OP(K)ROTTEN! Een kritische kijk van de sociaal werker op de maatregelen bij de aanpak van huisjesmelkers in stad Antwerpen

Op(k)rotten!

Zo luidt de niet mis te verstane titel van de scriptie van KDG-Hogeschool studente Leentje Vriesacker. Hiermee wil ze de aanpak van huisjesmelkers in de stad Antwerpen aan het licht brengen. Gedurende een stageperiode van vier maanden bij de woondienst van de stad Antwerpen is zij intensief bezig geweest met het kritisch bekijken van de aanpak van huisjesmelkers binnen de stad Antwerpen.

Iedereen heeft recht op wonen!

Wonen is een grondrecht en een niet te onderschatten levensdomein dat aan de basis ligt van een menswaardig leven. Een behoorlijke woonst heeft invloed op alle levensdomeinen. Als het recht op wonen wordt geschonden, kunnen er zich moeilijkheden voordoen op andere levensdomeinen. Hierbij denken we onder andere aan moeilijkheden op vlak van het gezinsleven, de studie van de kinderen, sociale contacten, de gezondheid…

De rol van de sociaal werker binnen het thema ‘wonen’ valt dus niet te onderschatten. Een behoorlijke huisvesting is een onmiskenbaar onderdeel in het menselijke leven en heeft een invloed op alle andere levensaspecten.

Huisjesmelkers, wie zijn ze en wat drijft hen?

Huisjesmelkerij wordt door Leentje gedefinieerd als volgt: een malafide eigenaar- verhuurder die bewust de verhuur van een woning in ondermaatse toestand verder zet. Na een besluit ongeschikt- en onbewoonbaarheidsverklaring, uitgevaardigd door de burgemeester, wéét de eigenaar- verhuurder dat zijn woning niet geschikt is, sterker nog: onbewoonbaar!

Dat er via de Vlaamse Wooncode een manier bestaat om alle huurders te beschermen wat betreft de woonkwaliteit, vindt de studente een goede zaak. Ook het feit dat men in 2005 het huisjesmelken als een autonoom misdrijf heeft erkend, is een hele vooruitgang.

Maar dat het Strafwetboek hierin vaag is, valt te betreuren. Dit maakt dat men een huisjesmelker moeilijk kan aanpakken. Daarom is de Vlaamse Wooncode wellicht een sterker en effectiever instrument om malafide eigenaar- verhuurders (waaronder huisjesmelkers) aan te pakken.

Ondanks al deze middelen houden huisjesmelkers stand: Huisjesmelkers hebben heel goed begrepen dat het vinden van een woning aan een betaalbare prijs in Antwerpen moeilijk is. Woningen in een goede staat, zijn onbetaalbaar en eigenaar- verhuurders treden selectiever op. Ze weten dat kwetsbare, economisch zwakkere gezinnen en individuen soms geen andere keuze hebben dan een woning te huren in een slechte staat. Waar in Antwerpen vind je anders nog een betaalbare woning die fysisch helemaal in orde is? Welke eigenaar ziet het zitten om mensen met een uitkering of een leefloon in huis te nemen? Of asielzoekers? ... Ze buiten in principe de situatie van deze huurders uit.

Recht op een behoorlijke woonst, tegen een betaalbare prijs

‘Mooi, maar niet vanzelfsprekend, zo blijkt!’, stelde Leentje vast in haar scriptie. We merken dat de inspanningen op vlak van woningkwaliteit zijn vruchten afwerpen, maar dat ‘een betekenisvolle minderheid van arme en achtergestelde huishoudens niet geprofiteerd heeft van de algemeen vastgestelde verbetering van de woonsituatie’[1].

