Als we de rollen nu eens omdraaien

Hoe leerlingen zelf leerkracht worden

Leerlingen die de taak van de leerkracht overnemen en zélf STEM-workshops ontwerpen. Dat is het idee waarmee de laatstejaarsstudenten Michiel, Matthias en Frederik (Arteveldehogeschool) aan de slag gingen in hun bachelorproef.

Het letterwoord STEM duikt steeds vaker op in de lessenroosters van onze scholieren. De disciplines ‘science’, ‘technology’, ‘engeneering’ en ‘mathematics’ slaan de handen in elkaar om complexe problemen in deze wereld op te lossen. Voor het onderwijs is het daarom zaak om zoveel mogelijk scholieren warm te maken voor een STEM-opleiding. Het is evenwel een uitdaging om dat op een zo laagdrempelig mogelijke manier te doen.  Deze bachelorproef reikt een instrument aan om bij meer leerlingen, zowel in het lager als middelbaar onderwijs, interesse te wekken voor STEM.

Het onderzoek, verricht in deze bachelorproef, verliep volgens de methode van designthinking. Die ontwerpmethodiek heeft als doel een antwoord te vinden op maatschappelijke problemen. De insteek hierbij is ruim denken: je gaat op zoek naar oplossingen zonder te  vertrekken vanuit een eerste idee. Zo werd de mogelijkheid voor het creëren van een mobiele STEM-klas, als oplossing voor de uitdaging, al gauw overboord gegooid. Een alternatief waarbij leerlingen zelf verantwoordelijkheid opnemen bood meer mogelijkheden.

De uiteindelijke oplossing die deze bachelorproef uitwerkte, werd perfect samengevat door de fysicus Richard Feynman: “if you want to master something, teach it.”. Uit de filosofie van Feynman vloeide het idee voort om scholieren hun eigen workshop te laten ontwikkelen en zelf uit te voeren. Het is eveneens een citaat dat hand in hand gaat met de lerarenopleiding, waar de student expert wordt door het doceren van zijn vak.

Een belangrijke tussenstap in het onderzoek was het testen van dat concept in de klas. Leerlingen uit twee klassen uit de derde graad secundair mochten zelf aan de slag gaan om hun eigen STEM-workshop te ontwerpen. Het doel van deze test was het blootleggen van de moeilijkheden bij het ontwerpen van een workshop door leerlingen. Het is een complex gegeven om dit project te doen slagen omdat leerkrachten nood hebben aan een stappenplannen en controle, terwijl leerlingen nood hebben aan vrijheid en eigenaarschap. De grootste uitdaging was dan ook daarin een balans te vinden.

De zoektocht naar deze balans leidde tot het eindproduct: LIFT (Learn, Inspire, Flourish & Teach). Met LIFT ontwerpen leerlingen uit de derde graad  een STEM-workshop die ze zelf uitvoeren op een lagere school. Belangrijke steunpilaar voor leerkrachten en leerlingen uit het secundair is de website die ter ondersteuning werd ontworpen; (www.liftproject.be)

De website zorgt voor de balans tussen de controle voor de leerkracht en het eigenaarschap voor de leerlingen.

Op de website van LIFT krijgen zowel middelbare scholieren en hun leerkrachten een eigen platform. Voor de leerkrachten wordt met behulp van een flowchart een lessenreeks aangeboden met alle nodige informatie. De leerlingen krijgen verschillende vormen van ondersteuning, tools en tips ter beschikking voor de opbouw van hun workshop. De website zorgt voor de balans tussen de controle voor de leerkracht en het eigenaarschap voor de leerlingen.

Doordat leerlingen zelf naar de lagere school trekken, wordt een breed publiek bij het project betrokken. De kinderen van de lagere school krijgen op deze laagdrempelige manier STEM-workshops aangeboden. Het is ook mooi meegenomen dat LIFT de banden tussen lagere en middelbare scholen versterkt.

Het verhaal van LIFT is niet afgelopen met de website. Het concept biedt nog verschillende onderzoeksopties. Zo is er nog geen onderzoek gedaan of de werkwijze transfereerbaar is van STEM naar andere vakken. Ook de uitbreiding van de LIFT-methodiek naar de 2de graad is nog onbewandeld terrein.

Bij het testen van LIFT in de praktijk, kwamen er ook verschillende moeilijkheden aan het licht. Ten eerste wordt van de begeleidende leerkracht een uitgebreide kennis gevraagd omdat leerlingen een grote keuzevrijheid hebben. Ten tweede is het als leerkracht niet makkelijk om een lagere school te bereiken. Ten derde vraagt LIFT een tiental lessen, wat een groot aantal is voor vele leerkrachten.

Niettemin is met LIFT het moment aangebroken waarop de leerlingen het heft in eigen handen nemen en de taak van de leerkracht voor een deel overnemen. De leerlingen moeten problemen oplossen, ondernemen, ontwerpen en verantwoordelijkheid nemen. Laat LIFT de ideale manier zijn om leerlingen de 21ste eeuw in te sturen.