Troef of probleem? Meertaligheid en taalonderwijs in de Vlaamse pers

De kans is groot dat u – net als ik – al eens een krant openslaat. U kijkt naar het journaal op televisie, leest artikels op nieuwswebsites of volgt de actualiteit via de sociale media op de voet. Maar heeft u er ooit al eens bij stilgestaan dat diezelfde media invloed kunnen hebben op uw gedachten, uw opinies, uw gedrag? De voorpagina van de krant bepaalt waar u het later op de dag met uw collega’s over heeft en een grappig spotje op tv kan u van shampoo doen veranderen. Onbenullige details, zo lijkt het op het eerste gezicht. Maar vergis u niet: de impact van de media valt niet te onderschatten. Want onder andere ook ons stemgedrag en de politieke agenda zijn onderhevig aan de krachten van de media.

Meer dan honderd jaar al proberen wetenschappers te achterhalen hoe en in welke mate de massamedia impact hebben op een samenleving. Talrijke theorieën zijn doorheen de jaren de revue gepasseerd, maar de algemene conclusie blijft toch dat de media een aanzienlijke invloed hebben op de publieke opinie en op de politiek. Reden te meer dus om grondig te onderzoeken welke informatie de massamedia precies verspreiden.

In dit onderzoek gingen we specifiek na hoe de Vlaamse media over vreemdetalenonderwijs en meertaligheid berichten. Als multicultureel en meertalig land, dat bovendien getekend is door een lange taalstrijd, vormt België daarvoor een case par excellence. We analyseerden onder meer de toon die de pers aannam in artikels over taalonderwijs en meertaligheid en gingen daarbij na of er verschillen waren tussen talen (bv. tussen het Frans en het Engels). Bovendien probeerden we de onderliggende taalideologieën in de verslaggeving bloot te leggen, om te onderzoeken of er eventueel sporen van het nasmeulende taalconflict te vinden waren.

Methode

In dit onderzoek werden 141 Vlaamse nieuwsartikels geanalyseerd. De artikels komen allemaal uit de papieren versies van de kranten De Morgen, De Standaard, Het Laatste Nieuws of Het Nieuwsblad en verschenen tussen 2015 en 2019. De analyse bestond uit twee delen. In het kwantitatieve luik werden onder andere een aantal inhoudelijke kenmerken onderzocht, zoals het onderwijsniveau (bv. lager, middelbaar, hoger onderwijs), de vreemde talen (bv. Frans, Engels) en de bronnen (bv. politici, leerkrachten, experten) die in de artikels aan bod kwamen. Daarnaast bepaalden we de toon van de artikels en krantenkoppen: positief, negatief of neutraal. In het tweede, kwalitatieve deel gingen we op zoek naar de onderwerpen die het vaakst terugkeerden in de 141 artikels. Op basis van die resultaten konden we vaststellen vanuit welke taalideologieën de krantenartikels geschreven waren.

Resultaten

De berichtgeving van de vier Vlaamse kranten focuste vooral op voorschools, lager en secundair onderwijs. Een groot deel van de artikels ging over het invoeren van immersie-onderwijs, waarbij schoolvakken in vreemde talen gegeven worden (bv. geschiedenis in het Engels). Ook het al dan niet toelaten van vreemde thuistalen op school kreeg veel aandacht. Politici, schooldirecteurs en experten kwamen daarbij het frequentst aan het woord. Niet geheel onverwacht waren het Frans, het Engels en Nederlands als Vreemde Taal (NT2) de meestvoorkomende talen in de artikels.

De toon waarin de kranten verslag uitbrachten was over het algemeen vrij evenwichtig. Opvallend was wel dat Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad – niet toevallig de twee populaire kranten – iets uitgesprokener berichtten. Die artikels waren vaak wat negatiever of juist veel positiever dan de stukken uit de kwaliteitskranten. Ook de resultaten in verband met de vreemde talen waren opmerkelijk. Nieuwsartikels over het Engels waren duidelijk veel positiever dan stukken over de andere talen. Een mogelijke verklaring daarvoor is het hippe en globale imago van het Engels als taal van media, popcultuur en entertainment. Het Frans werd dan weer als meest negatieve taal weergegeven. Dat zou kunnen liggen aan het feit dat we in Vlaanderen – zeker in tegenstelling tot het Engels – doorgaans vrij weinig met de Franse taal in aanraking komen. Anderzijds zouden we het resultaat ook kunnen toeschrijven aan het sluimerende taalconflict in België en de Vlaamse angst voor verfransing die daarmee gepaard gaat.

Nieuwsartikels over het Engels waren duidelijk veel positiever dan stukken over het Frans of Nederlands als Vreemde Taal.

De kwalitatieve analyses maakten duidelijk dat de artikels over het algemeen uit twee contrasterende ideologische standpunten geschreven waren. Enerzijds prijzen de kranten vreemdetalenonderwijs – en dan in het bijzonder immersie-onderwijs, waarin bv. aardrijkskunde in het Frans wordt gegeven – enorm aan. Meertaligheid wordt als een enorme troef gezien, zowel op persoonlijk als op maatschappelijk vlak. Journalisten brengen dan ook regelmatig positief verslag uit over taalinitiatieven zoals infosessies voor meertalige ouders, naschoolse taalprojecten of meertalige kinderboekjes in de bib. In andere artikels wordt meertaligheid eerder als een probleem gezien. Zo bevatten de artikels heel wat negatieve stemmen over het gebruik van thuistalen op school. Leerlingen die het Nederlands bijvoorbeeld niet goed genoeg beheersen zouden in aparte taalbadklassen gezet moeten worden, in plaats van hun meertalig potentieel te benutten en ze in interactie te laten gaan met hun Nederlandstalige leeftijdsgenoten.

➡ Wil je meer weten over taalideologieën in de Vlaamse pers? Lees dan verder in The representation of foreign language education and multilingualism in the Flemish press: a mixed-methods content analysis.