Onderzoek naar de implementatie van medicatiereviews type 3 in de context van reumatoïde artritis

Onderzoek naar de implementatie van medicatiereviews type 3 in de context van reumatoïde artritis

“Een medicatiereview is een gestructureerde evaluatie van de geneesmiddelen van een patiënt met als doel het optimaliseren van het geneesmiddelgebruik en het verbeteren van de gezondheidsresultaten. Dit houdt het opsporen van geneesmiddelgerelateerde problemen en het aanbevelen van interventies in.” (p. 1205). Deze definitie van een medicatiereview (MR) werd opgesteld in 2018 door een werkgroep van experten van Pharmaceutical Care Network Europe (PCNE). Het is een duidelijke weergave van alle aspecten die een medicatienazicht moet bevatten. Een medicatiereview type 3 (MR3) is de meest uitgebreide vorm van deze dienst. Er wordt een evaluatie gedaan, door de apotheker, van het medicatiegebruik van de patiënt waarbij de medicatiehistoriek en de klinische gegevens, verkregen via de huisarts, geïncludeerd worden. Tevens vindt er een gesprek tussen de apotheker en de patiënt plaats. Nadien wordt alles overlegd met de huisarts en eventuele interventies worden afgesproken. Dit wordt teruggekoppeld naar de patiënt en opgevolgd door de apotheker en/of arts.

Reumatoïde artritis (RA) is een ongeneesbare ontstekingsziekte die het hele lichaam treft. Het lichaam valt daarbij zichzelf aan en dit leidt voornamelijk tot de ontsteking van gewrichten. Het voornaamste ziekterisico is destructie van de gewrichten, maar ook aantasting van organen is mogelijk. Er is grote progressie in de behandeling van RA. Naast de klassieke synthetische disease – modifying anti – rheumatic drugs (DMARD’s), zijn er ook biologische en gerichte synthetische geneesmiddelen van deze groep ontwikkeld. Ondanks deze evolutie, is de aandoening ongeneeslijk en ligt de focus op het bereiken van een lage ziekteactiviteit of remissie. De pathologie gaat vaak gepaard met comorbiditeiten (meerdere aandoeningen op hetzelfde moment), en daaruit volgende polyfarmacie (het gebruik van meerdere geneesmiddelen op hetzelfde moment) en geneesmiddelgebonden problemen (GGP).

In deze eindverhandeling werd de kwaliteit van MR3’s onderzocht. De kwaliteit van een MR3 is uitermate belangrijk. Daarom moet dit van in het begin meegenomen worden in de implementatie van MR’s in de farmaceutische zorg in Vlaanderen. Apothekers, die een vooropleiding over MR’s volgden bij de Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen (KAVA), werden uitgenodigd voor een opvolgtraject. Zestien apothekers meldden zich vrijwillig aan voor dit project, het uitvoeren van MR3’s bij patiënten met reumatoïde artritis.

In de literatuur werden er enkele studies beschreven over onderzoek bij reumapatiënten naar: het uitvoeren van medicatiereviews, GGP, interventies en de noodzaak van de overtuiging van de patiënt over zijn/haar medicatie. De voordelen of positieve aspecten hiervan werden bevestigd. Deze studies vonden voornamelijk plaats in ziekenhuizen met ziekenhuisapothekers, reumatologen, andere specialisten en enkel bij gehospitaliseerde patiënten.

 In 2020 werd er aan de Universiteit van Antwerpen een masterproef geschreven: “Kwaliteitsbewaking van een medication review type 3: wat zijn de belangrijkste elementen om de kwaliteit te beoordelen?” (2020). De auteur, Apr. Michielsen onderzocht elementen uit de literatuur en deed een enquête bij apothekers en academici. Hieruit volgden heel wat stellingen die zeer belangrijk, belangrijk en minder belangrijk werden bevonden bij het uitvoeren van een MR3. Het grootste aandeel van deze kwaliteitscriteria werden in dit onderzoek samengevoegd tot een scoretabel. Elke review, verkregen van de deelnemende apothekers, werd aan de hand van deze tabel onderzocht en beschreven in functie van de kwaliteit. Tijdens maart en april 2021 werden de apothekers die reeds een eerste review hadden ingeleverd, opgebeld. Het telefoongesprek diende als ondersteuning van de apothekers tijdens deze implementatiefase.  Er werden ook een aantal vragen gesteld, onder andere: wat is uw algemene indruk van dit project? Kunnen wij u ergens bij helpen? Ook de tijdsbesteding werd ondervraagd.

In totaal werden er 21 MR3’s van reumapatiënten ontvangen via 9 verschillende apothekers. Een overzichtelijk & recent medicatieschema, de algemene kenmerken van de patiënt, het opstellen van interventies, het nagaan van de therapietrouw en een overzicht van de chronische medicatie zijn kwaliteitscriteria die een zeer goede score behaalden met weinig of geen negatieve uitschieters. Deze elementen werden door de masterproef over kwaliteitsbewaking als belangrijk of zeer belangrijk geklasseerd. Tevens waren er stellingen over kwaliteit die een minder goede score behaalden: allergieën & intoleranties nagaan, de dosis controleren, labowaarden interpreteren en koppelen aan geneesmiddelen & pathologieën. Deze elementen werden als belangrijk geklasseerd door het voorgaand onderzoek. Over de labowaarden werden er via het telefoongesprek ook vragen gesteld. Sommige apothekers wisten niet goed wat ze hiermee moesten doen of waren onzeker. Bij een volgend opleidingsmoment van dit traject werd hier aandacht aan besteed.

Tot slot waren er 18 kwaliteitscriteria die moeilijk of niet beschreven konden worden met de scoretabel. Bijvoorbeeld het nut/doel uitleggen van een medicatiereview type 3 aan de patiënt is een element dat hoogstwaarschijnlijk in de praktijk wel wordt uitgevoerd, maar moeilijk te achterhalen is als onderzoeker. De telefoongesprekken werden uitgevoerd bij 7 apothekers. De algemene indruk van de apothekers was positief. Heel wat apothekers kregen enthousiaste reacties van patiënten en huisartsen. Bij een drietal verliep het samenwerken met de huisarts niet altijd vlot. De klinische gegevens of een afspraak voor een overleg lieten op zich wachten. De COVID-19-crisis werd ook een paar keer aangehaald als oorzaak van tijdsgebrek bij zowel de artsen als apothekers. Tot slot werd ook de tijdsbesteding voor het uitvoeren van één medicatiereview bevraagd. Deze vraag werd zeer uiteenlopend beantwoord. Dit kon gaan van een aantal uren tot 15 uur. Wel dacht iedere apotheker dat een tweede review efficiënter zou gaan. Dat het om één aandoening gaat, reumatoïde artritis, speelt hier wellicht ook in het voordeel.

Uit dit onderzoek is gebleken dat de uitgevoerde MR3’s reeds heel wat elementen bevatten die leiden tot goede scores in de kwaliteitstabel. Deze kwaliteitscriteria, een geoptimaliseerd verslag en het voortzetten van de opleiding voor apothekers zouden de kwaliteitsvolle implementatie van MR3’s in de farmaceutische zorg in Vlaanderen moeten kunnen faciliteren

Door Apr. Kaat STAS (1)

Promotor: Prof. Dr. Guido R. Y. DE MEYER (1)

Copromotor: Prof. Dr. Hans DE LOOF (1)

Begeleider: Apr. Anneleen ROBBERECHTS (1, 2)

(1) Laboratory of Physiopharmacology, University of Antwerp

(2) Meduca, Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen (KAVA)