Het Beloofde Land
Jaarlijks trekken honderdduizenden migranten naar Europa: voor hun werk, voor hun studie of uit vrees voor vervolging. Daarbij behoren België en Duitsland tot de populairste staten, met een centrale ligging, een goede economie en een liberale grondwet. De nieuwe inwoners hopen hier een beter leven op te bouwen voor zichzelf en hun familie. Maar daarvoor moeten ze eerst de nodige papieren aanvragen en vaak lange procedures doorlopen. Elke vreemdeling komt vroeg of laat in aanraking met de vreemdelingenwet en tal van andere verdragen en overeenkomsten. Wat is nu het Beloofde Land: België of Duitsland? Welk land heeft de grootste aantrekkingskracht? Waar krijgen vreemdelingen de meeste rechten? En welke rol speelt de Europese Unie?
In de Europese rangschikking haalt Duitsland veruit de hoogste migratiecijfers van alle EU-lidstaten. In 2002 werd het de nieuwe thuisbasis van maar liefst meer dan 842.000 migranten. Groot-Brittannië is misschien enigszins verrassend pas tweede en ons kleine landje komt toch nog op een verdienstelijke negende plaats. Bekijken we het aandeel van de migranten in de totale bevolking, dan blijkt dat ook hier Duitsland met 8,9% iets beter scoort dan België, dat met zijn 8,2% net na Groot-Brittannië komt.
Zoals overal ter wereld kent ook de migratie naar Europa een lang verleden en vaak herkennen we in de huidige migratiecijfers historische patronen. Denk maar aan de vele Marokkanen, Tunesiërs en Algerijnen in Frankrijk, terwijl het in Groot-Brittannië veeleer Indiërs, Pakistanen en Bengalezen zijn die het straatbeeld kleuren. In Duitsland zijn dan weer de zogenaamde Aussiedler uit Oost-Europa de omvangrijkste groep. Die Duitstalige emigranten kwamen eind van de jaren ’80 massaal naar hun oude vaderland terug en maken vandaag zelfs 22% van de totale migrantenbevolking uit. De sterke aanwezigheid van Italianen in België brengt ons dan weer terug naar de jaren ’50, toen zij massaal werden aangeworven als steenkoolarbeiders.
Zoals reeds vermeld komt elke vreemdeling in aanraking met de vreemdelingen-wetgeving, ongeacht of hij voor een korte of een lange periode in het land wenst te verblijven. Het verblijf van migranten die binnen de Europese Unie reizen, wordt echter bijna volledig Europees geregeld. Ongeacht of een Italiaan in België of Duitsland komt wonen, hij wordt onderworpen aan de rechtsregels van de Europese Unie. Voor migranten uit derde staten daarentegen wordt het verblijf vooral nationaal geregeld. België en Duitsland beslissen dus zelf over de toelating en het verblijf van niet-EU-onderdanen op hun grondgebied. De EU-lidstaten maken zich ondertussen wel klaar voor een Europees asiel- en migratiebeleid, dat ten vroegste op 1 november 2006 in werking kan treden. De kernpunten van dat beleid zijn o.a. eenzelfde statuut voor asielzoekers in alle lidstaten, gemeenschappelijke asiel-procedures, een betere integratie van vreemdelingen met legaal verblijf en een versnelde procedure bij uitwijzing van illegalen.
Maar waar zijn vreemdelingen van buiten de EU nu het meest welkom en waar gelden de strengste voorwaarden, in België of in Duitsland? Voor de toegang tot het grondgebied worden in beide staten dezelfde regels toegepast, die voor het hele Schengengebied gelden. De vreemdeling moet op het moment dat hij de Belgische of Duitse grens oversteekt een geldig paspoort met reisvisum op zak hebben, over voldoende middelen beschikken om zijn verblijf zelf te financieren en het doel van zijn verblijf kenbaar maken.
