SCHADUWSCHERMEN

Schaduwschermen



...mais j’ai attendu dans la cour sous un platane... A. Camus, l’Etranger.



Elk product dat onze maatschappij voortbrengt is de moeite waard om over na te denken. Van de meest banale stationsroman, de kledij van Barbie en Ken, de affiches waar we onze wereld mee behangen tot en met de films die we bekijken, het zijn allemaal ‘cultuurproducten’ van de maatschappij waarin we leven. Het is duidelijk dat voor velen onder ons deze cultuurproducten ons niets kunnen bijleren in de wijze waarop we ons leven leiden en invullen. Ze zijn er gewoon, om ons te plezieren, te behagen. Maar niets is minder waar. Elk cultuurproduct, hoe banaal het ook mag lijken ‘vertelt ons iets fundamenteels over het leven zelf’. Het kan ons iets bijleren over hoe we in het leven staan en hoe we ons gedragen in een wereld die steeds sneller ‘lijkt vooruit te springen’. Alleen door stil te staan bij de cultuurproducten die ons omringen kunnen we onze wereld ‘kritisch bevragen en nieuwe antwoorden formuleren.’ Het is maar de vraag of we er voldoende tijd en energie willen in investeren om dat fundamenteel verhaal te lezen en te begrijpen. Dat is de meest oprechte, en tevens de minst gestelde vraag vandaag de dag die Bert Vissers in zijn thesis ‘Schaduwschermen’ naar voor schuift.



In zijn thesis, ‘Schaduwschermen’, zet Bert Vissers het fileermes op onze samenleving en toont hij aan dat we eerst en vooral onze ogen moeten openen voor de realiteit waarin we leven. Aan de basis van die vraag ligt de stelling dat het noodzakelijk is om de komende generaties voldoende ‘culturele weerbaarheid’ mee te geven om haar eigen dromen te realiseren. De culturele vorming die we de komende generaties zullen meegeven is daarbij van groot belang als we een wereld willen ‘ontwerpen’ waarin we ons (nog) thuisvoelen. Door gebruik te maken van persoonlijke ervaringen en een opmerkelijke literatuurkeuze slaagt de schrijver er in om ons bij momenten ‘ongemakkelijk’ te laten voelen in ons eigen huis. Maar deze thesis is tevens een document dat wil verrijken, dat het debat wil aangaan met een wereld die soms ‘onverschillig’ is, of althans lijkt te zijn als men over Cultuur spreekt. Het is de verdienste van deze thesis dat een discours wordt uitgebouwd dat boeiend, verrijkend en verfrissend is.



Willen we onze wereld beter begrijpen is het noodzakelijk om haar in eerste instantie te leren ‘lezen.’ Concreet wil dit zeggen: je verantwoordelijkheid opnemen en (h)erkennen dat de samenleving waarin je leeft de jouwe is. Het feit dat onze samenleving wordt gedomineerd door beelden is geen reden om wantrouwig te staan ten aanzien van die maatschappij. Integendeel, het is een stimulans om ‘stil te staan’ bij die beelden en er op in te gaan, in discussie mee te treden. Het is al te makkelijk om je te laten verleiden tot een eenvoudig discours van ‘slachtofferschap’. We zijn niet de slachtoffers van een ‘gemene’ consumptiemaatschappij die ons wordt opgedrongen door een ‘duistere ander’. We zijn maar slachtoffers van een kapitalistische consumptiemaatschappij (inclusief haar beeldconsumptie) als we dat willen zijn. Alleen wie slachtoffer wil zijn, zal dat worden. En ook daarover zal hij/ zij zich beklagen!

Voor Bert Vissers is het duidelijk: de wereld waarin we leven is de ‘onze’ en het is aan ons - en niet aan anderen - om hem beter te maken. Het beeld kan ons daarin bijstaan, helpen, ja zelfs, iets fundamenteels leren.



‘Schaduwschermen’ is in de eerste plaats een ‘psychologische lezing’ van de maatschappij waarin we leven. Vertrekkende vanuit de hedendaagse film, architectuur, literatuur en filosofie is de schrijver op zoek gegaan naar ‘het beeld van zijn samenleving’. Films als Borat, Inland Empire, Good Night and Good Luck, de architectuur van Le Corbusier, Toyo Ito en Norman Foster en de filosofie van Jacques Lacan, Slavoj Žižek en Peter Sloterdijk zijn maar enkele van de bronnen die Bert Vissers heeft gepoogd te verzoenen. Een moeilijke oefening waar hij niet steeds voor 100% in geslaagd is. En dat is zo erg nog niet. Schaduwschermen is in eerste instantie een poging tot ‘kritisch denken’ en wil geen antwoord zijn op een academische vraagstelling. Deze thesis handelt niet over een exacte wetenschap, dit is cultuurfilosofie. Tot spijt van wie het benijdt. En laat het nu net dat zijn dat volgens de schrijver alle aandacht verdient in onze hedendaagse samenleving. Een samenleving die enkel en alleen functioneert op rationaliteit en functionaliteit is er geen waarin hij leven wil. Een samenleving moet in de eerste plaats menselijk zijn anders overleeft ze zichzelf niet. En om die strijd dagelijks aan te gaan hebben we nood aan een diepgaande ‘zelfreflectie’ van die samenleving. Die ‘zelfreflectie voor de wereld waarin we leven’ die zo sterk benadrukt wordt is ook rigoureus toegepast op de eigen tekst wat het geheel geloofwaardig en overtuigend maakt. Aan de hand van 4 hoofdstukken (ON-ruimte/ ON-stijl/ ON-films/ ON-mogelijk) schets ‘Schaduwschermen’ een beeld van een veranderende samenleving en de mechanismen die haar drijven. Op een bevlogen en tegelijkertijd overdachte manier zet de schrijver ons aan om ‘verder te denken’ en ons in te schakelen in de beeldcultuur van onze samenleving, om er in discussie mee te treden. En het is niet in het minst dankzij de persoonlijke invalshoek van deze tekst dat de schrijver ons nog kan overtuigen ook.



‘Schaduwschermen’ wil in de eerste plaats aanzetten om na te denken over de samenleving van vandaag en de toekomst van morgen. Het is een ‘vlugschrift’ om stil te staan en na te denken (onder Camus’ plataan bijvoorbeeld) over de weg die we morgen willen bewandelen en overmorgen zullen inslaan. Het is een traktaat van liefde aan de wereld waarin we leven en waarvan de schrijver zegt: ‘ik alleen maar kan hopen dat anderen met mij aan die lokroep niet kunnen ontkomen.’