Ouderbetrokkenheid in de kleuterklas in de context van co-ouderschap: ouders aan het woord

Ouderbetrokkenheid in de kleuterklas in een context van co-ouderschap is een heel interessant gegeven om te bekijken vanuit het perspectief van de ouders, aangezien zij verantwoordelijk geacht worden om ouderbetrokkenheid te realiseren.

Wat ouderbetrokkenheid voor hen betekent, is net zoals in de literatuur niet eenduidig, maar wordt voor ouders wel beschouwd als een evidentie en belangrijk. Ouderbetrokkenheid wordt al te vaak enkel gezien als een middel om de onderwijsprestaties van kinderen te verhogen, ook al is aangetoond dat ouderbetrokkenheid ook andere voordelen met zich meebrengt. Hoe ouders hier naar kijken, sluit hier goed bij aan. Het begrip gaat ruimer dan enkel het schoolse aspect. Ouders willen op de hoogte zijn van waar hun kind mee bezig is op alle domeinen. Betrokkenheid kan positieve effecten hebben op de prestaties van het kind, maar dit is niet noodzakelijk de hoofdzakelijke insteek om betrokken te zijn. Ouders kijken breder dan het educatieve. Naast de brede conceptualisering van het begrip varieert ouderbetrokkenheid volgens ouders doorheen het opgroeien van het kind. De ouderbetrokkenheid vermindert naargelang kinderen ouder worden. Er kan dus gesteld worden dat een eenduidige definitie van ouderbetrokkenheid niet bestaat, maar dat drie kenmerken (evidentie, ruim begrip, fluctuatie doorheen de tijd) duidelijk naar voor komen.

Hoe krijgt het concept ouderbetrokkenheid vorm in de huidige samenleving? Er is een brede range aan manieren van communicatie tussen ouders en school. Ouders appreciëren het om veel te weten over hun kind op school, maar hebben ook veel begrip en respect voor het takenpakket van kleuteronderwijzers. Naast de informatieverstrekking worden tal van activiteiten georganiseerd waar ouders aan kunnen deelnemen. In ieder gesprek werden ook de oudercontacten en het oudercomité aangehaald als onderdelen van ouderbetrokkenheid. Om ouders via communicatie op een toegankelijke manier te betrekken, is het belangrijk om te weten dat eenduidige en duidelijke informatie noodzakelijk geacht wordt. Bovendien zijn er meerdere ouders die voorkeur hebben voor persoonlijke communicatie en zo goed als iedereen vindt het belangrijk dat de school beide ouders gelijk benadert. Indien er tweezijdige communicatie is, vindt deze vooral plaats wanneer er cruciale momenten zijn in het leven van het kind. Als ouders er niet in slagen om deel te nemen aan de initiatieven van de school, ontstaan regelmatig schuldgevoelens. Ondanks het feit dat ouders enorm veel tijd investeren in hun kind buiten de school, zijn deze gevoelens mogelijk. Ook het loslaten en de hiermee samengaande overbetrokkenheid verdienen belangstelling. Aandacht schenken aan eventuele moeilijkheden die ouders ervaren bij ouderbetrokkenheid opent de wegen om samen te zoeken en een gedeelde verantwoordelijkheid op te nemen in de realisatie van ouderbetrokkenheid. Ouders geven bij de conceptualisering dus aan dat ouderbetrokkenheid evident is, maar bij de realisatie ervan blijkt het lang niet zo vanzelfsprekend te zijn. Ouderbetrokkenheid krijgt in de praktijk een enge en instrumentele invulling. Er worden vooral acties vanuit de school georganiseerd waar ouders op kunnen ingaan zoals bijvoorbeeld de oudercontacten, de schoolfeesten, etc. Ouders betrekken de school vooral op noodzakelijke momenten zoals bijvoorbeeld moeilijkheden op school of de scheidingsperiode. Het gaat eerder over elkaar op de hoogte houden dan het echt actief betrekken in elkaars leefwereld. Het is heel positief dat dit er is, maar het is een enge invulling van hoe ouderbetrokkenheid vorm kan krijgen. Kennen ouders te weinig alternatieve mogelijkheden om ouderbetrokkenheid op een andere manier te realiseren? Zijn ouders op de hoogte van de good practices die er zijn? De invulling komt vooral vanuit de school en is heel formeel, maar wat met ouders die hier niet steeds op kunnen ingaan? Zijn dit slechte ouders? Zijn dit ouders die als niet betrokken geacht worden? Een bredere kijk is mogelijk en ouders hun stem hierin gehoor geven is cruciaal.

De rol die de school toegeschreven krijgt door ouders varieert heel erg. Dit gaat van het puur educatieve tot de totale ontwikkeling van het kind. Naast de rol van de school en van de ouder zijn heel wat andere actoren betrokken zoals familie, vrienden, etc. om ouderbetrokkenheid vorm te kunnen geven. Ieder kind heeft een andere verblijfsregeling, een andere gezinssamenstelling, etc., waardoor een one-size-fits-all benadering niet mogelijk is. Geen enkele situatie en context is hetzelfde en ouders mogen niet gezien worden als een homogene groep die geacht wordt in staat te zijn om ouderbetrokkenheid te realiseren. Aandacht voor de unieke context waarbinnen ouderbetrokkenheid vorm krijgt bevordert de ouderbetrokkenheid. Bij co-ouders gaat de scheiding af en toe zorgen voor een complexere context om ouderbetrokkenheid te realiseren. Er heerst een maatschappelijke visie op scheiding die zorgt voor dubbele gevoelens bij ouders. Ook de ruimere maatschappij heeft dus zijn plaats in het verhaal. Het ideaalbeeld van een gezin blijft vaak een tweeoudergezin, maar gescheiden ouders willen ook niet gesepareerd worden in de maatschappij, ook niet als het gaat over ouderbetrokkenheid. Co-ouders willen geen label na scheiding voor zichzelf en voor hun kind. Toch is er in deze omgeving vaak extra aandacht voor de emotionele ontwikkeling van het kind. Naast de maatschappelijke kijk op scheiding spelen andere elementen een rol in de ouderbetrokkenheid bij co-ouders. Zo is er een extra actor die gelijkwaardig betrokken moet worden. Bij gescheiden ouders kunnen de ouders niet meer als één entiteit beschouwd worden. De school is een constante in het leven van deze kinderen en het is belangrijk dat er hier aandacht is voor de emotionele ontwikkeling van het kind, kennis over de verblijfsregeling, etc. Ook de tijdsinvulling is bij deze ouders anders aangezien hun kinderen niet fulltime bij hen zijn. De moeilijkheden waarmee sommige co-ouders geconfronteerd worden door de scheiding hebben invloed op ouderbetrokkenheid. Zijn er andere groepen zoals culturele minderheidsgroepen die andere moeilijkheden ervaren? Belangstelling voor de unieke situatie van het gezin en de rol van maatschappij kan voor een betere inleving zorgen waardoor ouderbetrokkenheid gezamenlijk vorm kan krijgen.

Ouderbetrokkenheid is dus een heel ruim concept, maar kent een enge en instrumentele invulling in de praktijk. De variatie aan betekenisverlening van ouders dient ernstig genomen te worden. Ouderbetrokkenheid breder benaderen en vormgeven vanuit een bidirectionele inspanning is het streefdoel waar naar gewerkt moet worden. Er kwamen namelijk meerdere good practices naar voor die voor (co-)ouders gunstig zijn om ouderbetrokkenheid te bewerkstelligen. Een gedeelde verantwoordelijkheid opnemen in de realisatie van ouderbetrokkenheid is dus cruciaal.