Vlaamse online nieuwsmedia overspoeld door haat
In de commentarensecties van Vlaamse online nieuwsmedia, duiken er steeds meer haatreacties op. Deze masterproef onderzoekt wie er verantwoordelijkheid draagt voor de moderatie van dergelijke onlinepublieksreacties, de gehanteerde moderatieprincipes en de moderatietechnieken die de nieuwsmerken gebruiken. Het onderzoek zoomt in op Het Laatste Nieuws en de VRT omdat zij respectievelijk de grootste commerciële en publieke nieuwsmedia zijn in Vlaanderen. Tegelijk is Het Laatste Nieuws een printkrant en de VRT een audiovisueel nieuwsmerk, en zetten beiden sterk in op online berichtgeving. Het Laatste Nieuws modereert voor beide kanalen, maar de VRT doet dat enkel voor de sociale mediakanalen. Die laatste sloot de commentarensecties op zijn website vanwege het toxische online klimaat. Het onderzoek werd gevoerd aan de hand van zowel diepte-interviews bij moderatoren als observatie en think aloud tijdens de moderatietaak. Observatie werd in voorgaand onderzoek nog niet gebruikt in het kader van de moderatie van publieksreacties op online nieuwsartikels, en zeker niet in combinatie met de think aloud-methode.
Waar de verantwoordelijkheid ligt bij de Vlaamse nieuwsbedrijven, was in de bestaande literatuur nog onduidelijk. De sociale mediakanalen van de VRT en die van Het Laatste Nieuws kiezen voor moderatie door de redactieleden zelf, zodat er meteen teruggekoppeld kan worden naar de journalisten. Het grootste nadeel is dat de taak tijd in beslag neemt die ten koste gaat van hun core business, berichtgeving. De website van Het Laatste Nieuws kiest voor uitbesteding van de moderatietaak om tijd uit te sparen. Desalniettemin pleiten beide nieuwsmerken ervoor dat ook de overheid druk uitoefent op de socialenetwerksites, aangezien zij weigeren om transparant en streng te modereren. Als er niet snel wordt ingegrepen, vrezen de moderatoren immers dat rellen zoals de bestorming van het Capitool niet ver weg zijn voor Vlaanderen. De regering buigt zich nu over een resolutie die socialenetwerksites verplicht om strafbare reacties te bannen en om meer transparantie te brengen. De oppositie verzet zich daar echter tegen, en werpt op dat socialenetwerksites op die manier het monopolie krijgen op censuur. Daarnaast hebben ze kritiek op de gelijkschakeling van gedrukte en online overtredingen. De Belgische grondwet schrijft immers voor dat als de auteur van een strafbare uiting bekend is en in België woont, de verspreider niet vervolgd kan worden. De resolutie houdt de uitgever, het socialemediaplatform, echter wel verantwoordelijk.
Ten tweede focust het onderzoek zich op de selectieprincipes op basis waarvan moderatoren een reactie afkeuren. Zo wierp de onderzoeker een blik op de achterliggende waarden die Vlaamse online nieuwsmedia in het vaandel dragen, en tot waar ze discussie beschouwen als onderdeel van het publieke debat. Uit het onderzoek blijkt dat de Vlaamse nieuwsmedia hun principes opstellen vanuit de redactionele gedragscode en de wetgeving. Opvallend is dat de moderatie zich vooral dient te focussen op haat in de commentarensecties. Respect en fatsoen blijken dan ook centrale moderatieprincipes voor beide nieuwsmerken, al is de ene moderator daar gevoeliger voor dan de ander.
Ten derde onderzoekt deze masterproef de technieken die de moderatoren gebruiken, en waarom ze kiezen voor een bepaalde techniek. De technieken in de bestaande literatuur zijn vaak weinig transparant of steunen op individuele keuzes van de journalisten. Vergissingen worden moeizaam rechtgezet en er blijven aangebrande reacties opduiken. Moderatoren geven dan ook aan dat ze baat hebben bij inzichten in de technieken waarmee andere redacties modereren. Het onderzoek besluit dat de Vlaamse mediabedrijven zes technieken toepassen: reacties verwijderen, reacties verbergen, algoritmische moderatie, gebruikers blokkeren, het deactiveren van commentarensecties, en interactie. De eerste techniek, reacties verwijderen, is de meest gebruikte. Verberging van de reacties sluit daarbij aan, maar daarbij kan de gebruiker zelf en zijn/haar netwerk de reactie blijven zien. De voordelen van algoritmische moderatie zijn kosten- en tijdsbesparing, maar de tools maken nog veel fouten die niet zouden optreden bij menselijke moderatie. De vierde techniek, de blokkering van gebruikers, wordt gebruikt om de sanctie tegen de gebruiker een stapje verder te trekken. Deactiveren van commentarensecties wordt vooraf gebruikt bij gevoelige onderwerpen, of achteraf wanneer de omgeving te toxisch wordt. De laatste techniek, interactie, wordt gebruikt voor community building, om extra info te geven aan de gebruiker, voor zelfverdediging van het nieuwsmerk, en om de gebruiker te attenderen op kleine overtredingen.
De masterproef biedt heldere inzichten over de moderatie van onlinepublieksreacties. Omdat moderatie een relatief recent fenomeen is, is het belangrijk om transparantie te brengen zodat Vlaamse nieuwsbedrijven consistente moderatieprincipes kunnen formuleren. Daarnaast maakt het onderzoek duidelijk dat sociale media, ook al beweren ze anders, zich onvoldoende inzetten voor een veilige digitale omgeving die strafbare reacties bant zonder de vrije meningsuiting aan te tasten.