Verder hangt het ervan af hoelang de vreemdeling in het land wenst te verblijven. Voor een verblijf van hooguit drie maanden zal hij het visum type C moeten aanvragen – ook wel het toeristenvisum genoemd. Met dat visum mag de vreemdeling ook in de andere Schengenstaten verblijven. Wie echter een verblijf van meer dan drie maanden voor ogen heeft, kan met zijn visum type D enkel in het land verblijven dat hem het visum heeft verleend. Het visum wordt meestal aangevraagd bij de Belgische of Duitse ambassade in het buitenland, waarna de overheid onderzoekt of de vreemdeling voldoet aan de voorwaarden voor een machtiging tot verblijf. Gezinsherenigers hebben evenwel recht op een verblijf van meer dan drie maanden en hoeven dus geen aanvraag in te dienen. Omwille van de misbruiken bij de procedure (de problematiek van de schijnhuwelijken) is de Belgische overheid zich strenger gaan opstellen op het gebied van gezinshereniging. Daartegenover staat dat ze ook heeft voorzien in een verblijfsregeling voor de buitenlandse partners in een duurzame relatie. Die regeling wordt in Duitsland nog niet toegepast.
Begin van de jaren ’70 hebben veel West-Europese staten, waaronder ook België en Duitsland, een migratiestop doorgevoerd, die vandaag nog steeds van kracht is. Met die maatregel willen de betrokken staten de aanwerving van niet-EU-onderdanen op de Europese arbeidsmarkt beperken. Sindsdien is voor die categorie van vreemdelingen gezinshereniging vaak de enige mogelijkheid om hier legaal te verblijven. Echtgenoten en kinderen hebben het recht zich bij hun familie in België of Duitsland te voegen. Bij kinderen is de leeftijd doorslaggevend: In België hebben ze tot de leeftijd van 18 jaar recht op gezinshereniging, in Duitsland slechts tot de leeftijd van 16 jaar, met uitzondering van kinderen van erkende vluchtelingen. In België geldt dan weer een strengere regeling voor vreemdelingen van de tweede en daarop volgende generaties. Op basis van het verbod van cascade mag een vreemdeling die zelf in het kader van gezinshereniging naar België is gekomen zijn eigen kinderen of echtgeno(o)t(e) niet naar hier kan laten komen op grond van gezinshereniging. In Duitsland bestaat die mogelijkheid wel indien de vreemdeling in kwestie over een permanente verblijfs-vergunning beschikt, meerderjarig is en sinds acht jaar in Duitsland woont.
Duitsland telt dan wel de meeste vreemdelingen, België scoort beter in het verlenen van permanente verblijfsvergunningen. Het verschil ligt vooral in het recht op permanent verblijf voor echtgenoten en kinderen van vreemdelingen met een permanente verblijfsvergunning. In België krijgen ze dat recht zes maanden na de inschrijving in het vreemdelingenregister. In Duitsland moeten echtgenoten daar drie jaar op wachten, kinderen vijf jaar.
Wat is nu het beloofde land? In de eerste plaats blijkt dat het vreemdelingenrecht in beide EU-lidstaten sterk wordt beïnvloed door het Europese recht, waardoor de rechtssystemen vooral veel gelijkenissen vertonen. Verder kennen beide staten gunstige en minder gunstige regelingen en valt moeilijk uit te maken waar vreemdelingen nu het meest welkom zijn. In elk geval is duidelijk dat België en Duitsland nog altijd belangrijke migratielanden zijn met een grote aantrekkingskracht. Anderzijds worden wel alsmaar meer beperkingen doorgevoerd en wordt het voor niet-EU-onderdanen steeds moeilijker om de nodige papieren in handen te krijgen. De verregaande europeanisering van het vreemdelingenrecht speelt daarin een niet onbelangrijke rol, maar ook vreemdelingen-haat en xenofobie zijn een niet te verwaarlozen factor. Vooral asielzoekers staan wel eens voor gesloten deuren en het is vooral voor hen bang afwachten wat de toekomst zal brengen.
Femke Uitterhaegen
8. BIBLIOGRAPHIE
(s.n.)
