SLEEBUS Liselot
Sociale en Culturele Agogiek, Vrije Universiteit Brussel
Thesistitel: Modellen en technieken van conflicthantering: toepasbaarheid in een extreme conflictsituatie – het Israëlisch-Palestijns conflict
Artikel
Ruzies, meningsverschillen, onenigheden, conflicten: ze zijn er altijd geweest en zullen altijd blijven bestaan. Ze zijn ook alomtegenwoordig: thuis, op school, op het werk; ze zijn deel van het menselijk bestaan. Omdat ze deel uitmaken van de menselijke natuur, is het raadzaam te leren hoe met deze conflicten om te gaan: conflicten moeten niet worden vermeden, maar wel gehanteerd. Wanneer de verschillende partijen een conflict zien als een kans om te overleggen, kan iedereen er beter van worden en kunnen deze conflicten zelfs aanzet geven tot groei, evolutie en sociale verandering.
Dat klinkt allemaal wel mooi, maar in de realiteit zien we dat het aantal destructieve conflicten in de wereld steeds toeneemt. De 20ste eeuw was de meest gewelddadige uit de geschiedenis; elk jaar sterven een half miljoen kinderen in een of andere vernielzuchtige, zinloze oorlog. Conventionele oplossingsmethoden zoals oorlogvoering blijken geen antwoord te bieden op het toenemende geweld; de belangstelling voor alternatieve conflicthanteringmethoden groeit. Maar geven deze methoden ook een antwoord op extreem geweld in bijvoorbeeld oorlogsgebieden? Het Westen beweert vaak dé kennis in pacht te hebben en treedt nogal eens paternaliserend op; westerse theorieën en methoden worden toegepast op verschillende conflicten ter wereld. Maar hoe kijkt men aan tegen deze westerse houding in extreme conflictgebieden, bijvoorbeeld in de Palestijnse gebieden? Hoe wordt daar omgegaan met conflicten? Zijn alle conflicten gelijk en kunnen overal dezelfde oplossingsstrategieën worden gebruikt? Zijn westerse methoden dé oplossing voor alle problemen ter wereld? Of bestaan er betere, lokale oplossingen?
Dit onderzoek heeft niet als doel het Israëlisch-Palestijns conflict diepgaand te analyseren, noch kant-en-klare oplossingen voor het conflict aan te dragen. In dit onderzoek wordt daarentegen een overzicht geschetst van westerse conflicthanteringsmethoden, en wordt nagegaan of deze westerse methoden ook kunnen worden gebruikt in het Israëlisch-Palestijns conflict. Daartoe worden Palestijnse ervaringsdeskundigen en organisaties bevraagd die zich bezig houden met conflicthantering. Er wordt navraag gedaan naar hun visie op het gebruik van westerse theorieën en naar de knelpunten die de werking van dergelijke organisaties bemoeilijken. Dit onderzoek wil een aanzet geven tot een betere werking van de betreffende Palestijnse organisaties en wil nagaan hoe de westerse conflicthanteringsmethoden hierbij kunnen helpen.
Pas na de Oslo-akkoorden (1993) was er in de Palestijnse gebieden ruimte voor dergelijke initiatieven, vele van de organisaties zijn zelfs pas ontstaan na 2000. Dit wil zeggen dat het werkgebied jong en nog volop in ontwikkeling is. De werking van de organisaties staat vaak nog in de kinderschoenen, maar nu al stimuleren ze een verandering in de houding van de Palestijnse bevolking. Deze mentaliteitsverandering is nodig, omdat een onderhandelings-proces ook wordt gestuurd door de opinie van de bevolking. Met de nodige ondersteuning valt te verwachten dat zulke initiatieven een verandering vanuit de bevolking kunnen bewerkstelligen.
De werking van de organisaties gebeurt enerzijds vanuit de gemeenschap, anderzijds vanuit politieke ideeën, maar alle organisaties hebben in se hetzelfde doel: het geweld en de Israëlische bezetting beëindigen en een vredevolle toekomst mogelijk maken. De belangrijkste doelgroep van de organisaties zijn jongeren, maar eigenlijk worden alle groepen in de samenleving geviseerd.
