Seksueel gedrag raakt ons allemaal (aan)

Ooit al eens een ongewenste foto ontvangen? Of een seksueel getinte opmerking gekregen over je nieuw kledingsstuk? Heb jij je al eens ongemakkelijk gevoeld omdat iemand naar jou zit te staren? Dit zijn allemaal vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het is een thema die  actueler is dan ooit. In onze samenleving is er steeds minder taboe en wordt er veel meer als normaal gezien. Enerzijds is dit een positief gegeven, maar anderzijds brengt het zeer veel verwarring met zich mee. Op jonge leeftijd worden kinderen geconfronteerd met seksuele prikkels, zowel op sociale media als in het echte leven. In dit artikel kan je meer te weten komen over seksueel grensoverschrijdend gedrag en welke aanpak je kan gebruiken als je ermee geconfronteerd wordt.

Er bestaan geen kinderen meer. Als je met kinderen praat over de ooievaar, gaan zij je uitleggen hoe die zich voortplant.

~ Wim Kan

Jongeren weerbaar maken voor grensoverschrijdend gedrag is belangrijk

Wij zijn acht studenten van de Hogeschool Vives in Kortrijk die van het Centrum Leren en Werken Kortrijk als bachelorproef de opdracht hebben gekregen om jongeren tussen de 18 en 20 jaar gepast te leren omgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag en hen weerbaarder te maken bij dit thema. Ondanks dat dit een zeer actueel thema is, is dit geen eenvoudige opgave. Jongeren zijn vaak sociaal, emotioneel en psychisch kwetsbaar. Hun kennis en begrip van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn soms zeer vaag en onduidelijk. Door externe factoren, zoals groepsdruk of angst, stemmen ze vaak in met zaken waar ze eigenlijk niet akkoord mee zijn. Dit is zeer verontrustend en moet aangepakt worden!

1, 2, 3 start! Maar wacht, waar gaat het eigenlijk over?

Vooraleer we konden beginnen met het uitwerken van ons product dienden we eerst kennis te maken met onze doelgroep en probleemstelling.

Om beter zicht te krijgen op onze doelgroep zijn we allereerst begonnen met het observeren van twee klasgroepen, waaronder een diplomaklas, in het Centrum Leren en Werken Kortrijk. Ook hebben we de website van deze school verkent en hebben we op de school een rondleiding gekregen van onze opdrachtgevers. Vervolgens hebben we aan de hand van de probleemstelling verschillende onderzoeksvragen opgesteld die we in de loop van onze bachelorproef hoopten te beantwoorden.

Omdat het belangrijk is om de basisinformatie die we voor deze opdracht nodig hadden te kennen, zijn we hierna aan de slag gegaan met een literatuurstudie. Daarin zijn we onder andere op zoek gegaan naar antwoorden op de vragen ‘wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag’, ‘welke vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag bestaan er’, ‘wat zijn grenzen’ en ‘bij welke instanties kunnen slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag terecht’.

Door deze literatuurstudie hebben we verschillende bestaande methodieken leren kennen, hebben we begripsbepalingen gezien, hebben we zicht gekregen op factoren die ervoor zorgen dat jongeren moeite hebben met hun grenzen aan te geven en factoren die ervoor zorgen dat jongeren seksueel grensoverschrijdend gedrag stellen en hebben we mogen kennis maken met de verschillende instanties die zich bezighouden met dit thema.

Waar moeten we op letten?

Om onze vooropgestelde onderzoeksvragen te beantwoorden, zijn we vervolgens aan de slag gegaan met een kwalitatief onderzoek. We hebben een sessie Rots & Water bijgewoond en hebben aan klasobservaties gedaan. Daarnaast hebben we ook verschillende interviews afgenomen. Zo hebben we contact gehad met de organisaties SENSOA en EXIT en hebben we verschillende gesprekken gehad met enkele leerkrachten van het Centrum Leren en Werken Kortrijk.

Hieruit hebben we vooral de boodschap meegekregen dat het belangrijk is dat we iets interactief uitwerken en dat we moeten starten met het creëren van een veilig klimaat. Ook dienen de oefeningen laagdrempelig te zijn en dient er rekening gehouden te worden met een diverse groepssamenstelling. Het gaat over een doelgroep met verschillende leeftijden, genders en culturen.

Nee is nee!

Met bovenstaande informatie hebben we een interactieve toolbox uitgewerkt waarin jongeren leren wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is, hoe ze ‘nee’ kunnen zeggen en waarin ze leren inzien waarom ze het moeilijk hebben om ‘nee’ te zeggen.

De toolbox bestaat uit verschillende activiteiten die opgesplitst zijn in vier delen. Na elke activiteit krijgen de leerlingen de ruimte om te reflecteren over hoe ze de oefening(en) ervaren hebben. Het eerste deel zijn vertrouwensoefeningen. Deze oefeningen dienen ervoor om te zorgen dat er een veilig klimaat tussen de leerlingen wordt gecreëerd en er een vertrouwensband onder elkaar ontstaat. Het tweede thema heet ‘waar liggen mijn grenzen’. Zoals de naam aangeeft, zijn dit oefeningen waarbij de leerlingen zicht krijgen op waar hun grenzen liggen. Hoe ver mogen vrienden, kennissen, familie,…  bij hen komen? Het volgende deel zijn oefeningen waarbij de leerlingen leren reageren op iemand die over zijn/haar grenzen gaat. In het vierde en laatste thema wordt er teruggekeken naar de oefeningen en maken de leerlingen kennis met de verschillende instanties die instaan voor daders en slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De toolbox bestaat uit een draaiboek met verschillende fiches die alle thema’s en activiteiten één voor één uitlegt. Ook is er op enkele fiches een QR-code beschikbaar die je een kort filmpje toont waarin de activiteit wordt uitgelegd. 

We hopen hiermee het thema bespreekbaar te maken in het onderwijssysteem want seksueel grensoverschrijdend gedrag raakt ons allemaal.