(s.d.) Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele
Vrijheden.[online].
http://www.vormen.org/informatie/downloads/EVRM.pdf.[15.08.2004].
Amt für amtliche Veröffentlichungen der Europäischen Gemeinschaften
2004 Eine Verfassung für Europa.[online].
http://europa.eu.int/constitution/download/brochure_160904_de.pdf.[05.0…].
Amtsblatt der Europäischen Gemeinschaften
2001 Richtlinie über Mindestnormen für die Gewährung vorübergehenden Schutzes im
Falle eines Massenzustroms.[online].
http://www.aufenthaltstitel.de/rl_2001_55_eg.html.[09.08.2004].
Aufenthaltstitel.de
2002 Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern
im Bundesgebiet (Aufenthaltsgesetz - AufenthG).[online].
http://www.aufenthaltstitel.de/aufenthaltsg.html.[22.10.2004].
Aufenthaltstitel.de
2003a Gesetz über Einreise und Aufenthalt von Staatsangehörigen der Mitgliedstaaten der
Europäischen Wirtschaftgemeinschaft.[online].
http://www.aufenthaltstitel.de/aufenthgewg.html [06.08.2004].
Aufenthaltstitel.de
2003b Verordnung zur Durchführung des Ausländergesetzes.[online].
http://www.aufenthaltstitel.de/dvauslg.html.[14.07.2005].
Aufenthaltstitel.de
2004a Aufenthaltstitel.Stichwörter/Anwendungshinweise.[online].
http://www.aufenthaltstitel.de.[29.11.2004]
Aufenthaltstitel.de
2004b Schengener Durchführungsübereinkommen.[online].
http://www.aufenthaltstitel.de/schengeneruebereinkommen.html.[09.09.2004].
Bade, K.- J.
1994 Ausländer – Aussiedler – Asyl: Eine Bestandsaufnahme.
München: Beck.
Beauftragte der Bundesregierung für Migration, Flüchtlinge und integration
(s.d.) Ein Handbuch für Deutschland.[online].
http://www.handbuch-deutschland.de/book/de/003_002.html#top.[07.11.2004].
Belgische federale regering
2004a Koninklijk besluit van 8 oktober 1981 betreffende de toegang tot het grondgebied, het
verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen.[online].
142
http://www.antiracisme.be/nl/wetten/vluchteling/belgi%C3%AB/kb%2015-
1280.htm.[08.08.2004].
Belgische federale regering
2004b Officieuze coördinatie van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot
het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen.
[online].
http://www.dofi.fgov.be/nl/reglementering/belgische/wet/Wet.pdf.[08.08…].
Belgische senaat
2004 Die Verfassung Belgiens.[online].
http://www.senate.be/doc/const_de.html.[06.08.2004].
Berlin-Institut für Weltbevölkerung und globale Entwicklung
2003 Theorien der Migration.[online].
http://www.berlin-institut.org/pages/buehne/buehne_migr_kroehnert_theor….
[26.02.2005].
Bouckaert, S., & Seynaeve, J.
2002 Het Belgisch vreemdelingenrecht in vogelvlucht [deel1].
Kluwer Uitgevers.
Bouckaert, S., & Seynaeve, J.
2003 Het Belgisch vreemdelingenrecht in vogelvlucht [deel 2].
Kluwer Uitgevers.
Bundesamt für Migration und Flüchtlinge
2004 Das Bundesamt und seine internationalen Aufgaben.[online].
http://www.bafl.de/template/internationales/content_internationales.htm…].
Bundesamt für Migration und Flüchtlinge
2005 Das Bundesamt als Partner nationaler Behörden.[online].
http://www.bamf.de/template/wir_ueber_uns/content_bundesamt_partnerbeho…
tm.[05.07.2005].
Bundesgesetzblatt
2004 Gesetz zur Steuerung und Begrenzung der Zuwanderung und zur Regelung des
Aufenthalts und der Integration von Unionsbürgern und Ausländern
(Zuwanderungsgesetz).[online].
http://www.einbuergern.de/Gesetzestexte/zuwanderungsgesetz/Zuwanderungs…
neu 29.pdf.[10.09.2004].
