De sociale dynamiek vn de Nieuwe Media

Kris Rutten
Persbericht

De sociale dynamiek vn de Nieuwe Media

De Sociale Dynamiek van Nieuwe Media (Kris Rutten)

 

            Nieuwe Media, alles wat met internet en digitalisering te maken heeft, spelen een enorm grote rol in de huidige postindustriële maatschappijen. Het gevaar bestaat dat politieke en commerciële krachten er een greep op willen krijgen. Het fenomeen Nieuwe Media bestaat echter binnen een sociale dynamiek en meer nog dan bij de traditionele media bestaat er de mogelijkheid om vanuit het sociale veld (bottom-up) de vrijheid van het Internet te vrijwaren. Deze sociale dynamiek laat ons ook toe om de zogenaamde ‘impact’ van Nieuwe Media op de samenleving genuanceerd te benaderen.

            Het Europese Nieuwe Media Kunstcollectief etoy werd in november 1999 voor de rechter gedaagd omwille van rechten op een handelsnaam. Hoewel etoy een groep kunstenaars is, stellen ze zichzelf op hun website voor als een internationaal actieve corporatie die kunstaandelen verkoopt. Volgens eToys was het internetadres http://www.etoy.com te gelijkaardig aan dat van hen en kon het tot verwarring leiden. De rechtszaak werd aangespannen hoewel etoy dit webadres al in 1995 had en het bedrijf eToys pas in 1998. In januari 2000 kreeg etoy zijn webadres terug nadat het maandenlang van het Internet verwijderd was. Ze hadden de rechtszaak dus gewonnen. Het meest markante was echter de campagne die werd opgezet ten voordele van etoy. Net-activisten bombardeerden het eToys management en de werknemers met e-mail, ze stuurden eindeloze aanvragen naar de website, plaatsten valse orders en probeerden de server van het bedrijf te hacken. Het nummer van de mobiele telefoon van een directielid van het bedrijf, circuleerde over het Internet en er werden tal van websites opgericht die materiaal tegen eToys publiceerden. Heel deze commotie leidde tot negatieve verhalen over eToys in de financiële pers en de aandelen van het bedrijf begonnen in 1999 te dalen tot ze in 2000 bijna niets meer waard waren. In januari 2001 draaide etoy de rollen om en diende klacht in tegen eToys omwille van inbreuken op het handelsrecht. Dit proces is echter niet kunnen doorgaan want een aantal weken later is eToys bankroet gegaan.

            Dit voorbeeld is een duidelijke illustratie van de kracht van sociale groepen die zich richten tot Nieuwe Media. Er zijn een aantal zaken die men in acht moet nemen wanneer men spreekt over de ‘impact’ van Nieuwe Media op de samenleving. Het is niet zo dat de nieuwe technologieën autonome krachten zijn die uit het niets zijn ontstaan. Nieuwe Media, als technologie en als fenomeen, zijn het resultaat van sociale actie. Ze komen tot stand uit de interactie tussen verschillende sociale actoren. Men kan kunstenaars situeren in het sociale veld en zodoende maken ze deel uit van de sociale dynamiek van de ontwikkeling en de werking van Nieuwe Media.

            Het belang van kunstenaars ligt er in de eerste plaats in dat ze vragen stellen bij het conventionele gebruik van Nieuwe Media. Er kunnen vragen gesteld worden over de concrete sociale interacties die door de technologieën mogelijk worden gemaakt. Een formalistische benadering kan zich dan weer richten tot het conventionele gebruik van software of de vorming van het interface (de manier waarop de verschillende delen van een computer aan elkaar worden aangesloten). Dit kan gebeuren vanuit esthetische overwegingen om een bepaald effect te creëren maar tegelijkertijd worden de gangbare softwaretoepassingen en interfacevormen in vraag gesteld. Voorbeelden van kunstenaars zijn Mark Napier, Lisa Jevvbrat en het Duits-Belgische duo Jodi. De “toywar” van etoy verwijst naar een stroming binnen Nieuwe Media Kunst die eerder als Net-activisme omschreven kan worden (zie ook ®™ark). Ook zij kunnen zich ten dienste van hun subversieve opvattingen tot software richten maar meestal zijn hun acties gericht op vragen zoals copy-wright en intellectueel eigendom.