De organisaties zijn relevant en belangrijk; zij kunnen een rol spelen in een mogelijke oplossing voor het Israëlisch-Palestijns conflict. Heel wat factoren bemoeilijken echter deze werking, en dus ook de oplossing van het conflict.
Een Israëlisch superioriteitsgevoel en een verschil in doeleinden bij de communicatie tussen beide partijen – Palestijnen willen praten over hun pijn; Israëli’s willen het leuk houden – zijn mee verantwoordelijk voor een eenzijdige, Palestijnse participatie in de conflicthantering. Dit bemoeilijkt het contact tussen beide bevolkingsgroepen, een contact dat bovendien enkel efficiënt kan zijn wanneer de Palestijnen (politiek) bewust en mondig genoeg zijn, hetgeen nu nog niet het geval is. Dit contact tussen Palestijnen en Israëli’s is nochtans noodzakelijk, o.a. om de stereotypen en verkeerde beeldvorming (bv. het idee dat praten met elkaar gelijk staat aan normalisatie) te verhelpen; maar er moet voor worden gezorgd dat beide partijen op hetzelfde niveau praten, en dat er tenminste tussen de gesprekspartners een gevoel van gelijkheid bestaat, een voorwaarde waaraan voorlopig niet wordt voldaan. Ook de media spelen een uiterst belangrijke rol bij het beïnvloeden van de beeldvorming.
Naast deze complexe probleemstelling zijn er ook een aantal knelpunten die de organisaties zelf moeten aanpakken om hun werking te verbeteren: ze trekken steeds dezelfde (ruimdenkende, links-georiënteerde) enkelingen aan, ze besteden te weinig aandacht aan follow-up en hun activiteiten missen diepgang. Een aantal andere problemen die tot uiting komen in het onderzoek kunnen enkel door de Palestijnse overheid of de internationale gemeenschap worden opgelost: niet alle organisaties zijn zuiver op de graad en deze frauduleuze organisaties tasten de credibiliteit van de anderen aan; de Palestijnse overheid wil een overgang bewerkstelligen naar een democratische Palestijnse staat maar vindt hiervoor geen steun bij de gewone burger en bij andere Arabische staten; religie en fundamentalisme spelen een grote rol in het conflict; en het conflict heeft nood bemiddeling met een internationale, onpartijdige bemiddelaar, terwijl de VS allesbehalve onpartijdig zijn.
Veel van deze elementen zijn terug te vinden in de westerse literatuur over conflicthantering. Daaruit kan worden afgeleid dat er wel degelijk overeenkomsten zijn tussen de westerse literatuur en de Palestijnse situatie, dat deze westerse theorieën en modellen kunnen worden gebruikt in het Israëlisch-Palestijns conflict, en dat bijgevolg inderdaad vele conflicten een gemeenschappelijke basis hebben. Bovendien bestaat er geen hedendaags kader voor conflicthantering in de Arabische wereld; het is dan ook een uitdaging voor de plaatselijke organisaties om er een te ontwikkelen, en dit kan dus met behulp van de westerse conflicthanteringsmethoden. De organisaties leveren goed werk, ze promoten een geweldloze houding en zorgen voor een mentaliteitsverandering. Het is noodzakelijk dat deze organisaties blijven bestaan, zelfs al is het vaak vechten tegen de bierkaai.
Aantal tekens (inclusief spaties): 6607
6. Bibliografie
Abicht, L. (1993). Godsdienst en conflict. In: N. Van Loo & H. Verkest (red), Om de lieve vrede. Hoe omgaan met conflicten? Korrelcahier (p53-58). Averbode/Den Bosch: Altoria/ Katholieke Bijbelstichting.
Abu-Nimer, M. (2001). Conflict Resolution, Culture, and Religion: Toward a Training Model of Interreligious Peacebuilding. Journal of Peace Research, 38, 6, 685-704.
Albin, C. (1999). Can NGOs Enhance the Effectiveness of International Negotiation? International Negotiation, 4, 3, 371-387.
