornaam om ook het proces van de student onder de loep te nemen. Dat kan door in de klas met observaties te werken. Door de student doelgericht en nauwlettend in het oog te houden, kom je als leerkracht heel wat te weten over zijn ontwikkeling.
Daarnaast kan de leerkracht een portfolio aanbieden waarbij de student zelf zijn eigen prestaties in kan bijhouden, opvolgen en verbeteren. Ook met die evaluatiemethode kijkt men naar het proces dat de student aflegt om zijn doel te bereiken.
Niet alleen de leerkracht kan als beoordelaar optreden, ook de student kan zichzelf evalueren. Dankzij zelfevaluaties kan hij aangeven wat hij goed of minder goed kan. Schat de student zichzelf goed in? Of heeft de leerkracht een andere mening over zijn evaluatieproces?
Bovendien kunnen de studenten ook elkaar evalueren. Die methode krijgt de naam peerevaluatie. Een evaluatieschema helpt de studenten om elkaar eerlijk te beoordelen. Dankzij die evaluatiemethode krijgen de studenten input van hun medestudenten.
Onderzoek naar evalueren in het taalonderwijs
In het onderzoek van Jolien Janssens komen de leerkrachten die Nederlands aan anderstaligen geven aan het woord. Om de evaluatiemethodes breed in kaart te brengen, werden ook de cursisten van die opleiding bevraagd.
Een opmerkelijke vaststelling is dat de cursisten enorm veel belang hechten aan zelfevaluatie. De cursisten die geen zelfevaluatie aangeboden krijgen, wensen daar wel mee te werken. De overige cursisten die wel na elke test zichzelf evalueren, zijn daarover zeer tevreden. Vervolgens geven de taalleerders aan dat er in hun opleiding breed geëvalueerd wordt. Zo zijn er luister- en spreekopdrachten, alsook schrijf- en leestesten. Bovendien zijn die evaluatieopdrachten steeds op de realiteit afgestemd. De cursisten krijgen daardoor een betere voorbereiding op het leven in de maatschappij. Daarnaast vermelden de cursisten dat feedback een onmisbare schakel bij het evaluatieproces is. Die terugkoppeling zorgt ervoor dat de cursist en de leerkracht hun mening over het evaluatieproces kunnen uiten. Dat sluit weer naadloos aan bij de visie van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming.
Niet alleen de cursisten, maar ook de leerkrachten geven bepaalde inzichten over evalueren weer. De leerkrachten geven aan dat ze doelgericht en breed evalueren. Ze houden dus rekening met de visie van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. De meest voorkomende evaluatiemethodes zijn observaties en realistische opdrachten. Uit het onderzoek blijkt dat de leerkrachten nog te weinig zelf- en peerevaluatie aanbieden, maar dat willen ze veranderen. De leerkrachten voorzien wel een individueel gesprek met de cursist om feedback te geven. Dankzij die reflectie worden positieve en werkpunten besproken.
De beste evaluatiemethode?
Er is niet één methode die als ‘beste’ evaluatiemethode bestempeld kan worden. Elke school heeft zijn vrijheid en eigenheid in het kiezen van evaluatiemethodes. Evalueren is dus geen ‘goed of fout verhaal’. De leerkrachten kunnen flexibel zijn in hun werkwijze om testen, taken of portfolio’s aan te bieden. Het voornaamste is dat ze hun doel voor ogen houden. Dat wil zeggen dat ze breed evalueren door verschillende soorten methodes toe te passen en dat ze taken of testen op diverse momenten doorheen het schooljaar afnemen. Daarnaast moeten de leerkrachten rekening houden met de actieve rol van de student of de cursist: hij kan zelf zijn evaluatieproces in handen nemen door zichzelf of zijn medestudenten te beoordelen. Tot slot is het geven van feedback cruciaal als reflectiemoment.
Geschreven door Jolien Janssens – alumna KU Leuven (campus Sint-Andries) - Master in de meertalige communicatie
Bibliografie
Achten, L., Bryon, A., Colyn, A., De Backer, P., De Coster, C., De Niel, H. & et al. (2015, 31 januari). Leerplan: Opleiding Nederlands tweede taal: Richtgraad 2 – Threshold 3 en 4 –
Modulair (Studiegebied Nederlandse tweede taal – Secundair volwassenenonderwijs). [Leerplan]. Opgevraagd van
http://www.stuurgroepvo.be/doc/curriculum/LeerplannenSVO/LPNT2/LP_NT2_R…
Afsprakenkader Nederlands tweede taal [PDF]. (2009). Opgevraagd van de site van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming http://ond.vlaanderen.be/volwassenenonderwijs/beleid/documenten_nt2/200…
Asselman, S., Binst, V., Du Bois, L., Dumont, D., Gevaerts A., Hellemans, A. & et al. (2015, 31 januari). Leerplan: Opleiding Nederlands tweede taal: Richtgraad 4 – Effectiveness –
Modulair (Studiegebied Nederlandse tweede taal – Secundair volwassenenonderwijs). [Leerplan]. Opgevraagd van
http://www.stuurgroepvo.be/doc/curriculum/LeerplannenSVO/LPNT2/LP_NT2_R…
Avonds, T., Bollen, L., Caes, A., De Jaeger, K., De Proft, K., Degryse, D. & et al. (2015, 31 januari). Leerplan: Opleiding Nederlands tweede taal: Richtgraad 1 – Breakthrough –
Modulair (Studiegebied Nederlandse tweede taal – Secundair volwassenenonderwijs).[Leerplan]. Opgevraagd van
http://www.stuurgroepvo.be/doc/curriculum/LeerplannenSVO/LPNT2/LP_NT2_R…
Beeker, A., Fasoglio, D., Til, A. van & Trimbos, B. (2011, december). Toetsen en beoordelen met het ERK [PDF van Cito/SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling)].
