Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur in Duitse vertalingen: de periode 1975-2000 onder de loep genomen.
Een mondvol woorden- dat wel, maar waarover hebben we het eigenlijk? In onze scriptie onderzochten we de evolutie van de Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur in Duitse vertalingen. Hiermee bedoelen we zowel de Noord-Nederlandse (in de volksmond beter bekend als de ‘Hollandse’) als de Zuid-Nederlandse (ofwel de ‘Vlaamse’) kinder- en jeugdboeken. De keuze voor het Nederlandstalige en Duitstalige cultuurgebied is gemakkelijk te duiden: beide taalgebieden kennen een lange traditie van literaire uitwisseling mede dankzij hun geografische nabijheid. Ook met betrekking tot de gekozen tijdsperiode ligt de verklaring voor de hand. In de periode 1975 – 2000 vonden belangrijke maatschappelijke omwentelingen plaats, die – vroeger of later – hun neerslag vonden in de hele West-Europese kinder- en jeugdliteratuur. Ze is daarnaast ook de periode waarin nooit eerder zoveel (over) kinder- en jeugdboeken geschreven werd(en) .
Ons hoofddoel bestond erin inzicht te scheppen in de evolutie van vertalingen van Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur naar het Duits. Concreet kwamen onder meer de volgende vragen aan bod. Hoeveel boeken en auteurs vinden hun weg naar het Duitstalige gebied? Daarop inspelend: hoe verhouden de Nederlandse en Belgische auteurs zich binnen dit bestand? Hoe evolueert deze verhouding? Wat zijn de troeven van de Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur? Waarom is zij met andere woorden zo gegeerd? Hoelang duurt het gemiddeld vooraleer een vertaling op de Duitstalige markt verschijnt? Zijn er bepaalde uitgeverijen die meer geëngageerd zijn op het gebied van vertalingen van kinder- en jeugdboeken? Welke zijn de belangrijkste Nederlandstalige en Duitstalige bekroningen zowel algemeen gesproken als met betrekking tot de vertalingen zelf? En hoe zit het tenslotte met de vertalers zelf: wie zijn ze en wat is hun status binnen de kinder- en jeugdliteratuur? Dit waren maar enkele van de vragen die we aan hand van een zelf samengestelde databank beantwoordden. De analyse van deze gegevens leidde tot verschillende – soms onverwachte – vaststellingen.
Algemeen gesproken werden er in de periode 1975 – 2000 meer en meer Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken vertaald. In de door ons verzamelde gegevens zijn een 260-tal auteurs samen goed voor zo’n 900 vertaalde kinder- en jeugdboeken, exclusief herdrukken. De analyse van het corpus toont aan dat de vertaling van Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur duidelijk in de lift zit. In de laatste twee decennia die onze studie omvat, stelden we een stijging vast met meer dan 30%. In de jaren tachtig (1981 – 1990) ligt het jaarlijks gemiddelde rond de 30; van 1991 tot 2000 is dit gemiddelde gestegen tot een 42-tal boeken per jaar. Daarnaast reflecteert ook de daling van de ‘tussentijd’, d.i. de tijd die verloopt tussen de originele publicatie en de verschijning van de Duitse vertaling, de toegenomen belangstelling voor de Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur. Ofwel: de Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken zijn wanted! in het Duitstalige gebied.
Als we deze trend mogen doortrekken, dan ziet de toekomst voor de Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur er rooskleurig uit. Een eenduidig antwoord op de vraag waarom de Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken het zo goed doen op de Duitse markt is er echter niet. Verschillende factoren bepalen mee het huidige succes. Een belangrijke rol hierin spelen de vernieuwende eigenschappen die toegeschreven worden aan de Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur. Deze karakteristieken zijn oorspronkelijk een louter Nederlands fenomeen. De Vlaamse auteurs hinkten om vooral historische redenen, m. n. de overheersing door de Franse taal, achterop. Een eerste innovatie, waarvan de jaren zestig en zeventig slechts het begin voorstelden, is de tot dan toe ongekende openheid die Nederlandstalige auteurs tentoonspreiden tegenover hun lezers. Deze verandering sproot voort uit de anti-autoritaire stroming. Verhalen en gedichten kaartten meer controversiële onderwerpen voor kinderen en jongeren aan en verdrongen al snel de moralistisch-didactische boeken. Deze werden ingeperkt door tal van pedagogische criteria waaraan men zowel in Oost- als in West-Duitsland – ondanks een verschillende ideologische invulling – langer vasthield dan bij onze Noorderburen. Een latere evolutie zorgde ervoor dat ook de formele kant van het Nederlandstalige kinder- en jeugdboek meer aandacht kreeg. Deze aspecten brachten een sterke kwaliteitsverbetering voort, wat zich onder andere uitte in een explosie aan thema’s en vormen. Al deze elementen leidden op zich dan weer tot een grotere interesse van buitenlandse uitgeverijen. En zo is de cirkel rond.
