ICT’s en hun leerlingen: de implementatie en integratie van ICT in de lerarenopleidingen in het Brussels Nederlandstalig hoger onderwijs - Geerts Ellen
Meer en meer wordt aangegeven dat technologie een katalysator kan zijn om vernieuwingen te veroorzaken in het onderwijs. De komst van informatie- en communicatietechnologieën zou kunnen leiden tot het herdenken van de traditionele visie m.b.t. leren, lesgeven, het curriculum, de rol van de leerkracht en de organisatie van het onderwijs. Het staat echter nog niet vast dat de implementatie en integratie van ICT ook effectief leidt tot betere leermethodes en een kwalitatief hoogstaander onderwijs. ICT’s bezitten het potentieel om de overgang naar een meer constructivistische leeromgeving te vergemakkelijken. Of dit ook daadwerkelijk gebeurt, hangt af van een groot aantal factoren of determinanten.
De onderwijsoverheid ging ervan uit dat de inzet van aanzienlijke middelen voor de implementatie van ICT automatisch voor de intrede van de contructivistische lespraktijk zou zorgen. Dit was niet het geval. Er wordt dus terecht aangevoerd dat de ICT-integratie op ondersteunend vlak vooruitloopt op de didactische aspecten ervan. Er is een tekort aan didactiek die een efficiënte integratie van ICT begeleidt. De overheid heeft al verscheidene projecten opgestart m.b.t. infrastructuur en vorming. Desalniettemin vergeet men vaak dat er wat betreft deze problematiek ook voor de lerarenopleiding een belangrijke rol is weggelegd.
De lerarenopleidingen leveren elk jaar een aanzienlijk aantal nieuwe leerkrachten af.
Het is voor deze opleiding dan ook een uitdaging om ervoor te zorgen dat de nieuwe generatie leerkrachten goed voorbereid is om de nieuwe technologieën te gebruiken in combinatie met de nieuwe leermethoden, leerprocessen en materialen. Het is vooral belangrijk dat de lerarenopleidingen ervoor zorgen dat de student-leerkrachten weten hoe ze ICT zinvol kunnen gebruiken om het leren van anderen te bevorderen.
De aspirant-leerkrachten zouden tijdens hun opleiding zo vroeg mogelijk in contact moeten komen met geïntegreerd ICT-gebruik, en dit voornamelijk in de praktijkopdrachten. Op die manier kunnen de studenten een eigen perspectief ontwikkelen op de meerwaarde van ICT in hun lesmethodes.
In 2000 - 2001 liet de Vlaamse regering de lerarenopleidingen evalueren. De regering wil de effecten van het recente beleid op de lerarenopleiding onderzoeken. Het eindrapport van deze evaluatie gaf aan dat ICT instrumenteel quasi afwezig is in die opleidingen.
Deze bevinding was voor licentiaatstudente Ellen Geerts de aanleiding voor haar thesisonderzoek. Drie jaar na de evaluatie van overheidswege, was het wel aan de orde om na te gaan of er al iets veranderd is in de lerarenopleiding wat betreft ICT-integratie.
Het kwantitatieve onderzoeksluik van de licentiaatsverhandeling bracht aan het licht dat het merendeel van de aspirant-leerkrachten zich helemaal niet goed voorbereid voelt om ICT te integreren in het lesgeven. ICT-geletterdheid bij de student-leerkrachten is één van de factoren die al dan niet kan bepalen of men ICT gaat integreren in de lespraktijk.
De student-leerkrachten van deze case-study beschikken over een basis ICT-geletterdheid, en dit zowel wat betreft technische als pedagogisch-didactische ICT-vaardigheden/kennis.
Het onderricht dat men m.b.t. ICT-gebruik ontvangt, kan het niveau van ICT-geletterdheid van de aspirant-leerkracht verhogen. Als men de nodige technische kennis/vaardigheden bezit om ICT te gebruiken, en men weet deze vaardigheden ook pedagogisch-didactisch te integreren in de lespraktijk, dan zal men de verschillende ICT-toepassingen misschien op meer regelmatige basis aanwenden tijdens de lessen.
Het merendeel van onze case-study groep zegt echter zowel het technische als het pedagogisch-didactische onderricht betreffende ICT-gebruik niet voldoende te vinden.
Uit de statistische analyse van de onderzoeksgegevens blijkt ook dat gemiddeld 37% van de docenten van de opleidingsinstituten ICT-gebruik integreert in hun lessen. Dit is nog geen behoorlijk resultaat als men bedenkt dat de docenten het goede voorbeeld zouden moeten geven.
Voorts werden de ervaringen van de student-leerkrachten met ICT-gebruik tijdens hun stage(-lessen) bestudeerd. De meeste studenten geven aan dat ze niet verplicht gebruik moeten maken van ICT tijdens hun stage. De helft zegt wel aangemoedigd te worden tot ICT-gebruik. Twee derde van de student-leerkachten uit de case-study heeft al ICT’s gehanteerd tijdens de stage. Uit de analyse van de onderzoeksresultaten kan opgemerkt worden dat ICT-gebruik tijdens de stage meer voorkomend is bij de studenten van de regentaatsopleiding dan bij de studenten van de aggregaatsopleiding. Dit kan echter wel verklaard worden door het feit dat studenten uit de regentaatsopleiding meerdere stages moeten lopen. Ze krijgen dus ook meer kansen om vertrouwd te geraken met ICT-gebruik in de onderwijspraktijk.
Meer specifiek geeft de case-study weer dat de student-leerkrachten voor hun lesvoorbereidingen reeds op regelmatige basis verscheidene ICT’s aanwenden. Voornamelijk m.b.t. het klasgebeuren is het ICT-gebruik van de studenten betrekkelijk laag of volledig afwezig.
Tot slot leert dit onderzoek ons nog dat de aspirant-leerkrachten wel een positieve en open houding t.o.v. ICT-gebruik in de klaspraktijk vertonen. Ook de studenten die (nog) geen ICT’s hebben gebruikt tijdens hun stagelessen, geven geen blijk van een negatieve houding t.o.v. geïntegreerd ICT-gebruik.
Als we de bovengenoemde onderzoeksresultaten als geheel bekijken, dan kan er geconcludeerd worden dat de aspirant-leerkrachten van deze case-study zich door het minimum aan onderricht niet laten tegenhouden om ICT’s aan te wenden tijdens hun stage(-lessen).
Op vlak van onderricht betreffende geïntegreerd ICT-gebruik is er in de lerarenopleidingen (secundair onderwijs groep 1 en 2) klaarblijkelijk nog niet zoveel veranderd ten opzichte van drie jaar geleden. Er is ondertussen wel sprake van geïntegreerd ICT-gebruik in de opleiding, maar dit blijft eerder beperkt tot een minimum. Er is kennelijk nog een lange weg af te leggen.