Patent Trolls: een rechtsvergelijkende studie tussen de Verenigde Staten en Europa
Europa, pas op voor de Trol!
Het voorbije decennium is het octrooirecht in de Verenigde Staten slachtoffer geworden van vrijbuiters. Zij misbruiken het octrooirecht om financieel voordeel te verkrijgen. Zij hanteren het recht zodanig dat dit indruist tegen haar oorspronkelijke doel. Dat sorteert negatieve economische gevolgen.
Europa bleef vooralsnog gespaard van dit fenomeen, maar de oprichting van het Europees octrooigerechtshof en de invoering van het Europees octrooi met unitaire werking vergroten de kans dat dit verschijnsel naar Europa komt overgewaaid.
Een octrooi geeft de eigenaar een exclusief recht op het gebruik van de geoctrooieerde technologie. Zo vermijdt men dat wanneer een partij hoge bedragen heeft geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling, concurrenten dit zomaar kunnen kopiëren en zo haar een groot deel van de winst afhandig kunnen maken. 'Patent Trolls', zoals zij in de literatuur genoemd worden, hebben niet als doel om een product te ontwikkelen. Zij verkrijgen slechts octrooien, met als doel technologieën te ontdekken die mogelijks hun octrooi schenden. 'Patent Trolls' dagen producenten, nadat ze een succesvol product ontwikkeld hebben, voor de rechtbank en eisen een verkoopverbod voor deze producten. Bovendien vragen ze daarenboven vaak een zeer hoge schadevergoeding.
Vermits het in de hoogtechnologische industrie zeer moeilijk is om de exacte draagwijdte van een octrooi te bepalen en producten daarenboven door tientallen octrooien beschermd worden, is de ontwikkeling van een product een bijzonder precaire onderneming. Producenten durven daardoor vaak het risico op een verkoopverbod niet te nemen en wensen een minnelijke schikking te bekomen. Zo betaalde in 2006 het bedrijf achter Blackberry 612 miljoen dollar om een proces tegen een Patent Troll te vermijden. Waar in normale omstandigheden de exclusieve verkoop van afgewerkte producten voor de winstcreatie van het octrooi zorgt, zorgen de opbrengst van de hierboven genoemde schadevergoedingen of de opbrengst van minnelijke schikkkingen voor de winstcreatie bij Patent Trolls.
Wetenschappelijk onderzoekt heeft aangetoond dat dit verschijnsel zorgt voor minder stimulansen tot onderzoek en ontwikkeling en negatieve economische effecten heeft. Zodoende leidt dit tot een tegenovergesteld resultaat dan wat octrooiwetgeving beoogt.
Vooral de Verenigde Staten hadden het afgelopen decennium te lijden onder dit fenomeen. Het Amerikaanse recht is immers uiterst toegeeflijk bij het toekennen van octrooien. Zo vindt het United States Patent & Trademark office, dat de Amerikaanse octrooien toekent, octrooiaanvragen minder snel vanzelfsprekend dan gelijkaardige Europese instanties. Hierdoor kennen de Verenigde Staten meer octrooien toe voor triviale nieuwigheden, zonder feitelijke toegevoegde waarde. Dit zorgt voor brede octrooien, waarvan het vaak onduidelijk is of het octrooi een welbepaalde technologie omhelst. Deze onzekerheid speelt in het voordeel van Patent Trolls. Verder kenden Amerikaanse rechters zeer snel een verkoopverbod toe. Daardoor beschikten Patent Trolls over een dominante positie in de onderhandelingen tot een minnelijke schikking. Ten slotte beschikt het Amerikaanse rechtssysteem over enkele inherentekenmerken die voor Patent Trolls voordelig zijn.
Een eerste kenmerk is de hoge kost van procesvoering. De verliezende partij draagt deze kosten niet in de Verenigde Staten. Zodoende worden producenten gestimuleerd om een minnelijke schikking te sluiten, vermits zij, zelfs als zij in het gelijk gesteld worden, zeer hoge proceskosten dienen te betalen. De advocaten van Patent Trolls werken in de Verenigde Staten voornamelijk met resultaatafhankelijke vergoedingen, waardoor zij slechts betaald worden indien zij de rechtszaak winnen of een degelijke minnelijke schikking kunnen bekomen. Hierdoor ondervinden Patent Trolls geen last van hoge proceskosten en worden zij niet financieel gehinderd om processen in te stellen. Ten tweede hoeven zij, als niet-producerende entiteit, in tegenstelling tot bij normale octrooiprocessen niet te vrezen voor tegenvorderingen. Sinds 2006 heeft het Amerikaanse Supreme Court, daarin gevolgd door de lagere rechtbanken, een aantal beslissingen genomen om deze negatieve gevolgen tegen te gaan.
Europa bleef in het verleden grotendeels gevrijwaard van dit verschijnsel. Enerzijds omdat ons octrooirecht deels verschilt van het Amerikaanse. Zo kent Europa minder snel octrooien toe, hebben octrooihouders hier minder sterke rechten en kent men een andere procescultuur. Anderzijds, doordat het als productontwikkelaar moeilijker was om je rechten in Europa uit te oefenen. Zo bestond er geen octrooi dat exclusief en algemeen geldig was in heel de Europese Unie en diende men daarnaast in elke lidstaat afzonderlijk te procederen om de rechten van nationale octrooien uit te oefen. Recente ontwikkelingen in het Europese octrooirecht zullen echter leiden tot de creatie van een Europees octrooi met unitaire werking en de oprichting van een eengemaakt octrooigerecht. Dit maakt het de octrooihouder eenvoudiger om zijn rechten uit te oefenen over heel de Europese Unie. Hoewel deze vergroting van de markt bedoeld is om onderzoek en ontwikkeling te stimuleren, vergroot het tevens de onderhandelingsmacht van Patent Trolls. Zij zullen immers kunnen schermen met grotere schadevergoedingen en een mogelijk toekomstig verkoopverbod voor heel de EU. Zodoende bestaat de kans dat het fenomeen van de Patent Trolls in de toekomst naar Europa komt overgewaaid. De rechters van het eengemaakt octrooigerecht krijgen de zware taak om de belangen van de rechtmatige octrooihouders te vrijwaren, zonder voldoende munitie te geven die door vrijbuiters misbruikt kan worden.
In de Verenigde Staten, doorstonden Patent Trolls aanpassingen aan de wetgeving en rechtspraak en hebben ze hun plaats in de samenleving veroverd. Dit leidt tot perverse effecten waarvan vrijbuiters, in plaats van ter goeder trouwe ontwikkelaars, de vruchten plukken. Het is de vraag of Patent Trolls door de Europese veranderingen ook hier eenzelfde prominente rol zak spelen. Het antwoord zal in de rechtspraak van het nieuwe eengemaakte octrooigerechtshof liggen.
