‘PORTRETTERING’: Een vernieuwende methodiek om kinderen met moeilijk hanteerbaar gedrag een stem te geven binnen het onderwijs

Inleiding

“Dat kind is onhandelbaar!” is een uitspraak die steeds vaker te horen is binnen de schoolmuren. De dag van vandaag is er een stijging van kinderen met moeilijk hanteerbaar gedrag in het onderwijs. Leerkrachten weten vaak geen raad met deze kinderen en vinden hierdoor dat hun taak als onderwijzer bemoeilijkt wordt. Daarnaast worden deze kinderen soms aan hun lot overgelaten en worden er maatregelen voor hen genomen die vaak geen resultaten boeken of de situatie alleen maar erger maken. Er moet een oplossing gevonden worden om beide partijen te helpen en in de mate van het mogelijke te verzoenen met elkaar.

Waarom deze bachelorproef?

Van den Eede (2018), een journalist, schreef in een artikel van Het Laatste Nieuws dat het aantal jongeren met gedragsproblemen in één schooljaar tijd enorm is gestegen. Op twee schooljaren tijd is dit cijfer zelfs toegenomen met 70%. Deze cijfers slaan op leerlingen uit het kleuter-, lager en middelbaar onderwijs. Gemiddeld worden er per dag veertien leerlingen van school gestuurd. Vooral in Brussel is deze situatie problematisch te noemen. Stefan Grielens, directeur van het Vrij CLB Netwerk noemt deze situatie ‘verontrustend’. Vooral omdat hij opmerkt dat de doorstroom van de kinderen met gedragsproblemen naar gespecialiseerde hulp moeizaam verloopt. Het aantal contacten met het CLB neemt toe en de wachttijd voor jongeren wordt alsmaar groter. Deze situatie in de scholen is niet vol te houden.

Een reden van deze stijging kan de invoering van het M-decreet zijn. Er komen heel wat meer leerlingen in het reguliere onderwijs terecht met specifieke onderwijsbehoeften. Er worden, vaak vanuit de beste bedoelingen, heel wat maatregelen voor hen genomen binnen de schoolcontext zonder dat deze kinderen hierover mee kunnen beslissen en zonder dat de leerkrachten weten wat de redenen achter het moeilijke gedrag zijn. In het huidige onderwijs wordt er nog vaak geprobeerd om het moeilijk hanteerbaar gedrag ‘weg te werken’. Vele leerkrachten kijken bij kinderen die moeilijk hanteerbaar gedrag stellen meestal naar de problemen die ze veroorzaken. Leerkrachten hebben nood aan een vernieuwende blik die meer rekening houdt met de noden die het kind heeft en die ervoor zorgt dat leerkrachten de redenen achter het moeilijke gedrag gaan uitzoeken. Deze vernieuwde blik moet hen steun bieden tijdens de omgang met het kind. Een methodiek die hier te hulp kan schieten is ‘portrettering’. Door middel van deze methodiek kan er constructief samengewerkt worden tussen leerkracht en leerling om het moeilijk hanteerbaar gedrag te reduceren.

De methodiek ‘portrettering’ kan leerkrachten en leerlingen te hulp schieten

Omwille van dit probleem heb ik binnen deze bachelorproef onderzoek verricht naar vijf visies die de methodiek ondersteunen, namelijk: ‘Contextueel denken’ (Heylen & Janssens, 2011), ‘Nieuwe Autoriteit’ (Delmel, 2014), ‘Omdenken’ (Gunster, 2012), ‘(In) (proef)druk: het kind achter het label’ (Het Kinderrechtencommissariaat, 2012) en ‘Traumasensitieve visie’ (Horeweg, 2018). Deze visies heb ik vertaald naar 12 maatregelen die gekoppeld kunnen worden aan de methodiek “portrettering” (Delcour, 2015 & De Craemer, 2013). Deze methodiek bestaat uit een creatief proces waarbij kinderen van zichzelf een portret maken met behulp van een uitgekozen activiteit vb. werken met klei, fotografie, …. Tijdens het uitvoeren van portrettering proberen de begeleidende leerkrachten de ervaringen, gevoelens en gedachten van individuele leerlingen te vatten door de juiste vragen te stellen aan de klasgroep of individuele leerlingen. Daarnaast proberen ook de leerlingen hun eigen leven met al hun gedragingen, gedachten, gevoelens, relaties, ervaringen, … in kaart te brengen. Tijdens het uitwerken van een portret is het belangrijk dat de kinderen zowel hun negatieve als positieve gevoelens, gedachten en ervaringen een plaats geven binnen het portret en dat ze de factoren die leiden tot successen in hun leven lokaliseren en zichtbaar maken.  Op het einde is het de bedoeling dat de leerlingen zichzelf kunnen identificeren met hun resultaat.

Hoe de methodiek hanteren binnen de klascontext?

Om ervoor te zorgen dat leerkrachten op een eenvoudige manier deze complexe methodiek kunnen hanteren heb ik samen met Kerlijne Van Den Eede, een medestudente, didactisch materiaal ontwikkeld gebaseerd op de methodiek ‘portrettering’. Dit materiaal is eenvoudig opgebouwd en biedt de leerkrachten de mogelijkheid om in alle vrijheid een eigen les rond ‘portrettering’ te creëren. Het didactisch materiaal voldoet aan de voorwaarden van portrettering (Delcour, 2015 & De Craemer, 2013) en biedt een laagdrempelige manier aan om als leerkracht te kunnen werken aan ‘portrettering’. De leerkrachten zullen binnen deze lessen meer informatie verkrijgen over hun leerlingen en zullen de redenen van het moeilijke gedrag leren begrijpen. Daarnaast geeft dit materiaal een stem aan de leerlingen en zullen ook zij nieuwe informatie over zichzelf ontdekken. De methodiek zorgt ervoor dat de positieve aspecten van de leerlingen en hun omgevingen belicht worden. Als laatste zal dit proces ook zorgen tot interactie tussen de leerkracht en de leerlingen en kunnen ze samen tot oplossingen komen om het moeilijke gedrag te reduceren.