De uitbreiding van de EU met Oekraïne door de bril van de media: een gevaar of een opportuniteit?
De uitbreiding van de EU met Oekraïne door de bril van de media: een gevaar of een opportuniteit?
De Europese Unie begon oorspronkelijk in 1952 met zes landen. België, Frankrijk, Duitsland, Nederland, Luxemburg en Italië begonnen samen te werken, initieel voornamelijk op vlak van kolen en staal. Sinds de jaren 70 werd de EU steeds groter en begon de unie zeg te hebben over meer alsmaar meer sectoren. De EU groeide uit tot een gemeenschap van 27 landen die samenwerken op verschillende niveau’s zoals de interne markt, handel en competitiebeleid. Ook al heeft het Verenigd Koninkrijk de EU intussen al opnieuw verlaten, staan toch een aantal andere landen op de deur te kloppen in de hoop toeglaten te worden tot de Europese club.
Sinds juni 2022 is Oekraïne officieel kandidaat-lidstaat, wat wil zeggen dat het land wil toetreden tot de EU en in onderhandeling is daaromtrent. Dit is opmerkelijk omdat Oekraïne het eerste land is dat tijdens een oorlog de officiële status van kandidaat-lidstaat heeft verkregen van de EU. Het is bovendien de eerste keer dat een land zo snel het kandidaat-lidmaatschap heeft gekregen, namelijk slechts vier maanden nadat ze het hebben aangevraagd. Vóór de Russische aanval waren veel EU-burgers tegen de uitbreiding van de EU met Oekraïne volgens Eurobarometer. Na 22 februari 2022, de dag dat Rusland Oekraïne binnenviel, veranderden die cijfers toch enigszins. Opvallend genoeg willen nu ineens meer burgers Oekraïne, een land in oorlog dat economisch gezien al niet de sterkste leerling van de klas was, in de EU.
Als het gaat over ontwikkelingen in de EU, zijn pan-Europese media belangrijke spelers om in het oog te houden. Deze media focussen voornamelijk op Europese zaken, hebben gespecialiseerde EU-journalisten en een publiek dat voorbij nationale grenzen gaat. Pan-Europese media, zoals bijvoorbeeld Politico en Euractiv, groeien en krijgen een alsmaar groter lezerspubliek. Desalniettemin hebben ze ook een invloedrijk publiek en zijn hun lezers voornamelijk hoogopgeleiden, EU-experten, EU-medewerkers en politici. Mensen aan het roer van de Europese machine lezen dus vaak wat zulke pan-Europese media publiceren, wat betekent dat die media ook een niet te onderschatten invloed hebben op hun denken en doen. Nieuws is zelden louter een feitelijke neerslag van wat er gebeurt, maar geeft meestal ook context en duiding, waardoor dezelfde gebeurtenis soms op een heel verschillende manier geframed wordt. Om bij het conflict in Oekraïne te blijven: deze wordt in Rusland geframed als een ‘militaire operatie’ terwijl die in Oekraïne en Europa wordt geframed als een gewapend conflict met Rusland als agressor. Eenvoudig gezegd: afhankelijk van de bril die je opzet (het frame in het nieuws), zal je heel anders naar een gebeurtenis kijken.
Net daarom onderzocht deze thesis hoe pan-Europese media de mogelijke uitbreiding van de EU met Oekraïne framen in hun artikels. Kijken ze ernaar met een gekleurde, positieve of negatieve bril? En leggen ze de nadruk op voornamelijk economische of veiligheidsargumenten? Geen zorgen, dit is geen onderzoek voor opticiens, wel voor mensen die eens verschillende brillen willen opzetten om zo een bredere kijk te krijgen op de situatie.
Het onderzoek toont aan dat pan-Europese nieuwsmedia de uitbreiding van de EU met Oekraïne vooral framen als een manier om de veiligheid van de EU te garanderen. In zo’n 24,6% van de onderzochte artikels van pan-Europese media wordt de uitbreiding met Oekraïne gekaderd als een voordeel voor de veiligheid van de EU, haar burgers, of als een manier om de invloedssfeer van Rusland tegen te gaan. In 8,2% van de onderzochte artikels wordt de situatie geframed als een gevaar voor de economie van de EU. Zo zou de toetreding van Oekraïne wel eens kunnen leiden tot minder subsidies volgens andere landen en is het een arm land waarin veel (EU-geld) geïnvesteerd moet worden, volgens dergelijke artikels. 3,27% van de artikels kadert de situatie als een gevaar voor de veiligheid van de EU, omdat het mogelijks een trigger zou zijn voor verdere escalatie van het conflict met Rusland. De cultuurverschillen tussen Europa en Oekraïne worden niet aangehaald als een probleem in de artikels. Dat is een groot contrast met eerder onderzoek naar het kandidaat-lidmaatschap van Turkije, waarbij die cultuurverschillen net wel heel erg in de verf gezet worden. In een verschillende sociaaleconomische en politieke context, zetten de pan-Europese media dus blijkbaar ook een andere bril op.
De manier waarop pan-Europese media berichten over de uitbreiding van de EU met Oekraïne verandert doorheen de tijd. Bijvoorbeeld, toen Oekraïne officieel kandidaat-lidstaat werd in juni 2022 frameden een aantal artikels de situatie als een probleem voor de veiligheid van de EU. Nadat Oekraïne officieel kandidaat-lidstaat is geworden, is de uitbreiding van de EU met Oekraïne geen enkele keer meer op die manier beschreven. Dat heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met het feit dat de volgende grote stap in Oekraïne’s EU-verhaal, namelijk lidmaatschap, nog ver weg is. Het duurt jaren voordat een kandidaat-lidstaat officieel lid van de EU kan worden. Voorlopig was het grootste veiligheidsgevaar geschied, volgens de media, toen Oekraïne de aanvraag indiende en officieel kandidaat-lidstaat werd. Wat er daarna gebeurde, was op zich van minder symbolische waarde.
Naast veiligheid en economie, zetten pan-Europese media nog een andere bril op. Zo blijkt uit het onderzoek dat de uitbreiding van de EU met Oekraïne ook vaak als symbolisch wordt beschreven. Er zijn heel wat artikels die geen rationele pro’s of contra’s over opportuniteiten of gevaren van het lidmaatschap van Oekraïne aanhalen, maar framen het kandidaat-lidmaatschap eerder als een symbolisch statement om te tonen dat het land "één van ons" is.
Maar het is ook belangrijk om te verduidelijken dat niet alle pan-Europese media hetzelfde zijn hierin. Elk medium is anders, ook in de manier waarop ze berichtgeven. Zo frameden EUobserver en Politico de uitbreiding van de EU met Oekraïne wél enkele keren als een gevaar voor de veiligheid, terwijl Euractiv en Euronews dat nooit hebben gedaan. Net zoals bedrijven hebben media elk een andere werking, geschiedenis, en willen zij zich differentiëren en positioneren. Net zoals mensen op een andere manier naar de wereld kijken, doen media dat ook.