Tot slot wijden we kort uit over het onderzoek naar de verhouding tussen het aantal Nederlandse en het aantal Vlaamse boeken dat tot een verrassende conclusie leidde. We hebben de verschillende ontwikkeling van de Nederlandse en de Vlaamse kinder- en jeugdliteratuur reeds vermeld. Deze bewering is niet gestoeld op een intuïtief aanvoelen. Het onderscheid tussen beide gebieden weerspiegelt zich duidelijk in de verzamelde gegevens. Van de oorspronkelijke – zeg maar – wanverhouding (92% Nederlandse boeken tegenover een magere 4% Vlaamse) in de tweede helft van de jaren zeventig blijft niet veel meer over. De Vlaamse kinder- en jeugdliteratuur heeft een significante inhaalbeweging gemaakt. Anno 2000 komt 26% van de vertaalde werken uit Vlaanderen en 74% uit Nederland. Vooral de jaren negentig waren hiervoor van kapitaal belang. Ze zorgden hierin voor het echte keerpunt en meteen ook voor de doorbraak van de Vlaamse kinder- en jeugdliteratuur. Figuren zoals
Bart Moeyaert en Anne Provoost die (onder meer) uitblinken in het zogenaamde psychologisch realisme hebben de Vlaamse kinder- en jeugdliteratuur een belangrijke impuls gegeven. Daarnaast hebben Ed Franck, Diane Broeckhoven, Willy Schuyesmans, Kaat Vrancken, Karel Verleyen en vele andere auteurs mee geholpen om de Vlaamse kinder- en jeugdboeken op kaart te zetten. Ook dankzij een vruchtbare samenwerking met de Vlaamse illustratoren, waaronder Koen Fossey, Lieve Baeten, Klaas Verplancke, Gerda Dendooven, etc., is de Vlaamse kinder- en jeugdliteratuur uitgegroeid tot een speler waarmee ook op internationaal gebied rekening dient gehouden te worden.
LITERATUURLIJST
-Bamberger, R. Jugendliteratur und Buchpädagogik. Jugend und Volk, Wien/München, 1971.
-Bekkering, H., Heimeriks, N. en Van Toorn, W. De hele Bibelebontse berg: de geschiedenis van het kinderboek in Nederland & Vlaanderen van de middeleeuwen tot heden. Querido, Amsterdam, 1990.
-Blume, M. Deutscher Jugendliteraturpreis 1996 – 2000. Ergänzung zur Dokumentation Deutscher Jugendliteratur 1956 – 1996. Arbeitskreis für Jugendliteratur e. V., München, 2000.
-Boek en Jeugd. Jeugdlectuurgids voor gezin en school. Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, Amsterdam, 1981 – 1991.
-Bubi, jaarboek Vlaamse jeugdliteratuur 1985. Dedalus, Antwerpen, 1985.
-De Maesschalck, E. en Vints, L. Davidsfonds 1875 – 2000. Davidsfonds, Leuven, 2000.
-De Sterck, M., Kakebeeke, H. en Franck, E. Schrijver gevonden. Encyclopedie van de jeugdliteratuur. Lannoo, Tielt en Biblion Uitgeverij, Den Haag, 1999.
-De Swert, F. Over Jeugdliteratuur. Lannoo, Tielt en Amsterdam, 1977.
