Op zoek naar de reële noden van jongeren met ASS in het secundair onderwijs- Een aanzet tot ontwikkeling van zorgbeleid voor ASS

WAT HEBBEN JONGEREN MET AUTISME SPECTRUM STOORNIS NODIG IN DE MIDDELBARE SCHOOL ?

INLEIDING

Voor bijna een half miljoen Vlaamse jongeren is het dagelijkse kost: de middelbare school.  Een complexe leefwereld met eigen regels en gewoonten waarin de leerlingen hun weg moeten vinden. Ongeveer 1% van die jongeren heeft het hierbij een heel stuk moeilijker. Zij hebben immers een autisme spectrum stoornis (ASS). Ze ondervinden beperkingen in hun communicatie en in sociale interactie met anderen, ook hun verbeeldingsvermogen is anders. Hierdoor hebben zij moeite met dingen die voor anderen vanzelfsprekend zijn.

Deze jongeren hebben het op school vaak niet gemakkelijk. Hun gedrag verraadt dat ze zich niet goed voelen in de klas, op de speelplaats, … Kan er iets gedaan worden om tegemoet te komen aan hun specifieke behoeften? De meeste scholen zijn bereid iets te doen, maar wat? Waarmee help je deze jongeren het best? Meestal komt men niet verder dan clichés en is de omkadering ontoereikend.

De manier om een antwoord te vinden op deze vraag bleek zo voor de hand te liggen… Niets zo eenvoudig om de behoeften van normaalbegaafde jongeren met ASS te achterhalen dan dit gewoon te vragen aan de betrokken jongeren en hun ouders door middel van een enquête.

Deze werkwijze blijkt zeer duidelijke resultaten op te leveren, die zeker een antwoord kunnen zijn voor scholen die concrete maatregelen willen nemen ter ondersteuning van jongeren met ASS.

HOE GINGEN WE TE WERK?

Een eerste cruciaal aspect was het opstellen van de enquête. We kozen er voor om een uitgebreide lijst met mogelijke maatregelen samen te stellen. De deelnemers konden dan aangeven welke hiervan de jongere zouden kunnen helpen.

De te kiezen maatregelen werden zo concreet, ondubbelzinnig en eenvoudig mogelijk geformuleerd. Ze werden onderverdeeld in 6 verschillende domeinen binnen het schoolleven: schoolorganisatie, schoolleven, in de klas, huistaken, uitstappen, evaluatie bij toetsen en examens.  In totaal werden er 168 maatregelen voorgesteld, verdeeld over 31 onderwerpen. Een fragment van de vragenlijst staat afgebeeld in figuur 1.

Deze elektronische vragenlijst werd per e-mail verspreid, dit in samenwerking met de GON ASS-dienst van KOCA Jonghelinckshof-Emmaüs, Antwerpen.

LEVERDE DIT BETROUWBARE RESULTATEN OP?

Uit de resultaten blijkt dat men erg zuinig is geweest met het aanduiden van maatregelen, hoewel men in principe zoveel maatregelen mocht kiezen als men wou.  Uit het totaal van 168 mogelijkheden werd slechts een kleine groep van 13 maatregelen door 70 tot 90% van de respondenten als helpend aangeduid. Men maakte dus een zeer gerichte keuze. Dit maakt het resultaat kwalitatief zeer waardevol.

Het aantal personen dat antwoordde was eerder beperkt (45), zeker in het licht van het grote aantal voorgestelde maatregelen.  Bijgevolg kunnen we niet zomaar zeggen dat wanneer bijvoorbeeld 39 van de 45 mensen een maatregel kozen, hiermee aangetoond is dat in het algemeen 39/45= 87% van de leerlingen met deze maatregel gebaat is. De 87% is maar een ruwe schatting, om algemene besluiten te trekken moeten we voorzichtig zijn en de resultaten nuanceren.

In de statistiek heeft men hiervoor een goede werkwijze voorhanden: het berekenen van betrouwbaarheidsintervallen.  Zo’n interval geeft voor een vooraf gekozen zekerheid (hier gekozen als 95%) weer tussen welk minimale en maximale waarde de echte waarde ligt. In het voorbeeld van daarnet bekomt men uit de verhouding 39/45 een betrouwbaarheidsinterval tussen 74% en 94%. Dit betekent dat we met 95% zekerheid weten dat minstens 74% van de leerlingen met deze maatregel geholpen is, en mogelijk zelfs tot 94% van de leerlingen. (figuur 2)

WELKE BEHOEFTEN KWAMEN ER UIT DE BUS?

Uit de 20 populairste maatregelen (weergegeven in figuur 3) helpend bij 64% van de leerlingen met ASS, gaan er 16 over duidelijkheid en voorspelbaarheid. De vragenlijst toont aan dat hier grote nood aan is, en brengt ook in kaart waar precies.

Vooraf een bezoek aan de nieuwe school, richtlijnen over wat te doen wanneer ze een opdracht niet begrijpen, een schriftelijk overzicht van het programma van een uitstap, werkverdeling bij groepswerk, … Deze maatregelen helpen een jongere met ASS in grote mate om te gaan met nieuwe situaties.

Verrassend genoeg kan men aan heel wat noden reeds tegemoet komen met beperkte inspanningen.  Wanneer men de meest gevraagde maatregelen overloopt, zal men merken dat er heel wat reeds in voege zijn op school voor iedereen.  De meeste zijn ook zeer nuttig voor alle leerlingen, niet enkel voor leerlingen met ASS. Soms is het wel nodig de vorm of verwoording ASS-vriendelijk te maken. Men mag er niet van uit gaan dat wat voor de meeste mensen ondubbelzinnig en duidelijk is, dit ook zo is voor mensen met ASS.

HOE KUNNEN WE DEZE RESULTATEN GEBRUIKEN?

Wanneer een school maatregelen wil invoeren voor leerlingen met ASS, streeft men een voldoende mate van tegemoetkoming na met een haalbaar aantal maatregelen.

Logischerwijs kiest men eerst de meest populaire maatregelen, en voegt dan andere toe tot de beoogde mate van tegemoetkoming aan de behoeften bereikt is.

Deze afweging kan eenvoudig voorgesteld worden met behulp van de grafiek in figuur 4.  Hierin worden de maatregelen op de horizontale as gerangschikt van meest naar minst populair.  Op de verticale as wordt de mate van tegemoetkoming uitgezet. 

Voor een gegeven aantal maatregelen kan men dan meteen de tegemoetkoming aflezen, bijvoorbeeld met 15 maatregelen is deze 21% . Andersom kan men ook voor een gekozen mate van tegemoetkoming, het benodigd aantal maatregelen opzoeken, bijvoorbeeld indien 50% tegemoetkoming gewenst is, kan dit bereikt worden met de 43 populairste maatregelen.

CONCLUSIE: EEN AANZET TOT ZORGBELEID VOOR ASS

Het in kaart brengen van de reële noden van jongeren met ASS in het secundair onderwijs en bijhorende minimum en maximum efficiëntie zorgt voor een beter beeld van de knelpunten in het schoolse leven van deze jongeren omwille van hun ASS.

Met deze lijst van maatregelen en bijhorende efficiëntie kunnen scholen onmiddellijk aan de slag om een doeltreffend zorgbeleid te ontwikkelen voor leerlingen met ASS.