Bundesministerium des Innern
2004a Ausländer in der Bundesrepublik Deutschland. [online].
http://www.bmi.bund.de/cln_006/nn_161630/sid_B42BB6106D92226DA1B95FB
B5175FA5/nsc_true/Internet/Content/Themen/Auslaender__Fluechtlinge__Asyl/Date
nundFakten/Auslaender__in__der__Bundesrepublik__Id__19029__de.html.[03.11.20
04].
143
Bundesministerium des Innern
2004b Europäische Harmonisierung des Ausländer- und Asylrechts. [online].
http://www.bmi.bund.de/nn_161630/sid_6E3326029119D4DE1B890C25FB373266/n
sc true/Internet/Content/Themen/Auslaender__Fluechtlinge__Asyl/DatenundFakten/
Europaeische__Harmonisierung__des__Id__94202__de.html.[03.11.2004].
Bundesministerium des Innern
2004c Migrationsbericht 2004.[online].
http://www.zuwanderung.de/downloads/Migrationsbericht_2004.pdf.[17.02.2…].
Bundesministerium des Innern
2005a Bericht der Unabhängigen Kommission Zuwanderung. Unbegleitete Minderjährige.
[online].
http://www.bmi.bund.de/nn_165090/Internet/Content/Themen/Zuwanderung/Ei…
iten/Bericht__der__Unabhaengigen__Kommission/Bericht__der__Unabhaengigen__
Kommission__Id__46966__de.html.[06.07.2005].
Bundesministerium des Innern
2005b Das Bundesamt für Migration und Flüchtlinge. Aufgaben.[online].
http://www.bmi.bund.de/cln_012/nn_121568/Internet/Content/Behoerden/bam…
el.html.[05.07.2005].
Bundesministerium des Innern
2005c Hans-Peter Kemper, MdB, Beauftragter der Bundesregierung für Aussiedlerfragen
und nationale Minderheiten.[online].
http://www.bmi.bund.de/Internet/Navigation/DE/Ministerium/Beauftragte/B…
er FuerAussiedler/beauftragterFuerAussiedler__node.html.[12.03.2005].
Bundesministerium des Innern
2005d Zuwanderung – das neue Gesetz.[online].
http://www.bmi.bund.de/nn_122688/sid_A695FA0EB77240C33FDA355BD68D41C
A/nsc_true/Internet/Content/Common/Anlagen/Broschueren/2004/Zuwanderungdas_
neueGesetzId25625de,templateId=raw,property=publicationFile.pdf/Zuwanderun
g_-das_neue_Gesetz_Id_25625_de.[09.10.2004].
Bundesministerium des Innern
2005e Zuwanderung hat Geschichte.Anwerbung von Arbeitskräften.[online].
http://www.zuwanderung.de/1_anwerbung.html.[02.04.2005].
Bundesministerium des Innern
2005f Zuwanderung hat Geschichte.Zeitstrahl.[online].
http://www.zuwanderung.de/1_zeitstrahl.html.[02.04.2005].
Bundesregierung Deutschland
2004 Zuwanderungsgesetz kann in Kraft treten.Einzelheiten des Zuwanderungsgesetzes.
Kurze Chronologie des Zuwanderungsgesetzes.[online].
http://www.bundesregierung.de/Politikthemen/Justiz-und-Recht-
11761/Zuwanderungsgesetz. htm.[08.10.2004].
144
Bundesregierung Deutschland
2005 Bundesbeauftragte und Beauftragte der Bundesregierung.[online].
http://www.bundesregierung.de/Bundesregierung/-,894/Bundesbeauftragte-u…-
Beauftra.htm.[10.03.2005].
Bündnis 90
2005 Menschenhandel und Zwangsprostitution.Effektive Hilfe für Opfer von Menschenhandel
und Zwangsprostitution.[online].
http://www.gruene-fraktion.de/cms/in_arbeit/dokbin/66/66105.pdf.[06.07…].