-Doderer, K. (Red.) Lexikon der Kinder- und Jugendliteratur: Personen, Länder- und Sachartikel zu Geschichte und Gegenwart der Kinder- und Jugendliteratur. In drei Bänden. Beltz Verlag, Weinheim und Basel, 1975 (I) - 1977 (II) – 1979 (III). Vierter Band: Ergänzungs- und Registerband, Beltz Verlag, Weinheim und Basel, 1982.
-Doderer, K. en Müller, H. (Red.) Das Bilderbuch: Geschichte und Entwicklung des Bilderbuchs in Deutschland von den Anfangen bis zur Gegenwart. Beltz Verlag, Weinheim und Basel, 1973.
-Doderer, K. en Riedel, C. Der deutsche Jugendliteraturpreis. Eine Wirkungsanalyse. Juventa Verlag, Weinheim und München, 1988.
-Duijx, T. (Red.) Taal in vertaling. Het Nederlandstalige kinder- en jeugdboek binnen en over de grenzen. Uitgave mogelijk door subsidie van Lira, s.d.
-Eckhardt, J. Kinder- und Jugendliteratur. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1978.
-Freundeskreis des Instituts für Jugendbuchforschung der Johann Wolfgang Goethe-Universität Frankfurt/M. Mirjam Pressler. Eine Orchidee blüht im Continen-Tal. Beltz, 2001.
-Gelberg, H.-J. (Hrsg.) Aller Dings. Versuch, 25 Jahre einzuwickeln. Werkstattbuch zum Programm B & G. Beltz Verlag, Weinheim und Basel, 1996.
-Ghesquière, R. Het verschijnsel jeugdliteratuur. Acco, Leuven/Amersfoort, 1982.
-Ghesquière, R. en D’Hoker, M. (eindred.) “Lichtend, dichtend, richtend.” Het jeugdfonds van Averbode en Davidsfonds in historisch perspectief: 1920 – 2000. VNC – Onderzoeksrapport, Leuven, 2003.
-Haas, G. (Red.) Kinder- und Jugendliteratur. Philipp Reclam jun., Stuttgart, 1984.
-Klingberg, G., Ørvig, M. en Amor, S. (Red.) Children’s Books in Translation. The Situation and the Problems. Älmqvist & Wiksell International, Stockholm/Sweden, 1978.
Kohnstamm, D. Het bijzondere van het gewone. De kinderboekjes van Dick Bruna. Mercis B.V., Utrecht, 1978.
-Linders, J. en De Sterck, M. Nice to meet you. A Companion to Dutch & Flemish children’s literature. Dutch Trade Publishers Association, Amsterdam; Flemish Book Trade Association, Antwerp, 1993.
-Linders, J., Staal, J., Tromp, H. en Vos, J. Het ABC van de jeugdliteratuur. Martinus Nijhoff, Groningen, 1995.
-Linders, J. en Velthuijs, M. Ik bof dat ik een Kikker ben. Leven en werk van Max Velthuijs. Leopold, Amsterdam, 2003.
-Meyers, F. (Red.) Blaubuch 2000. Adressen und Register für die deutschsprachige Kinder- und Jugendliteratur. Arbeitskreis für Jugendliteratur e. V., München, 2000.
-Moren, P. Het prentenboek als springplank. Cultuurspreiding en leesbevordering door prentenboeken. Uitgeverij SUN, Nijmegen, 2000.
-Mommers, C. en Janssen, G. Zwijsen, een passie voor uitgeven. Geschiedenis van een educatieve uitgeverij. Uitgeverij Zwijsen, Tilburg, 1997.
-Het Nederlandse boek in vertaling. 1988 – 1992. Bibliografie van vertalingen van Noordnederlandse en Zuidnederlandse werken. Koninklijke Bibliotheek, Den Haag, 1993.
-O’ Sullivan, E. Kinderliterarische Komparatistik. Universitätsverlag C. Winter, Heidelberg, 2000.
-Peetz, H. (Red.) Der Deutsche Jugendliteraturpreis 1956 – 1983. Arbeitskreis für Jugendliteratur e. V., München, 1984.
-Peetz, H. en Liesenhoff, D. (Red.) Deutscher Jugenliteraturpreis 1956 – 1996. Eine Dokumentation über 40 Jahre. Arbeitskreis für Jugenliteratur e. V., München, 1996.
