Charleroi, "the most depressing city in Europe"?
Sinds 2015 is er in Charleroi een Bouwmeesterteam die de stad terug wil transformeren tot een dynamische, aantrekkelijke en aangename plaats, want vandaag is Charleroi “the most depressing city in Europe”. En eerlijk gezegd, voor ik aan deze masterproef begon dacht ik er niet echt anders over. Volgens het Bouwmeesterteam zit er echter potentieel in deze ‘lelijke’ industriestad. Sinds 2015 zijn er kleine en grote belangrijke mijlpalen gezet om dat potentieel uit te lichten (www.charleroi-bouwmeester.be).
Charleroi, zoals we de stad vandaag kennen, is voor een groot deel vormgegeven door architect en urbanist Jean Yernaux. Hij maakte meer dan 200 indrukwekkende collages met zijn utopische visie voor de stad, waarin auto’s en brutalistische architectuur de hoofdrol spelen. We kunnen hem dan ook beschouwen als de Bouwmeester van Charleroi avant la lettre. Tussen 1960 en 2000 heeft hij heel wat projecten verwezenlijkt en zo de identiteit van de stad van vandaag mee bepaald.
Twee van deze iconische projecten, Piscine & Crèche Hélios (een zwembad) en Hall Omnisports (een sporthal), worden in deze masterproef in vraag gesteld. Eén van de thematieken waarmee het Bouwmeesterteam vandaag mee te maken heeft in Charleroi, maar waar ook in andere steden aandacht aan gegeven moet worden, is leegstand. Charleroi is een onuitputtelijke bron van grote, te grote en onaangepaste gebouwen. Het is dus ook belangrijk om voor deze structuren nieuwe manieren voor te stellen om ze te kunnen hergebruiken.‘Oversize’ pakt de unieke kansen en uitdagingen aan gerepresenteerd door de transformatie en het hergebruik van deze ruimtes. Het zwembad en de sporthal zijn vandaag nog steeds belangrijke en iconische infrastructuren voor de stad, maar het beeld dat vandaag bestaat over Charleroi kan gereflecteerd worden op deze twee gebouwen. Beiden waren ze vaste meerwaarden en innovatieve gebouwen in het begin van hun bestaan, maar vandaag zijn ze afgeleefd en te groot voor hun gebruik. De uitdaging is de specifieke problemen van de twee gebouwen te detecteren en er een passende oplossing voor te zoeken.
Het zwembad en de sporthal zijn in slechte staat en hoewel de gebruikers niet zoveel belang hechten aan hun architectuur, is het toch belangrijk architecturaal erfgoed. Het is van belang om de gebouwen juist te kunnen lezen en de context waarin ze gebouwd zijn te begrijpen. Zo kunnen er ingrepen gedaan worden die respectvol omgaan met hetgeen al bestaat. In beide gevallen is er een intense zoektocht geweest naar specifieke problemen om tot een coherente en gelaagde uitkomst te kunnen komen. De zoektocht naar specifieke anekdotes was interessant en hielp de projecten vooruit. Het intens bezoeken van de sites, spreken met de mensen die de gebouwen gebruiken en het onderzoeken van de context heeft geresulteerd in twee volwaardige projecten. Een vier uur durende conversatie met Jean Yernaux zelf was een unieke opportuniteit. Dit gesprek leidde tot een bijzondere wisselwerking tussen mijn eigen visie, het werk van de Bouwmeester avant la lettre en de visie van het Bouwmeesterteam van vandaag.
In de masterproef 'Oversize Charleroi: Searching for space in two buildings by Jean Yernaux' is het unieke gesprek met Jean Yernaux neergeschreven. De originele staat van het zwembad en de sporthal wordt aan de hand van foto's plannen en andere documenten uitgelegd en er wordt voor elk van de structuren een eigen ontwerpvoorstel gedaan die inspeelt op de noden die het gebouw vandaag heeft en op de context waarin het gebouw zich bevindt. Alhoewel de twee projecten geen vergelijkbare uitkomst hebben, is de modus operandi van beide projecten gelijkaardig. De termen ‘oversize’ en ‘undersize’ worden vaak door elkaar gebruikt. Het gebrek aan ruimte was soms een interessantere insteek voor de projecten dan het te veel aan ruimte.