Sinds de Vlaamse Wooncode is er een zeer gerichte en efficiënte aanpak gestart naar de woonkwaliteit van huurwoningen. In stad Antwerpen is dit niet anders. Sterker nog: Stad Antwerpen heeft een zeer unieke rol op zich genomen om de woonkwaliteit van huurwoningen aan te pakken. Indirect pakken ze daarmee ook de grootste malafide eigenaar- verhuurders mee aan: de huisjesmelker. Antwerpen heeft namelijk een voortrekkersrol aangenomen in het toepassen van de mogelijkheden om huisjesmelkers aan te pakken. De unieke samenwerking van de stedelijke woondienst, politiecel Krot-op, Wonen- Vlaanderen en de Vlaamse wooninspectie wil de aanpak naar kwalitatieve woningen in de stad Antwerpen bewerkstelligen. Het resultaat laat niet op zich wachten: de kwaliteit van de huurwoningen in stad Antwerpen verbetert. Alleen moet er wel iets tegenover staan: een alternatief voor de slachtoffers. Het grootste knelpunt bevindt zich namelijk bij het herhuisvesten van de slachtoffers van malafide eigenaar- verhuurders en/ of huisjesmelkers.

Een alternatief voor de slachtoffers

“Iedereen heeft recht op menswaardig wonen. Daartoe moet de beschikking worden bevorderd over een aangepaste woning van goede kwaliteit in een behoorlijke woonomgeving tegen een betaalbare prijs met woonzekerheid.” Deze hoofddoelstelling[2] van de Vlaamse Wooncode houdt dan wel een zeer mooie intentie in, maar de doelgroep, namelijk de meest behoeftige gezinnen die door dit decreet zouden beschermd moeten worden, genieten te weinig van die doelstelling.

De grootste uitdaging ligt dus bij het herhuisvesten van de slachtoffers van malafide eigenaar- verhuurders en/ of huisjesmelkers. Vooral de private huurmarkt eist op dit vlak meer aandacht. Hoe kunnen we deze markt toegankelijk, betaalbaar en kwalitatief houden voor de kwetsbaarste gezinnen en individuen? De overheid moet meer durven ondernemen naar eigenaar- verhuurders toe. Het verplicht in het bezit zijn van een conformiteitsattest kan hier al een eerste stap zijn. Anderzijds zou de overheid moeten durven investeren in de woningmarkt zodat sociale huisvesting rendabel wordt en blijft. De overheid erkent het probleem ook en zoekt naar manieren om hier op in te spelen. Zo hebben zich recent een aantal nieuwe mogelijkheden aangeboden om kwetsbare groepen op de privémarkt op te vangen, denken we aan het uitbouwen van het sociaal verhuurkantoor.

De aanpak van slachtoffers van huisjesmelkers moeten we in een groter geheel bekijken: niet alleen de woonkwaliteit en stimulerende of ondersteunende middelen kunnen dienst doen, ook op het vlak van bijvoorbeeld tewerkstelling zouden we maatregelen kunnen treffen. Zo tracht de overheid bijvoorbeeld via het activeringsbeleid meer burgers in het werkcircuit te plaatsen, zodat ze kapitaalkrachtiger worden. Het beleid naar slachtoffers toe zou nog een interessante studie kunnen zijn in navolging van dit eindwerk.

Besluit

De doeltreffende aanpak van de woonkwaliteit van huurwoningen in de stad Antwerpen toont aan dat de wetgeving een effectief middel is. Ze is bovendien jong en in volle verandering. De aandacht naar de kwaliteit van woningen en huisjesmelkers zal nog toenemen! Het is normaal dat er knelpunten zijn. Je kan immers alleen de slechte punten aanhalen als je de maatregelen uitvoert.

Naar de slachtoffers toe dient er toch nog meer aandacht uit te gaan. Politiek is het misschien geen populair onderwerp, maar dan is het aan ons, sociaal werkers, om ze op de agenda te plaatsen en het belang ervan aan te tonen!

[1] DE DECKER, P., GOOSSENS, L. en PANNECOUCKE, I., Wonen aan de onderkant. Antwerpen- Appeldoorn, Garant, 2005, p. 83.

[2] Art. 3 Decreet 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode, B.S. 19 augustus 1997.