Büro zur Überwachung und Bekämpfung von Menschenhandel
2005 Demokratie und Menschenrechte. Länderberichte zu Menschenhandel 2005.[online].
http://amerikadienst.usembassy.de/us-botschaft-cgi/addetailad.cgi ?lfdnr= 185 2.
[06.07.2005].
Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding
s.d.a Geschiedenis van de migraties.[online].
http://www.antiracisme.be/nl/educatie/teksten/migratiegeschiedenis.pdf…].
Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding
s.d.b Interne structuur en dynamiek van de bevolking uit de immigratie.[online].
http://www.antiracisme.be/nl/rapporten/centrum/2001/331_aantal.pdf.[07…].
Coel, F., Grouwels M., Kempinaire, J., & Op De Beeck, T.
2002 Inleiding tot het vreemdelingenrecht.
Brugge: die Keure.
Cuypers, D., Hubeau, B., Foblets, M.-C. et al
2001 Migratie- en migrantenrecht 5 – recente ontwikkelingen: Sociale grondrechten.
Brugge: die Keure.
Datenschutz Berlin
1998 Grundgesetz (GG) für die Bundesrepublik Deutschland.[online].
http://www.datenschutz-berlin.de/recht/de/gg/.[06.08.2004].
deutscher Bildungsserver
2005 Ministerien, Behörden auf Bundesebene. Bundesamt für Migration und Flüchtlinge.
[online].
http://www.bildungsserver.de/zeigen.html?seite=2955.[05.07.2005].
EMZ - Berliner Institut für Vergleichende Sozialforschung
2004 Demography & Population Structure.[online].
http://www.emz-berlin.de/Statistik_2/be/be_05.htm.[03.01.2005].
EU-Nachrichten
2004 Mehr Europa. Häufig gestellte Fragen. Ist die EU ausreichend auf die Erweiterung
vorbereitet?.[online].
http://80.237.230.157/html/06_serv/0401_faqs.asp.[10.03.2005].
145
Eur-Lex
s.d. Richtlinie 64/221/EWG des Rates vom 25. Februar 1964 zur Koordinierung der
Sondervorschriften für die Einreise und den Aufenthalt von Ausländern, soweit sie
aus Gründen der öffentlichen Ordnung, Sicherheit oder Gesundheit gerechtfertigt
sind.[online].
http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:319…:
DE:HTML.[12.07.2005].
Europaforum Wien
2002 Migration und Integration. Teil 5. Anhang 1 – Vergleich Zuwanderungspolitik.
[online].
http://www.europaforum.or.at/data/media/med_binary/original/1074603841….
[20.08.2004].
Europäisches Forum für Migrationsstudien (efms)
2003 Infografiken zur Migration und Integration von Migranten.[online].
http://www.uni-bamberg.de/~ba6ef3/ds111b_d.htm.[03.01.2005].
Europäische Kommission
2004 Ratifizierung des Vertrages über eine Verfassung für Europa.[online].
http://europa.eu.int/constitution/referendum_de.htm.[04.07.2005].
Europäische Kommission
2005 A Constitution for Europe. Interactive map/Summary Table.[online].
http://europa.eu.int/constitution/ratification_en.htm.[04.07.2005].
Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
2004 De immigratie in België. Aantallen, stromen en arbeidsmarkt.
Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg.
Foblets, M.C. (m.m.v. Nuyts, D.)
2001 Wetboek Vreemdelingenrecht.
Antwerpen, Apeldoorn: Maklu Uitgevers.
FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
2005 Kort verblijf in België enkel met identiteitskaart of paspoort.[online].
http://www.diplomatie.be/nl/travel/visaShortdetail.asp?TEXTID=400.[14.0…].
FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie
2005 Loop van de bevolking.[online].
http://statbel.fgov.be/figures/d22_nl.asp.2bis.[09.07.2005].
Goetheinstitut Dublin
2004 Ausländer in Deutschland.[online].
http://www.goethe.de/gr/dub/projekt.[13.02.2005].
Heller, H.
