Ontwikkel- en evaluatieonderzoek bij ondersteunings- materiaal voor leerkrachten lager onderwijs bij het omgaan met hoogbegaafden.
Hoogbegaafdheid: te vaak een onbekend en onbemind talent
Artikel bij: Ontwikkel- en evaluatieonderzoek bij ondersteuningsmateriaal voor leerkrachten lager onderwijs bij het omgaan met hoogbegaafden.
Hoogbegaafdheid is een begrip dat de laatste jaren in de onderwijswereld steeds meer op de voorgrond is getreden. Naast aandacht in het werkveld en de populaire media wordt de benadering van hoogbegaafde leerlingen ook een onderwerp van beleidsvorming. Met de invoering van het systeem Leerzorg wordt het onderwijs voor leerlingen met specifieke leer- en zorgbehoeften grondig hervormd. In de conceptnota Leerzorg wordt er nu ook expliciet aandacht besteed aan differentiatie voor hoogbegaafde leerlingen. In het nieuwe systeem zal er echter slechts een specifiek zorgbeleid opgemaakt worden als de hoogbegaafde kinderen problemen ervaren. Wachten met ingrijpen tot er zich problemen voordoen is niet gunstig voor de ontwikkeling van een kind. Hoogbegaafde leerlingen hebben specifieke onderwijsbehoeften die een continue aanpassing van het onderwijs vragen. Als de benadering van hoogbegaafden niet wordt aangepast aan hun noden en behoeften kunnen ze naast een beperkte cognitieve ontwikkeling ook problemen op sociaal en emotioneel gebied ontwikkelen.
Leerkrachten spelen een erg belangrijke rol in de socialisatie en ontwikkeling van hoogbegaafde leerlingen. Leerkrachten lager onderwijs worden in hun klas geconfronteerd met een erg diverse leerlingenpopulatie. De onderwijzer komt geregeld in aanraking met leermoeilijkheden en gedrags- en sociaal-emotionele problemen bij de leerlingen. Al deze kinderen vereisen een specifieke behandeling, wat veel inzet en organisatievermogen vraagt. Leerkrachten hebben door hun lesopdracht en het bijkomende schoolwerk een goed gevulde dagtaak. Dit maakt het voor hen moeilijk om steeds op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen op onderwijskundig niveau. Toegankelijke en overzichtelijke informatie over onderwijsrelevante onderwerpen is daarom een must. Na een verkenning van de beschikbare informatie over hoogbegaafdheid in het lager onderwijs bleek dat er nood was aan materiaal waarin de basisaspecten van dit onderwerp beknopt en gestructureerd worden omschreven. De reeds beschikbare boeken over hoogbegaafdheid vormen een goede bron van informatie. Ze kunnen echter niet geüpdatet worden en zijn vaak te omvangrijk. Vele websites over hoogbegaafdheid zijn ofwel te beknopt ofwel zo uitgebreid dat het voor de leerkracht niet eenvoudig is om op een snelle en efficiëntie manier informatie te vinden. Het doel van deze scriptie is het ontwerpen en evalueren van toegankelijk en gestructureerd ondersteuningsmateriaal over hoogbegaafdheid voor leerkrachten lager onderwijs. Met het ontworpen materiaal wordt getracht de leerkrachten te ondersteunen bij het doorvoeren van onderwijsaanpassingen die tegemoet komen aan de noden van hoogbegaafde leerlingen. In de eerste fase van de ontwerpcyclus werden 92 leerkrachten en 17 experts bevraagd. Aan de hand van een zelf ontworpen vragenlijst werd gepeild naar de gewenste inhoud en vormgeving van het ontwerp. Op basis van de resultaten van de behoeftenanalyse en een uitgebreide literatuurstudie werd een website(www.hulpbijhoogbegaafdheid.be) ontwikkeld met zeven subpagina’s: definitie, signalisatie, onderwijsaanpassingen, sociaal-emotionele ontwikkeling, leer- en gedragsstoornissen in combinatie met hoogbegaafdheid en onderpresteren. Er werd steeds getracht om informatie aan te bieden die relevant is voor de praktijk en leerkrachten aanzet tot het doorvoeren van onderwijsaanpassingen voor hoogbegaafde leerlingen.
De gebruiksvriendelijkheid en inzetbaarheid van het educatief ontwerp werd door middel van een zelf opgestelde vragenlijst nagegaan bij 40 leerkrachten. Hiernaast werden ook twee experts geïnterviewd. Uit de gebruiksvriendelijkheidsbevraging bleek dat de respondenten het educatief ontwerp erg bruikbaar vonden. Elke pagina scoorde bij de vraag naar praktische bruikbaarheid ver boven de vooropgestelde grens. Alle aangeboden informatie werd door de leerkrachten ook essentieel en uitgebreid genoeg bevonden. Hiernaast kregen ook de navigatie, de structuur en de vormgeving een erg hoge score. Het ontwerp is echter nog niet voltooid. Er kunnen nog enkele aanpassingen doorgevoerd worden om het product te optimaliseren. Niettegenstaande deze mogelijke aanpassingen kan het product reeds een meerwaarde betekenen voor de dagelijkse benadering van hoogbegaafde kinderen in het lager onderwijs. Het vult een leegte in het aanbod en behandelt enkele essentiële aspecten met betrekking tot de specifieke behandeling van hoogbegaafde leerlingen.
Inne Van Herbruggen
