De kunst van creatief onderwijs
DE KUNST VAN
CREATIEF ONDERWIJS
Op welke wijze bereidt de middelbare Steinerschool Vlaanderen aan de hand van kunstzinnige vakken hun ASO-leerlingen voor op het leven?
Ons onderwijssysteem in Vlaanderen is zich volop aan het hervormen. Eén van de gevolgen hiervan is dat er sterk gesnoeid wordt in kunstzinnige vakken en richtingen in het secundair onderwijs. Dit riep bij mij meteen een heleboel vragen op. Wat dan met creativiteit? Wat is de meerwaarde van kunst en creativiteit op school? Wat zeggen deskundigen hierover? Zijn kunstzinnige vakken op school een noodzaak? Ik ging op onderzoek uit.
DE STEINERSCHOOL TE LIER
Gedurende mijn laatste opleidingsjaar van de richting Sociale Readaptatiewetenschappen aan UC Leuven kreeg ik de kans stage te lopen in de Steinerschool te Lier. Ik ondervond al snel dat de kunstzinnige vakken een gelijkwaardige plaats krijgen in het lessenpakket. Ik was ontzettend gefascineerd door de veelzijdige creativiteit van zowel de leerlingen als de leerkrachten. Overal zijn uitingen van kunst en creativiteit aanwezig. Zo werd de praktijk van de Steinerschool aan mijn onderzoeksvraag gekoppeld. Via een literatuurstudie onderzocht ik de geschiedenis, pedagogie en hoe zij kunst en creativiteit inzetten in hun onderwijsproject. Om dit verder uit te diepen nam ik acht diepte-interviews af met oud-leerlingen. Hierbij werd hun ervaring op de Steinerschool bevraagd.
In het derde hoofdstuk laat ik deskundigen zoals Ken Robinson, Peter Adriaenssens, Chris van der Linden en Gert Biesta aan het woord over de noodzaak van kunstzinnige vakken op school. Kunst en creativiteit zijn volgens hen essentieel voor de ontwikkeling van een jongere en hun latere slaagkansen in de maatschappij. Het onderwijs is een instelling dat ons allemaal aangaat. Ook mezelf als SRW’er sta ik in voor het welzijn van kinderen en jongeren. Hier worden de generaties voorbereid die vorm zullen geven aan onze toekomstige maatschappij. Belangrijk om even bij stil te staan, toch?
KUNST EN HET JONGE BREIN
Het neurologisch belang van kunst en creativiteit wordt door geen enkele geraadpleegde expert in twijfel genomen. De hersenen zijn gedurende de eerste 26 levensjaren zeer gevoelig en kneedbaar. Deze groeiende hersenen moeten een brede inspiratie krijgen zodat een optimale groei mogelijk wordt. Een kind spendeert een groot deel van zijn/haar wakkere tijd achter de schoolbanken waardoor het onderwijs een grote verantwoordelijkheid draagt om de brede ontwikkeling van dat brein te stimuleren. Door een divers aanbod van kunstzinnige vakken worden verschillende hersenzones aangemoedigd om sterkere netwerken uit te bouwen. Hierdoor ontwikkelt de creativiteit in de hersenen en zal een persoon later in de maatschappij meer slaagkansen hebben. Creatieve vaardigheden als fantasie, motivatie, intuïtie, uitdrukken van gevoelens en het loskomen van voorgevormde patronen zijn van uiterst belang voor het psychisch welzijn en de relationele mogelijkheden van een individu. Mensen die zich in hun terrein onderscheiden doen dat juist door een combinatie van kennis met deze vaardigheden. Dus is het schrappen van artistieke lessen, waarbij deze capaciteiten gestimuleerd worden, niet enkel een tekort in de opvoeding en het onderwijzen van jongeren maar ook een hypotheek op onze toekomstige generatie.
DE CREATIEVE ONTPLOOIING
Kunst en creativiteit zijn wat ons mens maken, wat ons onderscheidt van andere soorten. Het draagt bij tot de menswording en geeft betekenis aan de snel veranderende wereld om ons heen.
Via kunst krijgen jongeren de kans om hun eigen stem te laten horen, talenten te ontdekken, creativiteit te ontwikkelen en hun eigen unieke identiteit tot uitdrukking te brengen. Een diverse waaier aan kunstzinnige vakken op school is noodzakelijk want elke persoon is uniek. De jongere wordt uitgenodigd een taal te verkennen die hem/haar het beste ligt. Niet iedereen is verbaal even sterk. Hier biedt het creatieve tussenwegen en alternatieven om zich uit te drukken en gevoelens te kanaliseren. Het draagt bij tot de ontwikkeling van de emotieregulatie en sociale vaardigheden. Kinderen en jongeren leren op een goede wijze, individueel en collectief, in en met de wereld te kunnen bestaan. Kunst is namelijk zowel een proces naar binnen als naar buiten. Het is een voortdurende poging om te ontdekken wat het betekent om in dialoog met de wereld te zijn.
Het gaat in het onderwijs volgens de Steinerpedagogie niet enkel over kennisverwerving maar ook over de ontwikkeling van hart en handen. Bij dat laatste spelen de kunsten een belangrijke rol. Kunst maken, doen en uitvoeren is het werk van de handen. Het vraagt doorzettingsvermogen en tijd. Kunst kan de mens ook raken, kan ons bewegen, we kunnen ervan gaan houden.
MAATSCHAPPELIJK BELANG
Creativiteit daagt jongeren uit om out of the box te denken en het eens van een andere kant te bekijken. Dat maakt vernieuwing en verandering in onze maatschappij mogelijk. Het draagt bij tot het vormen van kritische, zelfbewuste burgers die nodig zijn in onze samenleving. Bovendien maakt kunst onzichtbare gebreken en tendensen zichtbaar die niet bij de maatschappelijke waarden en normen behoren. Dit brengt een dynamiek en verandering op gang. Zonder kunst en creativiteit zou er geen vooruitgang zijn. Het is niet voldoende om jongeren enkel in de vrije tijd met kunst in contact te brengen. Niet alle kinderen en jongeren hebben dezelfde achtergrond. Zij die in armoede opgroeien kunnen vaak alleen maar dromen van extra lessen en hobby’s.
Het Steineronderwijs biedt een kunstzinnig onderwijsalternatief aan jongeren die op zoek zijn naar een veelzijdige, creatieve ontwikkeling. De diversiteit in het onderwijslandschap is van essentieel belang voor de democratische samenleving. De eigenheid van elke school en het recht op vrijheid om hun eigen pedagogisch project te kunnen verwezenlijken maakt dat jongeren een onderwijstype kunnen kiezen dat aansluit op hun interesses en talenten. Dit zorgt voor verscheidenheid.
De verdere ontwikkeling van onderwijs is een enorme en unieke uitdaging. Het vraagt van alle betrokken partijen een vertrouwen in menselijke creativiteit en verbinding. De verbinding met hun ware zelf, met andere mensen, met de natuur en scheppende vermogens. Jongeren leren succesvol ‘Mens Zijn’.