Opgevraagd van http://www.erk.nl/docent/toetsing/toetsen-en-beoordelen-met-hetERK.pdf/
CNaVT (Certificaat Nederlands als Vreemde Taal) & Nederlandse Taalunie. (2006, september). Tip 4: Een brede kijk op evalueren [PDF van Evaluatietheek NT2]. Opgevraagd
van http://www.nt2evaluatheek.be/ShowImage.aspx?FileID=243
De Backer, F. & Philips, I. (2013). Toolkit Competenties Nederlands: Breed Evalueren (In opdracht van Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming) [PDF]. Opgevraagd van
http://www.ond.vlaanderen.be/toetsenvoorscholen/toolkit_breed_evalueren…
De Taalunie. (2017a). Doel en missie [Informatief bericht]. Opgevraagd van http://cnavt.org/over-cnavt/doel-missie
De Taalunie. (2017b). Exameninstellingen die het examen afnemen [Informatief bericht]. Opgevraagd van http://cnavt.org/zoek-exameninstelling
De Taalunie. (2017c). Onze examens [Informatief bericht]. Opgevraagd van http://cnavt.org/het-examen-nederlands
De Taalunie. (2017d). Over CNaVT [Informatief bericht]. Opgevraagd van http://cnavt.org/over-cnavt
De Taalunie. (2017e). Relatering aan het ERK [Figuur 1]. Opgevraagd van http://cnavt.org/het-examen-nederlands
Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Secundair Onderwijs - Bisdom Gent. (2004, oktober). Evaluatie: een genuanceerd verhaal [PDF]. Opgevraagd van https://pincette.vsko.be/Website_buitenhuis/DPB/DPB_Gent/VICOG/website/…
Eisen voor kwaliteitsvolle evaluatie [PDF - Steunpunt Diversiteit & Leren i.o.v. Proeftuinen]. (z.d.). Opgevraagd op 14 februari 2017 van http://old.steunpuntdiversiteitenleren.be/sites/default/files/Eisen_voo…
Huis van het Nederlands – Limburg. (2016a). Over HvN [Informatief bericht]. Opgevraagd van
http://www.huisvanhetnederlandslimburg.be/over-hvn/
Huis van het Nederlands – Limburg. (2016b). Vormingen duidelijke taal [Informatief bericht]. Opgevraagd van http://www.huisvanhetnederlandslimburg.be/projecten/vormingen-duidelijk…
Huizen van het Nederlands. (2014, november). Handleiding denkkader oriëntering [PDF]. Opgevraagd van http://www.huisvanhetnederlandslimburg.be/wpcontent/uploads/2015/03/BIJ…
Jansma, N. & Pennewaard, L. (2008, november). Samen werken aan taaltaken: Handreiking voor het werken met taaltaken bij de moderne vreemde talen in het kader van de
aansluiting vmbo-mbo [Brochure van Nationaal instituut voor leerplanontwikkeling (SLO)]. Opgevraagd van http://downloads.slo.nl/Repository/samen-werken-aan-taaltaken.pdf
Meijer, D. & Noijons, J. (2008). Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen - Common European Framework of
Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment. Den Haag: Nederlandse taalunie.
Nation, I.S.P. (2013). Learning Vocabulary in Another Language. Second Edition. New York: Cambridge University Press.
Nationaal Expertisecentrum leerplanontwikkeling (SLO). (2010a). ERK: achtergrondinformatie [Informatief bericht – Europees Referentiekader Talen]. Opgevraagd van http://www.erk.nl/docent/Achtergrondinformatie/
Nationaal Expertisecentrum leerplanontwikkeling (SLO). (2010b). Ideeën voor taaltaken: Taaltaken leiden tot producten [Informatief bericht – Europees Referentiekader Talen].