Altheide, D.L. & Johnson, J.M. (1994). Criteria for Assessing Interpretive Validity in Qualitative Research. In: N.K. Denzin & Y.S. Lincoln, Handbook of Qualitative Research (pp. 485-599). Thousands Oaks: Sage Publications.
Annan, K. (2002). Third party mediation is needed more than ever. Geraadpleegd op 5 december 2004, op http://www.un.org/News/Press/docs/2002/sgsm8187.doc.htm.
APP – Actieplatform Palestina. (2003). Info Palestina/Israël. Gent: auteur.
APP (2005). Israël – Palestina. Geschiedenis van het conflict (2de herziene versie). Brussel: auteur.
Baarda, D.B. & de Goede, M.P.M. (2001a). Basisboek methoden en technieken: handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek. Groningen: Stenfert Kroese.
Baarda, D.B., de Goede, M.P.M. & Teunissen, J. (2001b). Basisboek Kwalitatief onderzoek. Praktische handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Houten: Stenfert Kroese.
Barritt, L., Beekman, T. & Mulderij, K. (1985). Researching Educational Practice. University of North Dakota.
Creswell, J.W. (1994). Research design: Qualitative and quantitative approaches. Thousand Oaks: Sage Publications.
Carnevale P.J. & De Dreu, C.K.W. (2005). Methods of negotiation research: introduction. International Negotiation, 9, 3 (maart 2005), 341-344.
Clarke, J. (2000). Politieke spelletjes in organisaties. Zaltbommel: Thema.
Cuyvers, G. & Mertens, J. (2000). Organisatiekunde. Praktijktheorie voor non-profit organisaties. Leuven: Wolters Plantyn.
EJN – European Judicial Network in civil and commercial matters. (2004). Directive of the European Parliament and of the Council on certain aspects of mediation in civil and commercial matters. Geraadpleegd op 5 juli 2005, op http://europa.eu.int/eur-lex/en/com/pdf/ 2004/com2004_0718en01.pdf.
Europarl – European Parliament. (2004). A genuine European area of justice. Geraadpleegd op 5 juli 2005, op http://www.europarl.eu.int/comparl/libe/elsj/scoreboard/justice/default…. htm.
Fisher, R., Ury, W.L. & Patton, B. (1994). Excellent onderhandelen. Een praktische gids voor het best mogelijke resultaat in iedere onderhandeling (geheel herziene editie). Amsterdam/ Antwerpen: Contact.
Ginneken, P. van, Otto, M. & Ruiten, G. van. (1989). Effectief omgaan met conflicten in bedrijven en instellingen. Utrecht: Stichting Teleac.
Glasl, F. (2001). Help! Conflicten: heb ik een conflict of heeft het conflict mij? Zeist: Vrij Geestesleven.
Goovaerts, L. (1999). Onderhandelen voor alledag. Praktisch handboek. Brussel: Auxis.
Honeyman, C., Goh, B.C. & Kelly, L. (2004). Skill Is Not Enough: Seeking Connectedness and Authority in Mediation. Negotiation Journal, 20, 4, 489-511.
Hubert, A.B. & Veerman, T.J. (2002). Arbeidsconflicten en arbeidsuitval. Een inventarisatie van de huidige kennis in literatuur en databestanden – Eindrapport. Onderzoeksrapport in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (NL).
Huguenin, P. (2000). Communicatiememo. Onderhandelen in negen fasen: vuistregels, vaardigheden en valkuilen. Alphen aan den Rijn: Samson.
Jackson, R. & Sørensen, G. (2003). Introduction to International Relations (2de editie). Oxford: Oxford University Press.
Janssens, J.M.A.M. (1989). Ogen doen onderzoek. Amsterdam/Lisse: Janssens, Swets & Zeirlinger BV.
Kok, G.J., Meertens, R.W. & Wilke, H.A.M. (1992). Voorlichting en verandering. Groningen: Wolters-Noordhoff bv.
Kuipers-Bos, A. (1992). Conclicthantering. Werkwijzer – 50 tips. Alphen aan den Rijn/ Zaventem: Samsom BedrijfsInformatie.
