Mondgezondheid over de grenzen heen

Onderzoek naar mondgezondheid bij Nepalese kinderen en de ontwikkeling van een educatief programma

Scriptie in het kader van de opleiding Master in de Tandheelkunde 

Capoen Astrid & Depestel Deborah

Promotor: Prof. dr. L. C. Martens 

Per jaar worden minder dan 50 tubes tandpasta verkocht in de enige winkel van Kerung, een afgelegen Nepalees bergdorp aan de voet van de Himalaya en dit voor een bevolking van ongeveer 4500 inwoners.  Dit buitengewoon laag aantal wekt het vermoeden van het gebrek aan belang dat de lokale bevolking hecht aan mondgezondheid. 

Figuur 1: Lokale school Kerung en leerlingen

Doelstellingen

Het doel van deze scriptie was tweeledig. Het eerste doel bestond uit het beschrijven van de huidige mondgezondheidssituatie alsook het nagaan van de kennis, de gewoonten en de levenskwaliteit met betrekking tot die mondgezondheid van de schoolkinderenin Kerung. Het tweede doel bestond uit het prospectief evalueren van de gevondengegevens zes maanden na het geven van een zelf ontwikkeld educatief mondgezondheidsprogramma en uitvoeren van (nood)behandelingen. 

Methodologie

Een prospectieve case series werd opgezet, bestaande uit twee momenten van uitgebreide epidemiologische cross-sectionele dataverzameling. Het Ethisch Comité van zowel België als Nepal gaven hun goedkeuring voor het project. Voor de start van het project werd een literatuurstudie uitgevoerd om een basiskennis te verkrijgen alsook de hiaten in de literatuur op te sporen. Na het verkrijgen van informed consent, werd een selecte steekproef op basis van beschikbaarheid bekomen, bestaande uit de kinderen van de lokale school in Kerung. 

Er werden twee meetmomenten gepland in Kerung met een tussenperiode van zes maanden.Op tijdpunt 0 (T0) werden 359 kinderen met een gemiddelde leeftijd van 13.24 jaar oud (range: 2 – 22 jaar oud) onderzocht en op tijdpunt 1 (T1) werden 339 kinderen met een gemiddelde leeftijd van 13.14 jaar oud (range: 2 – 24 jaar oud) opgenomen in het onderzoek. 266 kinderen van de onderzochte groep op T0 namen ook deel aan het onderzoek op T1. Op beide meetmomenten werden de kinderen klinisch onderzocht en werden er drie vragenlijsten van hen afgenomen. 

Het klinisch onderzoek bestond uit het meten van gevalideerde indexen om tandplaque, cariës, klinische gevolgen van onbehandelde cariës, erosie, trauma, fluorosis en kaasmolaren vast te stellen. Ontwikkelingsstoornissen en malocclusie werden ook genoteerd. De onderzoekers werden hiervoor gekalibreerd. De drie vragenlijsten hadden respectievelijk betrekking op de kennis, de gewoonten en en de levenskwaliteit met betrekking tot mondgezondheid. 

Figuur 2: Klinisch mondonderzoek

Naast het verzamelen van de gegevens werd een educatief programma ontwikkeld, gericht op preventie van mondgezondheidsproblemen door het aanleren van goede poets- en voedingsgewoonten, zowel in theorie als praktijk. Het educatief programma bestond uit een theoretische les, plaque-onthulling met een praktische poetssessie, alsook lesmateriaal zoals posters en materialen om spelenderwijs te leren. Daarnaast werd ook getracht een ondersteunende omgeving te creëeren door het voorzien van een folder met aanbevelingen voor de ouders en een teach-the-teacher bundel voor de leerkrachten. Deze bundel biedt de leerkrachten van de school de mogelijkheid in de toekomst de aangeleerde kennis op te frissen en aan te leren aan nieuwe kinderen. 

