Schijnt de Arabische Lentezon ook in Europa? De impact van de Arabische Lente op de inhoud van Europese democratiepromotie.

“Europese ondersteuning van Egyptische democratisering ontoereikend”

GENT  Aan de Universiteit Gent is een nieuw onderzoek verschenen dat de Europees-Egyptische relaties evalueert in het licht van de Arabische Lente. Opvallend hierbij is dat het onderzoek erg kritisch is voor de EU. Zo wordt de te eenzijdige focus van Europa op economische groei en de slechte relaties met plaatselijke politieke organisaties aan de kaak gesteld.

Tekortkomingen ondanks retoriek

Het onderzoek verscheen al in juli via de vakgroep EU-studies van de Ugent, maar werd nu pas door de media opgepikt. Via een analyse van beleidsdocumenten, aangevuld met interviews, werd er gekeken naar de inspanningen die de Unie doet om democratisering in Egypte te bevorderen.

Alhoewel Europa sterke inspanningen doet om zichzelf een positiever imago aan te meten in het land, hinkt het concrete beleid volgens het bewuste onderzoek nog steeds sterk achterop. Dit ondanks een nog steeds precaire situatie. Er zijn wel een aantal initiatieven genomen, zoals de belofte om regelmatig samen te zitten met het land in zogenaamde Task Forces, maar deze wegen onvoldoende op tegen een aantal fundamentele tekortkomingen in het beleid.

Verschillende kritieken

In het artikel worden verschillende punten van kritiek geformuleerd. Zo gaat Europa volgens het onderzoek teveel uit van economische recepten om democratische hervormingen in Egypte te ondersteunen. “Het credo dat economische vooruitgang leidt tot democratisering wordt nog steeds gehanteerd als leidmotief in het Europese democratiseringsbeleid”, aldus de tekst. Dit zou ten koste gaan van meer politieke initiatieven die de democratie in Egypte een duwtje in de rug zouden kunnen geven. De EU schuift vooral het vooruitzicht tot een vrijhandelszone tussen beide partijen naar voor, maar hiervoor bestaat volgens de tekst weinig animo bij de Egyptische beleidsmakers.

Ten tweede wordt de slechte relatie tussen Europa en lokale politieke organisaties aan de kaak gesteld. De EU verbindt zich er onder andere toe om financiële middelen vrij te maken voor organisaties die zich inzetten voor een democratischer Egypte. Ook hier zou er nog teveel fout lopen. Zo zijn bijvoorbeeld de procedures om voor Europese steun in aanmerking te komen nog steeds hopeloos ingewikkeld, waardoor veel organisaties noodgedwongen moeten afhaken. Dit ondermijnt sterk de slagkracht van de Europese inspanningen in Egypte.

Verder werkt de EU volgens de tekst nog steeds met te weinig kennis van zaken en is haar geloofwaardigheid bij diezelfde organisaties nog steeds erg laag. Dit laatste komt vooral door de stilzwijgende steun die de EU (en bij uitbreiding het Westen) gaf aan het Mubarak-regime. Zeker in de nasleep van 9/11 was Mubarak immers een objectieve bondgenoot voor het Westen in de strijd tegen internationaal terrorisme. Voor een concrete impact te hebben op het politieke speelveld in Egypte, is het echter noodzakelijk om de banden met deze organisaties te herstellen. Er wordt dan ook gepleit voor een gerichter beleid met een betere aanpassing aan de lokale context.

Een concreet voorstel is bijvoorbeeld het sociale aspect van het beleid te versterken. In een Arabische context is immers de gemeenschap een belangrijk gegeven, iets wat volgens het onderzoek nog te weinig aandacht krijgt in het EU-beleid. Het zou volgens de auteur geen slecht idee zijn om maatregelen inzake vrijhandel aan te vullen met een sterkere focus op herverdeling en armoedebestrijding.

European Endowment for Democracy

Toch is het artikel hoopvol naar de toekomst toe. Zo werd er een nieuw orgaan opgericht dat op een meer gerichte en vooral minder complexe manier moet instaan voor steun aan Egyptische organisaties. Deze zogenaamde European Endowment for Democracy zou de ommekeer kunnen betekenen die zo hard nodig zou zijn. Het valt natuurlijk nog af te wachten in welke mate deze nieuwe EED de verwachtingen kan inlossen.

Steun voor democratisering meer dan ooit nodig

Het onderzoek, dat nochtans geschreven werd voor de omverwerping van het regime Morsi, is nog steeds brandend actueel. De democratische transitie in Egypte is door het recente geweld en repressieve acties van het nieuwe regime tegen de Moslimbroeders meer dan ooit in gevaar. De Europese ministers van buitenlandse zaken besloten in augustus om, ondanks het geweld, de hulp aan Egypte niet stop te zetten. De EU gelooft immers dat het meer kan bereiken door een ‘kritische partner’ te zijn ten opzichte van de nieuwe machtshebbers. Op deze manier kan ze haar invloed blijven aanwenden om democratisering in het land te bevorderen. Naast een kritisch partnerschap met het regime zal het ook van cruciaal belang zijn om de onafhankelijke organisaties die democratisering in Egypte nastreven financieel en technisch te blijven ondersteunen. “Als Europa zich aan haar partnerschap met het volk wil houden, zal ze snel en sterk moeten reageren op recente ontwikkelingen. Anders dreigt het streefdoel van civiele organisaties als volwaardige partners in de beleidscreatie weer voor een lange tijd onmogelijk te worden.”