Opgevraagd van http://www.erk.nl/docent/erk_in_de_praktijk/taaltaak/ideeen/
Nederlandse Taalunie. (2015, 8 mei). Over het ERK [Informatief bericht]. Opgevraagd van
http://taalunieversum.org/inhoud/erk-nederlands/over-het-erk
Nederlandse Taalunie. (2016, 29 april). CNaVT [Informatief bericht]. Opgevraagd van
http://taalunieversum.org/inhoud/cnavt
Nederlandse Taalunie. (2017a). Certificaat Nederlands als Vreemde Taal (CNaVT) [Informatief bericht]. Opgevraagd van
http://over.taalunie.org/organisatie/netwerk/certificaat-nederlands-als…
Nederlandse Taalunie. (2017b). Covaartest [Informatief bericht]. Opgevraagd van
http://taalunieversum.org/onderwijs/termen/term/947/covaartest/
Nederlandse Taalunie. (2017c). Het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader - online versie: 3.3 Presentatie van Gemeenschappelijke Referentieniveaus [Informatief bericht].
Opgevraagd van
http://taalunieversum.org/onderwijs/gemeenschappelijk_europees_referent…
Nederlandse Taalunie. (2017d). Het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader - online versie: 4.4.1 Productieve activiteiten en strategieën [Informatief bericht]. Opgevraagd van
http://taalunieversum.org/onderwijs/gemeenschappelijk_europees_referent…
Noreillie, A.-S. (2017). Audit de la communication internet. PowerPoint - Frans interne communicatie. Antwerpen: KU Leuven – campus Antwerpen.
Philips, I. (2013, september). Toolkit breed evalueren – Breed evalueren kan je leren…. 6 vragen om over te reflecteren – Competenties Nederlands breed evalueren in secundair
onderwijs [PDF – Nieuwsbrief 18 van Centrum voor Taal en Onderwijs]. Opgevraagd van
http://www.cteno.be/assets/downloads/cteno/cteno_secundair_toolkit.pdf
Schoolbestuur Sint-Paulus vzw. (z.d.). Moderne Vreemde Talen - Gespreide Evaluatie met Permanente Feedback [PDF]. Opgevraagd op 11 april 2017 van
https://aso.viatienen.be/sites/default/files/Brieven/2016%2008%2030%20M…
Sercu, L., Vyncke, C. & Peters, E. (2003). Testen en evalueren in het vreemdetalenonderwijs. Mechelen: Wolters Plantyn.
Steunpunt GOK (CTO/KU Leuven). (2013a). 1. Breed evalueren? >>moment(en) van evaluatie [Informatief bericht van Evaluatietheek NT2]. Opgevraagd van
http://www.nt2evaluatheek.be/Content.aspx?par=12
Steunpunt GOK (CTO/KU Leuven). (2013b). Waarom evalueren? - Wat wil je doen met de
resultaten van de evaluatie? [Informatief bericht van Evaluatietheek NT2]. Opgevraagd
van http://www.nt2evaluatheek.be/Content.aspx?par=9
Steunpunt GOK (CTO/KU Leuven). (2013c). Wat evalueren? [Informatief bericht van Evaluatietheek NT2]. Opgevraagd van
http://www.nt2evaluatheek.be/Content.aspx?par=10
Van Dale Onlinewoordenboeken. (2016). Geraadpleegd op
http://vowb.vandale.be.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/zoeken/zoeken.do
Van Petegem, P. & Vanhoof, J. (2002). Evaluatie op de testbank: Een handboek voor het ontwikkelen van alternatieve evaluatievormen. Mechelen: Wolters Plantyn Professionele
Informatie.
Verhoeven, J. C., Devos, G., Bruylant, W. & Warmoes, V. (2002). Evalueren in Vlaamse secundaire scholen: Een onderzoek bij leraren en directeurs. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2014a, 1 februari). Secundair volwassenenonderwijs: STUDIEGEBIED NEDERLANDS TWEEDE TAAL - Opleiding Nederlands tweede taal - Richtgraad 1 - AO NT 016 [opleidingsprofiel]. Opgevraagd van
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/volwassenenonderwijs/secundairv…
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2014b, 1 februari). Secundair volwassenenonderwijs: STUDIEGEBIED NEDERLANDS TWEEDE TAAL - Opleiding Nederlands tweede taal - Richtgraad 2 - AO NT 017 [opleidingsprofiel]. Opgevraagd van
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/volwassenenonderwijs/secundairv…
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2014c, 1 februari). Secundair volwassenenonderwijs: STUDIEGEBIED NEDERLANDS TWEEDE TAAL - Opleiding Nederlands tweede taal - Richtgraad 3 - AO NT 018 [opleidingsprofiel]. Opgevraagd van
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/volwassenenonderwijs/secundairv…
Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2014d, 1 februari). Secundair volwassenenonderwijs: STUDIEGEBIED NEDERLANDS TWEEDE TAAL - Opleiding Nederlands tweede taal - Richtgraad 4 - AO NT 019 [opleidingsprofiel]. Opgevraagd van
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/volwassenenonderwijs/secundairv…
VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs). (z.d.). Evalueren [PowerPointpresentatie]. Opgevraagd op 11 april 2017 van http://www.bouwhout.be/Evalueren/Permanente%20evaluatie%20-%20zelfevalu…
VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs). (2014, september). FRANS DERDE GRAAD ASO - PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS [Leerplan]. Opgevraagd van http://ond.vvksoict.com/leerplannen/doc/bijlage/Servicedocument%20Frans…