            Vele Nieuwe Media Kunstenaars werken met ‘vrije’ software. Het is niet dat deze software zomaar gratis te verkrijgen is, ze is vrij in de zin dat je bij software toegang krijgt tot de code en daardoor de code zelf kan toepassen en toe-eigenen. Hierdoor profiteren ze van de principes waarvoor hackers in de eerste jaren van het internet gestreden hebben. Hoewel de term hackers vaak een criminele connotatie meekrijgt is de oorspronkelijke ethiek van de hackers erop gericht om alle informatie open en vrij te krijgen. Dit houdt onderzoek in naar de beste methoden om dit te verwezenlijken en daarbij is creativiteit nodig om de vele technische barrières die men tegenkomt te overbruggen. Het is maar een kleine stap om een kunstenaar of een hacker te zijn. Zoals hackers maken kunstenaars gebruik van de zwakheden van het systeem om zodoende de vrijheid te krijgen waarin ze zichzelf uitdrukken en om de machines waarmee ze werken een andere betekenis te geven. Op die manier geven ze hun publiek ook een ‘frisse’ kijk op die apparaten die steeds meer een deel gaan uitmaken van het alledaagse bestaan.

            Er zijn twee manieren om het sociaal dynamische aspect van Nieuwe Media te benaderen. Ten eerste hebben kunstenaars en hackers de mogelijkheid om de beperkingen die van bovenaf (top-down) worden opgelegd te slim af te zijn. Dit heeft het onrechtstreekse gevolg dat ze een invloed hebben op de verdere ontwikkeling de Nieuwe Media. Zoals gezegd hebben de ‘hackers’ in de jaren ’70 een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van computertechnologieën. Ook de creatieve inbreng van designers speelt hierin een grote rol.

            Ten tweede kan men deze vaststellingen binnen een ruimer theoretisch kader plaatsen. Het blijkt duidelijk dat men moet afstappen van een technologisch deterministisch denkkader, zoals dat door Marshall Mcluhan gepredikt werd. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de nieuwe technologieën onopvallende maar diepgaande effecten hebben op de mens en zijn omgeving en dat de oorzaak van deze veranderingen bij de technologieën zelf ligt. Men mag ook niet te ver gaan in het afwijzen van het deterministisch kader om tot een relativisme te komen waarbij technologie als een ‘tekst’ wordt gezien die iedereen ‘leest’ zoals hij zelf wil. Nieuwe Media zijn ingebed in een sociale dynamiek, d.w.z ze komen procesmatig tot stand uit de dynamische wisselwerking tussen technische factoren, sociale invloeden, maatschappelijke gevolgen, reguleringen, commerciële toepassingen, artistieke exploraties…

            Door op deze manier een ‘frame’ te vormen om over Nieuwe Media na te denken kunnen de huidige maatschappelijke veranderingen die rond dit fenomeen ontstaan beter begrepen worden. Technologieën komen tot stand door de interactie tussen verschillende sociale actoren, zodoende ontstaat er een zekere dynamiek in de samenleving eerder dan dat technologieën een determinerende invloed hebben op hun omgeving. Specifiek voor de Nieuwe Media, doordat ze ‘vrij’ toegankelijk zijn, is dat vanuit verschillende sociale groepen een zekere druk op deze dynamiek kan worden uitgeoefend, waardoor veranderingen kunnen uitgelokt worden. Of om het politieker uit te drukken, waardoor de ‘vrijheid’ van de Nieuwe Media bewaard kan worden.

Universiteit of Hogeschool
Publicatiejaar
2002
Share this on: