Leren buiten de klasmuren

Een onderzoek over hoe we outdoor education op een systematische manier kunnen integreren in de lagere school.

Met de hele klas naar buiten!

Vandaag de dag is er een digitalisering aan de gang: kinderen zitten steeds langer voor een scherm gekluisterd en gaan steeds minder naar buiten. Met alle gevolgen vandien: één kind op vijf heeft overgewicht. In Noorwegen maakte ik kennis met outdoor education. Kinderen trekken reeds van jonge leeftijd naar buiten met hun klas. Daar gaan ze op ontdekking in de natuur. Het Noorse onderwijs verschilt uiteraard met het Vlaamse. In mijn bachelorproef heb ik geprobeerd om de Noorse ideeën te vertalen naar het onderwijs in Vlaanderen. 

Outdoor education kunnen we omschrijven als: ‘op regelmatige basis naar buiten gaan met de klas en hier de leeractiviteiten laten plaatsvinden’. Op die manier werken de kinderen erg werkelijkheidsnabij en wordt hun leefwereld sterk betrokken in het leerproces. De realiteit speelt zich toch ook niet af binnen de vier muren van een klas? Outdoor education brengt vele voordelen met zich mee. Zo kunnen kinderen zich beter concentreren, zijn ze meer betrokken, gaan ze meer bewegen, voelen ze zich verbonden met de natuur , … Talloze voordelen dus, maar hoe komt het dan dat outdoor education helemaal niet zo bekend is in Vlaanderen?

Er zijn heel wat mogelijkheden om naar buiten te trekken met je klas. Veel scholen zijn reeds op de goede weg, maar er is steeds ruimte voor verbetering. Op microniveau kan de leerkracht verschillende vormen van outdoor education organiseren, zoals op meerdaagse uitstap naar een groene omgeving of op daguitstap in het bos. In deze bachelorproef vindt u een aantal concrete lesactiviteiten, die meteen bruikbaar zijn in de lagere school met of zonder veel natuur in de buurt. Uiteraard is een goede voorbereiding noodzakelijk.

Op schoolniveau is een groene speelplaats een grote meerwaarde. Op deze speelplaats kunnen de leerlingen risico’s nemen en zo steeds hun grenzen verleggen.  Een goede infrastructuur is echter geen garantie dat we optimaal van outdoor education kunnen genieten. Er is ook nood aan actief toezicht door de leerkrachten. Leerkrachten moeten rekening houden met de potentiële risico’s. Maar waar trekken we de grens? Hoe kunnen kinderen leren omgaan met risico’s als we deze gaan vermijden? Verder moeten ook de ouders hierbij worden betrokken. Ze moeten inzien wat de voordelen zijn van het buitenspelen, die gescheurde broeken horen daar nu eenmaal bij.

In het Noorse curriculum zit outdoor education vervat, waardoor elke leerling de natuur zal ervaren en de traditie behouden blijft. Zo zou een integratie van outdoor education in het curriculum bij ons ook effecten hebben op de verschillende niveaus. In de huidige eindtermen zien we outdoor education slechts beperkt terugkomen. Binnenkort zullen de eindtermen vernieuwd worden. In het huidige leerplan van het VVKBaO komt outdoor education aan bod, maar in beperkte mate. In het vernieuwde leerplan zullen de kinderen de lessen over de natuur ook ervaren in de natuur. Verder kan ook de lerarenopleiding een sterke invloed uitoefenen op de leraren van de toekomst en hoe ze tegenover outdoor education staan.

Het gebrek aan outdoor education op school, wordt bij veel kinderen gecompenseerd in de jeugdbeweging. In de Scouts en Gidsen Vlaanderen kunnen kinderen wekelijks hun dosis natuur opdoen. Dit gebeurt steeds spelenderwijs. Al blijft outdoor education toegankelijker voor iedereen als kinderen hier ook op school mee in contact komen… 

Het Noorse en het Vlaamse onderwijs vertonen wel wat verschillen. Toch moeten we ons niet focussen op de beperkingen, maar net de kansen benutten. Op die manier kunnen ook de Vlaamse kinderen optimaal van de talloze voordelen genieten. Zoals Cools & Van Helleputte (2016) aangeven, is elke stap naar buiten alvast een stap in de goede richting. 

If we never took a risk, our children would not learn to walk, climb stairs, ride a bicyle or swim; scientists would not experiment and discover; we would not have great art, literature, music and architecture. (Geciteerd in Röthle, lezing outdoor education, 11 apri 2016)