Van Mario naar Mozart
Videogame muziek en klassieke muziek worden zelden in één adem genoemd, doorgaans aanzien als twee muziekwerelden die respectievelijk ‘entertainment’ en ‘kunst’ vertegenwoordigen. En toch, het is zomaar eens mogelijk dat het spelen van The Legend of Zelda leidt naar het spelen als muzikant in een orkest. Wie dieper kijkt (of luistert), zal zien dat de muzikale wegen veelvuldig kruisen en begrijpen waarom luisteraars via game muziek de weg vinden naar klassieke muziek.
Klassieke muziek in de moderne maatschappij
De hoge gemiddelde leeftijd van het publiek van klassieke concerten is al decennialang een bezorgdheid van muzikanten en organisatoren. Waarom heeft de sector het zo moeilijk om een jong publiek te bereiken? Het is een vraag waarop geen eenduidig antwoord te vinden is, maar er kan wel gesteld worden dat klassieke muziek met enkele belangrijke ‘nadelen’ moet afrekenen ten opzichte van andere muziekgenres. Klassieke muziek is muziek uit het verleden, geschreven in een maatschappij die er heel anders uit zag dan de onze. Er wordt niet meer gedanst op menuetten van Mozart, en de grootste meezingers komen niet meer uit populaire opera’s, de afstand tussen de roots van deze muziek en de huidige leefwereld is groot. Klassieke componisten werkten vaak met grotere vormen. Zo is het niet abnormaal dat een werk drie kwartier duurt, en gebruikte de componist al die tijd om zijn muzikale verhaal te vertellen. Het contrast met een popnummer, dat gemiddeld drie minuten lang duurt, is groot. In onze moderne maatschappij van multimedia en multitasking kan niet iedereen zomaar de concentratie en het geduld opbrengen om klassieke werken te beluisteren. Daar komt nog eens bovenop dat er in scholen niet altijd meer ruimte gemaakt wordt om leerlingen te laten kennismaken met klassieke muziek en instrumenten. Dit alles maakt klassieke muziek voor velen ontoegankelijk.
Concertorganisatoren doen hun best om een jong publiek aan te spreken. Denk maar aan filmmuziekconcerten die de laatste jaren steeds vaker opduiken, of kinderconcerten die via een combinatie van theater, film en muziek het verhaal achter de werken visueel kracht bijzetten. Het doel: nieuw publiek overtuigen dat klassieke muziek niet saai en oubollig is, en dat er je evengoed ongelofelijke momenten te wachten staan op een concert met Beethoven en Mahler. Het is niet alleen door zulke initiatieven dat jongeren een positieve attitude ontwikkelen tegenover klassieke muziek. Ook videogames en de muziekcultuur die zich daarrond ontwikkelt kan een belangrijk opstapje betekenen naar de wereld van klassieke muziek.
Press start to classical music
“Wanneer de meeste mensen middeleeuwse polyfonie horen, kruipen ze onder de tafel. Maar ik niet. Ik vond dat fantastisch, want ik kende dat van videogames.”
Videogame muziek is al lang meer dan de bleeps en bloops uit Pacman. Al decennialang bevatten videogames klassiek geïnspireerde orkestrale soundtracks, vaak opgenomen in de meest professionele omstandigheden. Game-ontwikkelaars brengen geregeld zelf cd-albums met klassieke arrangementen uit, die ook grote concertzalen weten te vullen. Daarnaast helpen fans verdere kruisbestuiving door zelf arrangementen en covers online te verspreiden. Wie via YouTube op een pianobewerking van diens favoriete game stuit, kan zo gemotiveerd raken om zelf piano te leren spelen. Deze videogame muziekinteresse kan daarna een belangrijke inspiratie blijven in de verdere ontwikkeling als muzikant.
De brug naar Bach en Chopin is sneller gemaakt dan je denkt. Uit etnografisch onderzoek met 30 deelnemers bleek dat 1 op 2 deelnemers videogame muziek hebben ervaren als een ‘gateway’ naar klassieke muziek. Het onderzoek bracht drie manieren aan het licht waarop videogames een opstapje betekenen richting klassieke muziek: door het bevorderen van appreciatie en begrip van instrumentale muziek, door het opwekken van interesse in componeren en/of het spelen van een instrument en door iemands muzikale ontwikkeling op lange termijn te ‘gidsen’ in de richting van een professionele carrière in de klassieke muziekwereld.
Deze effecten zijn enerzijds te danken aan muzikale gelijkenissen op vlak van instrumentatie en compositietechnieken binnen videogame muziek en klassieke muziek en hebben anderzijds mogelijks sterk te maken met de manier waarop ons brein een muzikale smaak ontwikkelt tijdens de puberteit. Door het samenvallen van de periode waarin onze hersenen muzikale voorkeuren ontwikkelen met het moment waarop jongeren het vaakst in contact komen met videogames, laat de muziek die deze virtuele avonturen begeleidt een sterke impact na.
Klassiek en videogame, een beloftevol pact
Dit onderzoek toonde de positieve impact van videogame muziek op relaties met klassieke muziek aan, wat interessante perspectieven geeft. Deze inzichten kunnen de klassieke muziekindustrie en het onderwijs helpen via videogame muziek jongeren richting klassieke muziek te wijzen. Omgekeerd hebben videogame componisten en ontwikkelaars evengoed baat bij een nauwere samenwerking met de klassieke muziekindustrie, wat hen meer zou toelaten een breder publiek van ook niet-gamers te bereiken en de muziek ook buiten de spel-context een bestaan te geven.
Gaspar Sanz, musicus en leraar, wist het al in de 17de eeuw: “om beginners iets aan te leren, is het nodig dit te doen via deuntjes uit het dagelijkse leven”. Is een concert met muziek uit Final Fantasy naast een symfonie van Dvořák dan niet dé ideale manier om de twee werelden aan elkaar voor te stellen? De gemiddelde leeftijd in het publiek zal alvast met zekerheid dalen.
