Geweld tussen siblings: een onbekend fenomeen met grote gevolgen

Grensoverschrijdend gedrag tussen broers en zussen of kortweg sibling-geweld is de meest voorkomende vorm van huiselijk geweld. Het heeft ernstige gevolgen op het mentaal welzijn van zowel slachtoffers als plegers. Toch krijgt dit onderwerp weinig aandacht en is er in België tot nu toe nog geen onderzoek naar gevoerd. Dit maakt dat sibling-geweld vaak niet herkend wordt en dat de kennis en inzichten over het fenomeen beperkt zijn.

Volgens Amerikaanse en Britse studies wordt naar schatting 40 tot 50% van de kinderen minstens eenmaal per jaar met sibling-geweld geconfronteerd. Door gebrek aan uitgebreid en recent onderzoek, zijn er echter nog weinig cijfers voorhanden en is er nog geen duidelijk zicht op het werkelijk voorkomen van sibling-geweld. De bestaande cijfers zijn waarschijnlijk een onderschatting. Dit komt onder andere omdat geweld tussen siblings vaak gezien wordt als rivaliteit of normaal gedrag, waardoor het niet als geweldsvorm herkend wordt.

Dit wil natuurlijk niet zeggen dat er automatisch sprake is van sibling-geweld bij een ruzie of een duw.

Sibling-geweld of rivaliteit? Soms moeilijk te onderscheiden

Het onderscheid tussen rivaliteit onder siblings en effectief sibling-geweld kan gemaakt worden op basis van volgende aspecten: perceptie, intentie en ernst. Onder perceptie begrijpen we de manier waarop beide siblings de interactie kaderen. Wanneer bijvoorbeeld een van de siblings het gedrag als gewelddadig ervaart, is er waarschijnlijk sprake van meer dan enkel rivaliteit. Ernst gaat over de intensiteit en de duur van de agressieve interactie tussen siblings. Om van sibling-geweld te kunnen spreken, zou er namelijk sprake moeten zijn van verschillende voorvallen verspreid over een langere periode. Bij intentie gaat het over het doel van het gedrag van de sibling. Er zou sprake moeten zijn van opzettelijke daden van geweld.

Sibling-geweld kan verschillende vormen aannemen. Het kan gaan om fysiek (bv. slaan, schoppen), psychisch (bv. beledigen, kleineren) en seksueel geweld (bv. strelen, aanraken van geslachtsdelen).

Het huidig onderzoek

Studies uit het buitenland tonen aan dat slachtoffers van eender welk type van sibling-geweld zowel op korte als op lange termijn ernstige gevolgen ervaren op vlak van psychosociaal welzijn. Hier werd naar ons weten nog geen onderzoek naar gevoerd in België.

Inzake waar slachtoffers hulp zoeken, welke hulp ze als behulpzaam ervaren en wat slachtoffers aangeven nodig te hebben op vlak van hulpverlening werd nog geen onderzoek teruggevonden. Onderzoek naar hulpzoekend gedrag van slachtoffers van sibling-geweld kan waardevolle informatie bieden over hun noden van op vlak van hulpverlening. Het zou een beeld kunnen vormen van wat als helpend ervaren wordt bij de verwerking van deze ervaringen en waar het hulpverlenerslandschap op dit moment eventueel nog tekortschiet.

Om deze redenen onderzocht deze studie op welke manier slachtoffers naar hulp zoeken en wat hun ervaringen hierbij zijn. Daarnaast werd het effect van sibling-geweld op het psychisch welzijn van slachtoffers nagegaan. Psychisch welzijn werd opgedeeld in stressklachten, angstklachten, depressieve klachten, emotioneel, psychisch en sociaal welbevinden. Tot slot werd onderzocht of het al dan niet zoeken van hulp een effect heeft op het psychisch welzijn van slachtoffers.

In totaal namen 498 personen (ouder dan 16 jaar) die sibling-geweld hadden meegemaakt deel aan de anonieme online survey.

De impact op psychisch welzijn

Eerdere studies toonden aan dat slachtoffer worden van sibling-geweld onder andere kan leiden tot depressie, onzekerheid, laag zelfvertrouwen en gevoelens van incompetentie, schaamte en woede.

Die bevindingen werden bevestigd in deze studie: slachtoffer zijn van sibling-geweld blijkt inderdaad samen te gaan met meer stress, angst en depressieve klachten en een lager emotioneel, psychisch en sociaal welbevinden.

Hulpzoekend gedrag van slachtoffers

Slechts de minderheid van de deelnemers (38%) geeft aan ooit hulp gezocht te hebben. Slachtoffers die wel hulp zoeken, spreken voornamelijk vrienden, familie, een psycholoog of de huisarts aan. Dit zijn dan ook de hulpbronnen die als het meest behulpzaam ervaren worden. Slachtoffers geven aan dat ze vooral nood hebben aan een luisterend oor en iemand om mee te praten. De reactie van de omgeving blijkt bovendien van groot belang te zijn: enerzijds wordt de angst voor die reactie als drempel ervaren, anderzijds is het opmerken van moeilijkheden of problemen door de omgeving een belangrijke stimulans om hulp te zoeken.

Daarnaast geven deelnemers aan dat ze heel wat angst ervaren om niet serieus genomen te worden en schamen ze zich om wat er gebeurd is. Dit zorgt er bij velen voor dat ze uiteindelijk geen hulp zoeken. De deelnemers die geen hulp hebben gezocht, benoemen bovendien heel wat praktische belemmeringen of drempels: ze verwachten moeilijkheden bij het vinden van geschikte hulp, weten niet waar ze terechtkunnen, botsen op lange wachtlijsten voor betaalbare hulpverlening en ontbreken de financiële middelen voor snellere hulp.

Is hulp zoeken bevorderlijk voor het welzijn van slachtoffers?

Opvallend is dat slachtoffers die hulp zoeken naar aanleiding van sibling-geweld meer angstklachten en depressieve klachten ervaren. Het zou dus kunnen dat hulp zoeken op zich niet per se bevorderlijk is voor het welzijn op langere termijn. Het is dus belangrijk om op zoek te gaan naar welke factoren hierbij wel van belang zijn. Onderzoek naar partnergeweld geeft bijvoorbeeld aan dat het de ervaren steun van de hulpverlening is die het psychisch welzijn bevordert en niet het hulp zoeken op zich. Verder zou het kunnen dat slachtoffers die hulp zoeken ernstigere psychische klachten ervaren en slachtoffers die geen hulp zoeken dit onder andere niet doen omdat ze minder klachten ervaren. Hierrond is echter verder onderzoek nodig.

Tijd om het taboe te doorbreken

Zoals aangetoond in dit onderzoek, heeft sibling-geweld een grote impact op het leven van slachtoffers. De meerderheid geraakt echter niet tot bij de geschikte hulpverlening omdat duidelijke informatie en gespecialiseerde hulpverlening voor slachtoffers ontbreekt. Een groter bewustzijn en meer beschikbare informatie over sibling-geweld zijn nodig om het taboe dat er nog steeds op rust te doorbreken. Dit moet het gemakkelijker maken voor slachtoffers maar ook voor plegers om de hulp te krijgen die ze nodig hebben. De bevindingen in dit onderzoek kunnen in dat opzicht waardevol zijn voor het hulpverleningslandschap.