De navelstreng: een levenslijn bij reanimatie van pasgeboren baby’s

De navelstreng: een levenslijn bij reanimatie van pasgeboren baby’s

Eeuwenlang gebeurde het afklemmen van de navelstreng na de geboorte pas wanneer er geen hartslag meer in te voelen was. In de jaren 1950 uitten artsen hun bezorgdheid over de verdoving die werd gebruikt voor de moeder en die via de placenta naar de baby overging. Dat zorgde ervoor dat de navelstreng zo snel mogelijk na de geboorte werd doorgeknipt. Maar enkele jaren later bleek uit een studie dat het meteen doorknippen voor een duidelijke daling van de hartslag van de baby zorgde. Alleen was de praktijk ondertussen zo ingeburgerd dat ze tot op de dag van vandaag grotendeels niet meer veranderde: de navelstreng wordt meestal (te) snel doorgeknipt.

Effect van intacte navelstreng tijdens reanimatie

Dat langer wachten om de navelstreng door te knippen beter is voor de baby is al langer bekend. Het is ook bewezen door vele onderzoeken en de praktijk wordt in de meeste ziekenhuizen in meer of mindere mate toegepast.

Maar wat als de baby bij de geboorte in zuurstofnood komt en moet worden gereanimeerd? Dan wordt hij – in het ziekenhuis – na de geboorte snel naar een speciaal daarvoor voorziene plek gebracht om hem te beademen en eventueel de reanimatie te starten. Die plek bevindt zich meestal aan de andere kant van de bevallingskamer of zelfs in een aparte ruimte ernaast, waardoor de navelstreng natuurlijk meteen moet worden doorgeknipt.

Maar zou het voor die baby’s ook niet voordeliger zijn om de navelstreng intact te laten? Deze bachelorproef onderzocht, door middel van een literatuurstudie van 10 recente studies, de korte- en langetermijneffecten op de baby’s van het intact laten van de navelstreng tijdens een stabilisatie of reanimatie. En wat blijkt? Eigenlijk hadden ze het vóór 1950 bij het rechte eind door de navelstreng pas af te klemmen wanneer er geen hartslag meer in te voelen was.

Alleen maar voordelen voor baby

Doordat de navelstreng intact blijft, blijft er zuurstofrijk bloed naar de baby gaan. Door dat hogere bloedvolume is er bijna altijd een hogere bloeddruk, wat ervoor zorgt dat het bloed beter naar de belangrijkste organen, zoals het hart, de longen en de hersenen, gaat.

Wanneer de navelstreng niet meteen wordt afgeklemd, wacht zorgpersoneel ook langer vooraleer het ingrijpende handelingen stelt en zien we dat er minder nood is om effectief te starten met beademingen. Er is ook een betere overlevingskans en een kleinere kans op een slechte neurologische ontwikkeling op tweejarige leeftijd.

De onderzoeken bewezen ook dat zo’n reanimatie veilig kan gebeuren en dat er geen negatieve effecten zijn voor de baby. Er werd geen verschil vastgesteld in lichaamstemperatuur, hartritme en pH (zuurtegraad) van het bloed. En een van de meest gevreesde nadelen bij het langer intact laten van de navelstreng, namelijk een grotere kans op geelzucht bij de baby, blijkt onterecht.  Die hogere kans is er weliswaar, maar enkel voor de milde vorm en niet voor de ernstige variant, waarbij baby’s hersenschade kunnen oplopen.

Ook de ouders die zo’n reanimatie natuurlijk van dichterbij dan gewoonlijk meemaken, zijn meestal zeer tevreden over die manier van werken. Al is het meestal een traumatische ervaring, toch hebben ze het gevoel iets kunnen doen voor hun baby. Ze kunnen ertegen praten, het aanraken en de moeder kan via de navelstreng haar kindje mee ondersteunen. Psychologisch is dat van groot belang en het is een grote meerwaarde voor de ouders.

Hoe pakken we het aan?

We kunnen stellen dat het langer intact laten van de navelstreng veilig is en bijna alleen maar voordelen heeft voor de baby. Het zorgt ervoor dat de baby rustiger kan overgaan van zijn veilige cocon in de buik van mama naar het leven erbuiten, zeker wanneer die baby extra hulp nodig heeft na de geboorte.

Maar hoe kunnen we er nu voor zorgen dat die navelstreng niet meteen moet worden doorgeknipt om de baby naar de reanimatietafel te brengen? Wel, er zijn makkelijke en goedkope oplossingen of duurdere, omslachtigere manieren. Tot die laatste behoort de mobiele reanimatietafel. Dat is een rollende tafel waaraan al het reanimatiemateriaal hangt en die tot over de buik van de moeder kan worden geschoven. De baby wordt op de tafel gelegd terwijl hij nog verbonden is met de moeder via de navelstreng. Op die manier kan de navelstreng intact blijven tijdens de eerste levensreddende handelingen en wordt de hij pas doorgeknipt wanneer de baby er zelf klaar voor is.

Omdat die tafels slechts enkele jaren geleden zijn ontwikkeld en dus nog niet zo lang in gebruik zijn, worden ze voorlopig enkel gebruikt bij premature baby’s of bij kindjes die een aangeboren afwijking hebben bij wie onmiddellijke intubatie nodig is. Ook borstcompressies worden op dit moment nog niet toegepast op die tafels.

De makkelijke manier

Een reanimatieballon bij à terme baby’s (geboren tussen 37 en 42 weken) is een iets makkelijker te implementeren manier. De baby kan dan naast de moeder worden gelegd (op het bed, op een matje op de grond …) en de ballon kan daar worden gebruikt. Dat is de techniek die vroedvrouwen standaard gebruiken wanneer ze zelfstandig bevallingen begeleiden in geboortehuizen of ziekenhuizen en bij thuisbevallingen.

Maar bij ‘gewone standaard ziekenhuisbevallingen’ ligt de vrouw vaak met de benen in de beensteunen en is het onderste deel van het bed weggehaald, zodat de gynaecoloog daar kan zitten. Er is dan dus geen plaats meer om de baby op het bed te leggen. Al is dat natuurlijk makkelijk op te lossen door het bed heel te laten en de beensteunen enkel te gebruiken indien echt nodig.

Een werk van lange adem

Het is vanzelfsprekend heel belangrijk dat alle zorgverleners die te maken hebben met geboortes zich hierrond bijscholen, simulaties volgen en op de hoogte blijven van de laatste wetenschappelijke inzichten, zodat ze optimale zorg kunnen verlenen. Maar veranderingen in de gezondheidszorg vragen veel tijd en het zal waarschijnlijk nog jaren duren vooraleer het langer intact laten van de navelstreng bij een stabilisatie of reanimatie de standaardpraktijk wordt. Deze bachelorproef is daarbij hopelijk een stap in de goede richting.