2002 Neue Heimat Deutschland: Aspekte der Zuwanderung, Akkulturation und
emotionalen Bindung.
Universitätsbund Erlangen-Nürnberg e.V.
146
Hubeau, B., Foblets, M.-C., Stokx, R. et al
1999 Migratie- en migrantenrecht 3 – recente ontwikkelingen.
Brugge: die Keure.
Hubeau, B., Foblets, M.-C., Jorens, Y. et al
2000 Migratie- en migrantenrecht 4 – recente ontwikkelingen.
Brugge: die Keure.
Kissrow, W.
1998 Ausländerrecht einschließlich Asylrecht.
Stuttgart: W. Kohlhammer.
Konferenz der Vertreter der Regierungen der Mitgliedstaaten
2004 Vertrag über eine Verfassung für Europa.[online].
http://europa.eu.int/constitution/download/part_III_DE.pdf.[07.11.2004].
Konnegem, F. Van
2001 Vreemdelingenwetgeving.
Antwerpen, Apeldoorn: Maklu Uitgevers.
Kugler, J.
1995 Ausländerrecht.
Göttingen: Lamuv Verlag.
Muus, P.
1993 Internationale migratie naar Europa. Een analyse van internationale migratie,
migratiebeleid en mogelijkheden tot sturing van immigratie, met bijzondere aandacht
voor de Europese Gemeenschap en Nederland.
Amsterdam: Uitgeverij SUA.
Muus, P.
1995 De wereld in beweging. Internationale migratie, mensenrechten en ontwikkeling.
Utrecht: Uitgeverij Jan van Arkel.
Netzwelt.de
2004 Lexikon.[online].
http://www.netzwelt.de/lexikon/Visum.html.[16.02.2005].
OCIV – Overlegcentrum Integratie van Vluchtelingen
2005 Landenrapport België – Terugkeer, migratie en ontwikkeling.[online].
http://www.reintegration.net/belgium.[09.07.2005].
Provinciaal integratiecentrum West-Vlaanderen vzw
2004 Nieuwsbrief etnisch-culturele minderheden. Toetreding 10 nieuwe EU-landen heeft
verregaande gevolgen op vlak van verblijfsrechten.[online].
http://www.pic-wvl.be/040519%20PIC.pdf.[03.07.2005].
147
Sachsen.de
(s.d.) Probleme und Lösungen. Arbeiten und wohnen. Welche Auswirkungen hat die EUErweiterung
auf den Arbeitsmarkt?.[online].
http://www.sachsen.de/de/bf/europa/erweiterung/probleme/inhalt_A66B3B7B…
ED8A8E853397CC59AC9.htm.[03.07.2005].
Service der juris GmbH
1990 Gesetz über die Einreise und den Aufenthalt von Ausländern im Bundesgebiet
(Ausländergesetz – AuslG).[online].
http://bundesrecht.juris.de/bundesrecht/auslg_1990/gesamt.pdf.[08.08.20…].
Service der juris GmbH
2003 Gesetz über Einreise und Aufenthalt von Staatsangehörigen der Mitgliedstaaten der
Europäischen Wirtschaftgemeinschaft.[online].
http://bundesrecht.juris.de/bundesrecht/index.html.[06.08.2004].
Stalker, P.
2003 De feiten over internationale migratie. (The No-Nonsense Guide to International
Migration,übersetzt durch Marijke Koekoek).
Lemniscaat Rotterdam.
Verband binationaler Familien und Partnerschaften
1999 Binationaler Alltag in Deutschland. Ratgeber für Ausländerrecht, Familienrecht und
interkulturelles Zusammenleben.
Frankfurt: Brandes & Apsel Verlag.
Vreemdelingen.recht
s.d. Verblijfsdocumenten.[online].
http://www.vreemdelingenrecht.be.[14.07.2005].
Zentrale Dienststelle für deutsche Übersetzungen
2005 Terminologiedatenbanken.[online].
http://www.ca.mdy.be/DE/semamdy_detail.asp?nr=17818. [09.02.2005]
148