Loo, N. Van & Verkest, H. (red). (1993). Om de lieve vrede. Hoe omgaan met conflicten? Korrelcahier. Averbode/Den Bosch: Altoria/Katholieke Bijbelstichting.
Martin, B. & Varney, W. (2003). Nonviolence and communication. Journal of Peace Research, 40, 2, 213-232.
Merriam, S. (1988). Case study research in education: A qualitative approach. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Moore, C.W. & Woodrow, P. (2002). What Do I Need to Know about Culture: Practitioners Suggest... In: J.P. Lederach & J.M. Jenner (red), Handbook for International Peacebuilding: Into the Eye of the Storm. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Mostinckx, J. (2004a). Welzijnsbemiddeling. Een integrale aanpak van welzijnswerk, opbouwwerk en welzijnsbemiddeling. Mechelen: Kluwer.
Mostinckx, J. (2004b). Welzijnsbemiddeling. Presentatie in het kader van het opleidingsonderdeel Cultuurbeleid, Vrije Universiteit Brussel.
Mulder, M. (1980). Conflicthantering. Theorie en praktijk in organisaties. Leiden/Antwerpen: H.E. Stenfert Kroese BV.
Mulder, M. (1984). Omgaan met macht. Ons gedrag tegen en met elkaar. Amsterdam/ Brussel: Elsevier.
Murphy, J. (1997). Omgaan met conflicten. TFC doe-boek. Velp/Mechelen: TFC Trainingsmedia.
Nathan, L. (2000). Internationale bemiddeling in Afrikaanse burgeroorlogen. Een geval van buitensporige druk. In: L. Reychler & T. Paffenhorlz (red), Handboek terreindiplomatie (p205-222). Leuven/Apeldoorn: Garant.
Paffenholz, T. (2000). Onderhandelingen en bemiddeling: een overzicht van westerse benaderingen. In: L. Reychler & T. Paffenhorlz (red), Handboek terreindiplomatie (p99-106). Leuven/Apeldoorn: Garant.
Prein, H. (2001). Trainingsboek conflicthantering en mediation (4e druk). Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.
Poultré, B. la & Boelrijk, M. (2001). Bemiddeling als alternatief. Handreiking voor hulp- en dienstverleners. Houtem/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.
Rechtspraak, De. (z.d.). Kamer besluit tot invoering mediation. Geraadpleegd op 5 juli 2005, op http://www.rechtspraak.nl/Naar+de+rechter/Mediation+naast+rechtspraak/A… Kamer+besluit+tot+invoering+mediation.htm.
Respondent 9. Gesprek op 8 maart 2005, Ramallah.
Reychler, L. (2000). Van conflict tot duurzame vredesopbouw: concepten en instrumenten voor analyse. Een conceptueel kader. In: L. Reychler & T. Paffenhorlz (red), Handboek terreindiplomatie (p21-34). Leuven/Apeldoorn: Garant.
Reychler, L. & Moreels, R. (1995). De agressie voorbij: terreindiplomatie. Zellik: Roularta Books.
Reychler, L. & Paffenholz, T. (red). (2000). Handboek terreindiplomatie. Leuven/Apeldoorn: Garant.
Rijksvoorlichtingsdienst. (2002). Mediation naast rechtspraak lijkt succesvol. Geraadpleegd op 5 juli, 2005, op http://www.regering.nl/actueel/nieuwsarchief/2002/09September/19/42_ 9884.jsp.
Shamir, J. & Shikaki, K. (2005). Public Opinion in the Israeli-Palestinian Two-Level Game. Journal of Peace Research, 42, 3, 311-328.
Shamir, Y. (2003). Alternative dispute resolution approaches and their application. UNESCO: PC-CP publications.
Spriet, G. Secretaris Vrede vzw. Gesprek op 1 juli 2005, Brussel.
Storme, M. (1993). Conflict, recht en gerecht. In: N. Van Loo & H. Verkest (red), Om de lieve vrede. Hoe omgaan met conflicten? Korrelcahier (p85-89). Averbode/Den Bosch: Altoria/Katholieke Bijbelstichting.
Tesch, R. (1990). Qualitative research: Analysis types and software tools. London: Falmer Press.
