De Noordwestelijke Doorvaart, een maritieme route in wording?

 
Het smelten van het poolijs: een zege voor de koopvaardij?
ANTWERPEN – Het ijs op de noordpool smelt en onthult zo een nieuwe maritieme route, de Noordwestelijke Doorvaart.

De Noordwestelijke Doorvaart is de scheepsroute die het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan verbindt. De route loopt voor het grootste deel door de wateren van de Canadese Archipel en eindigt in de Beringstraat. Al eeuwenlang is de doorvaart een droom voor ontdekkingsreizigers. In 1906, na drie eeuwen vergeefse pogingen, is Roald Amundsen de eerste die er in slaagt heel de route af te leggen. De Noordwestelijke Doorvaart is de kortste weg tussen Azië en Europa. Door de passage bedraagt de afstand Londen-Tokyo niet meer dan 15.700 km, langs het Panama kanaal en het Suez kanaal is dit respectievelijk 23.300 km en 21.200 km. De winst is minstens 26 %. En er is geen enkele limiet op de diepgang en de grootte van de schepen.

Deze interessante maritieme route wordt ijsvrij. In de zomer van 2000 waagde de Canadees Ken Burton zich aan een reis naar de Noordpool in een 66-voet (20 m) aluminium schip. Hij baande zich een weg naar het hart van de Noordwestelijke Doorvaart en vond op minder dan 900 mijl van de Noordpool geen ijs. Het Arctische ijs smelt aan een heel hoog tempo, de wetenschappers denken dat de doorvaart binnen tien tot twintig jaar bevaarbaar kan zijn voor koopvaardijschepen.

In een verslag van de universiteit van Washington tonen wetenschappers aan dat het Arctische ijs verdund is met gemiddeld 40 % in de laatste vier decennia. Vele andere onderzoeken komen tot dezelfde conclusie: het ijs op de Noordpool vermindert snel in dikte. Vooral Canadese projecten volgen de oppervlakte van het ijs op. Volgens dhr. Falkingham, directeur van de Canadian Ice Service, vermindert de ijsoppervlakte op de Noordpool met 3 % per decennium. De cyclus van strenge en mildere ijsjaren blijft bestaan maar de gemiddelde ijsoppervlakte daalt gestaag.

Zeer recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de temperatuur in de poolregio aanzienlijk stijgt. Over de reden van de opwarming zijn nog niet alle onderzoeken het eens maar de temperatuur in de Resolute Bay is gestegen met 1.3°C in de laatste dertig jaar. Dit is een stijging van 2.5 % per decennium. Deze opwarming is aanzienlijk als men weet dat de wereld nu maar 5 tot 9°C warmer is dan in de laatste ijstijd 20.000 jaar geleden.

Boven op deze aanzienlijke veranderingen is er nog zoiets als het 'positief feedback mechanisme'. Dit verschijnsel kan je waarnemen als je het smelten van een dichtgevroren vijver bekijkt. Eerst was de vijver bedekt met een laagje doorschijnend ijs dat langzaam begint te smelten. Ineens verschijnt er een donkere plek en verdwijnt het ijs veel sneller. Dit zal zich ook voordoen met het Arctische zee-ijs, hoe minder ijs er is, hoe meer energie opgenomen kan worden door de oceaan en hoe sneller het ijs zal smelten.

Het Arctische zee-ijs smelt en onthult zo een mogelijke nieuwe scheepvaartroute maar er is nog een voorwaarde waaraan voldaan moet worden. De route moet in internationale wateren liggen anders kan één land de toegang tot de route bemoeilijken of controleren. Canada vecht dapper om de passage in zijn interne wateren te laten vallen, wat dan betekent dat het er soevereiniteit heeft en er zijn

wetten kan laten gelden. Een Canadese argument is dat de route in gebied ligt met een extreem klimaat en dat dit gebied beschermd moet worden. Een ander argument is dat het gebied waarin de doorvaart ligt, als het dichtgevroren is, altijd bewoond wordt door Canadese Arctische volkeren. Het is echter zeer twijfelachtig of deze en andere argumenten in het internationaal gerechtshof stand zullen houden. Canada wordt gesteund, hoewel niet openlijk, door Rusland. In de Russische Arctische wateren ligt de Noordelijke route waar Rusland zijn wetten wil kunnen opleggen als het ijs ook daar vermindert.

De Verenigde Staten verdedigen de vrije toegang en navigatie in de Noordwestelijke Doorvaart. Al van in 1969 proberen ze Canada te overtuigen van de internationale interesse in de route door de Amerikaanse olietanker met versterkte romp door de passage te laten varen.  Ze halen ook een gelijkaardige gerechtszaak aan waar het vonnis aangaf dat het Corfu Kanaal een internationale straat is. Europa steunt de visie dat de route vrij toegankelijk moet zijn maar laat de hoofdrol in deze strijd aan Amerika.

De Noordwestelijke Doorvaart is dus een nieuwe maritieme route in wording die de afstand tussen Azië en Europa aanzienlijk zal verminderen. Een aantal bedrijven volgt het smelten van het ijs nauwkeurig op en er zijn er zelfs die zich al voorbereiden om deze route in gebruik te nemen.

De verandering in het Arctische zee-ijs en de commerciële mogelijkheden van de Noordwestelijke Doorvaart zijn misschien nog geen prioriteit maar er wordt wel steeds meer onderzoek naar uitgevoerd. Het is ook een onderwerp dat steeds meer in de actualiteit zal opduiken.