Figuur 3 en 4: Educatief programma

Wanneer pathologie gevonden werd tijdens het klinisch onderzoek, werd deze door een meereizend team van Nepalese tandartsen behandeld. Tandsteen werd verwijderd, vullingen werden geplaatst en indien noodzakelijk werden tanden geëxtraheerd. 

Figuur 5: Behandelruimte

Uit de verzamelde gegevens uit T0 en T1 werden 266 kinderen geïncludeerd in het gepaard prospectief onderdeel van het project. Deze kinderen waren gemiddeld 12.88 jaar oud met een minimale leeftijd van 2 jaar en maximale leeftijd van 20 jaar. 

Resultaten

Op T0 werd bij de onderzochte kinderen een cariësprevalentie van 79.0% gevonden en een hoge behandelnood vastgesteld. Bij 86.3% van de kinderen werd plaque gevonden en bij 38.7% van de kinderen werd tandsteen vastgesteld.De algemene kennis rond mondgezondheid bleek laag. Kennis omtrent mondgezondheid werd verkregen via school, ouders en/of de media. Daarentegen bleken de kinderen een positieve attitude te hebben ten opzichte van mondgezondheid. 76.4% van de kinderen gaf aan minstens twee maal per dag te poetsen en 81.9% vermeldde minimum twee minuten te poetsen. 58.8% en 16.2% van de kinderen verkondigde minstens één maal per dag respectievelijk een suiker bevattend tussendoortje of een stuk fruit te nuttigen. Blootstelling aan suikerrijke dranken bleek hoog. Respectievelijk 45.7% en 33.2% van de kinderen rapporteerde dagelijks minstens één eenheid frisdrank of fruitsap te drinken. 41.7% van de kinderen gaf aan dagelijks gesuikerde thee te drinken. Meer dan de helft van de ondervraagde kinderen (61.4%) had ooit tandpijn of pijn in de mondholte ervaren. 

Zes maanden na het mondgezondheidsprogramma was een statistisch significante daling meetbaar in de hoeveelheid van de aanwezige plaque. De gemiddelde daling bleek significant hoger voor jongens dan voor meisjes. Een significante daling in cariësprevalentie was waarneembaar, alsook een statistisch significante stijging in de kennis rond mondgezondheid. Op T1 werd een significant hoger percentage kinderen gemeten die minimaal twee minuten hun tanden poetsten. 

Conclusie

In deze studie werd op T0 een hoge cariësprevalentie en een slechte mondhygiëne gevonden bij de kinderen van de lokale school in Kerung. De prevalentie van fluorosis, erosie, malocclusie, onbehandeld dentaal trauma, kaasmolaren en ontwikkelingsstoornissen bleek verwaarloosbaar in deze populatie. Daarnaast werd ook duidelijk dat er onvoldoende kennis heerste rond mondgezondheid en de kinderen inadequate mondgezondheids- en nutritionele gewoonten vertoonden. Van deze gevonden informatie kon echter geen effect aangetoond worden op de levenskwaliteit. 

Na een tussenperiode van zes maanden, waarin de kinderen voorzien werden van tandenborstels en tandpasta, werd duidelijk op T1 dat klinisch onderzoek, noodbehandelingen en een uitgebreid educatief programma de mondgezondheid significant positief konden beïnvloeden.

De auteurs van dit artikel zijn verheugd u te kunnen meedelen dat het project verdergezet wordt voor een periode van twee jaar. 

Erkenning

De auteurs willen graag hoofdsponsor Septodont bedanken, alsook de dienst kindertandheelkunde van de Universiteit Gent, DentalPharma, Colgate en Soroptimist International die financieel een bijdrage leverden. Ten slotte moet erkend worden dat dit project tot stand is gekomen door de samenwerking van een omvangrijk team, de auteurs willen dan ook hun dank betuigen aan iedereen die meegewerkt heeft aan dit project. 

Figuur 6: Nepalees-Belgisch team