Ury, W.L. (1992). Onderhandelen met lastige mensen. Een strategie om in vijf stappen een doorbraak te forceren. Amsterdam: Contact.
Ury, W., Brett, J. & Goldberg, S. (1988). Getting Disputes Resolved: Designing Systems to Cut the Costs of Conflict. London: Jossey-Bass Publishers.
Uytterhaeghe, A. (2004). Een mislukte “transitie”. Vrede, 47, 370 (nov-dec 2004), 34-37.
Vermaas, J. & Van Der Pluijm, J. (2000). Persoonlijke- en schoolontwikkeling: Nascholingsbeleid met behulp van het cyclisch model. Didactief en school, 1-2, 3-33.
VPK – Vlaams Palestina Komite. (z.d.). Geschiedenis. Geraadpleegd op 1 augustus 2005, op http://www.vlaamspalestinakomitee.be/Geschiedenis/Geschiedenis.htm.
Walker, J. (2001). Conflicten geweldloos oplossen. Katwijk: Panta Rhei.
Walters, P. (2005). NMI-Informatie. Tijdschrift voor mediation, 1, 21-22.
Wetenschapswinkel (2005). Handleiding bij het schrijven van een thesis. Antwerpen: auteur.
Wildau, S., Moore, C.W. & Mayer, B.S. (1993). Democratic Decision-Making and Dispute Resolution Procedures Abroad. Mediation Quarterly, 10, 3 (Spring), 303-320.
Woerkum, C. van & Meegeren, P. van (red). (1999). Basisboek communicatie en verandering. Amsterdam: Boom.
Oriëntatiegesprekken
Armstrong, M. Peace Keeper. Gesprekken op 21-29 augustus 2004, Heerenveen (NL), op 13-14 september 2004, Nijmegen (NL) en op 12-15 december 2004, Milton Keynes (UK).
Capals, G. Medewerker UCOS (Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking). Gesprek op 16 december 2004, Brussel, VUB.
Coppieters, B. Professor aan de faculteit Politieke Wetenschappen, VUB. Gesprek op 1 oktober 2004, Brussel, VUB.
Jacobs, C. Advocate, Professor Familierecht, KUL en Bemiddelingsdesundige. Gesprek op 2 oktober 2004, Dilbeek.
Laeremans, L. Palestina-ervaringsdeskundige. Telefonisch gesprek op 18 december 2004.
Loon, T. Van. Advocaat en Professor Sociale Vaardigheden, VUB. Gesprekken op 12 en 14 oktober 2004 en op 21 februari, 6 en 11 mei 2005, Brussel, VUB.
Mostinckx, J. Bestuursdirecteur Administratie Gezin en Maatschappelijk Welzijn, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Gesprek op 25 november 2004, Brussel.
Smis, S. Professor aan de Rechtsfaculteit, VUB. Gesprek op 13 oktober 2004, Brussel, VUB.
Vanoverschelde, A. Assistent Sociale en Culturele Agogiek, medewerker van UCOS. Gesprek op 9 en 14 september 2004, Brussel, VUB.
Websites van de onderzochte organisaties, geraadpleegd op verscheidene tijdstippen in 2004 en 2005
Arab Educational Intitute: www.aeicenter.org
Center for Conflict Resolution and Reconciliation: www.mideastweb.org/ccrr
Holy Land Trust: www.holylandtrust.org
One Voice: www.silentnolonger.org
Palestinian Center for Peace and Democracy: www.pcpd.org
Palestinian Peace Coalition: www.palestinepeace.org
Taawon Youth Forum (Palestine Conflict Resolution Institute): www.taawon4youth.org
Wi’am (Palestinian Conflict Resolution Center): www.planet.edu/~alaslah
Websites gebruikt voor het selecteren van de onderzoekselementen, geraadpleegd op verschillende tijdstippen in 2004
Centrum voor Ontwikkeling, Documentatie en Informatie Palestijnen: www.codip.be
Grassroots International Protection for the Palestinian People: www.pngo.net/GIPP
Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs: www.passia.org
Palestinian Non-Governmental Organizations’ Network: www.pngo.net