-Querido, A., Donker, A. en Wink, T. Emanuel Querido: de mens, de schrijver, de uitgever. Querido, Amsterdam, 1955.
-Raecke, R. (Red.) Kinder- und Jugendliteratur in Deutschland. Arbeitskreis für Jugendliteratur e. V., München, 1999.
-Sötemann, A.L. Querido van 1915 tot 1990. Een uitgeverij. Uitgeverij Querido, Amsterdam, 1990.
-Van Raan, E. Het Nederlandstalige boek in vertaling. Bibliografie van vertalingen van Noord- en Zuidnederlandse werken.1973 – 1986. Koninklijke Bibliotheek, ’s Gravenhage, Staatsdrukkerij, 1979 – 1987.
-Van Uffelen, H. Bibliographie der niederländischen Kinder- und Jugendliteratur in deutscher Übersetzung 1830 – 1990. LIT Münster, 1993.
-Van Uffelen, H., van Baalen, C. en Weissenböck, M.E. (Hg.) Von Dik Trom bis Meester Max: Texte zur Ausstellung 100 Jahre niederländischsprachigen Kinder- und Jugendliteratur. Institut für Germanistik/Nederlandistik, Wien, 2001.
-Verlinde, C. (Red.) Uit de schaduw. Een beknopte geschiedenis van de West-Vlaamse en de Westfaalse jeugd- en kinderliteratuur. Graphic Group Van Damme, Brugge, 1996.
-Verschuren, H. (Red.) Lexicon van de Jeugdliteratuur. Nijhoff, Groningen, 1982.
-Vos, J. en Meijer, C. Wegwijs in de Jeugdliteratuur. Martinus Nijhoff, Leiden, 1985.
-Vries, Anne de. Bibliografie van Anne de Vries 1904 – 1964. Callenbach, Nijkerk, 1995.
-Wild, R. (Red.) Geschichte der Deutschen Kinder- und Jugendliteratur. J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, 1990.
-Zahn, S. Töchterleben. Studien zur Sozialgeschichte der Mädchenliteratur. DIPA-Verlag, Frankfurt, 1983.
Tijdschriften en artikels
-De Doncker, W. “Vertalen is een eenzame bezigheid. Interview met Verena Kiefer”
In: Verschuren, H. e.a. (red.) Leesgoed. Den Haag, 2000, pp. 33 – 35.
-De Sterck, M. en Kustermans, K. “De canonisering van de jeugdliteratuur in Vlaanderen”
In: Verschuren, H. e.a. (red.) Leesgoed. Den Haag, 1998, pp. 61 – 67.
-Ghesquière, R. “Der rebellische Reiz des niederländischsprachigen Kinderbuches.”
In: Van Uffelen, H., van Baalen, C. en Weissenböck, M.E. (Hg.) Von Dik Trom bis --Meester Max.: Texte zur Ausstellung 100 Jahre niederländischsprachigen Kinder- und Jugendliteratur. Institut für Germanistik/Nederlandistik, Wien, 2001.
-Neerlandia, Nederlands – Vlaams tijdschrift voor taal, cultuur en maatschappij. Algemeen Nederlands Verbond, Jaargang 108, nr. 2, 2004.
Op: http://www.algemeennederlandsverbond.org/Neerlandia2004-2.pdf
-Van Coillie, J. “Van lapjeskat tot liegbeest. Dertig jaar poëzie voor kinderen in Nederland en Vlaanderen” (1982).
Op: http://www.dbnl.org/tekst/coil001lapj01/
-Vlaanderen: “Uit de kinderschoenen. Vlaamse kinder- en jeugdliteratuur 1990 – 2001”.
In: Tweemaandelijks tijdschrift voor kunst en cultuur. Jaargang 51 (mei – juni 2002), nr. 3.
Onuitgegeven licentiaatsverhandelingen
-Adams, A. Synchrone doorsnede van in 1995 uitgegeven kinder- en jeugdboeken in Vlaanderen en Nederland. Katholieke Universiteit Leuven, 1998.
-Adams, L. Evolutieschets van het Nederlandse jeugdliteraire systeem: een studie van de Gids boek en jeugd van 1975 tot 1995. Katholieke Universiteit Leuven, 2001.
-Borkelmans, M. Die DDR – Literatur: Versuch einer kritischen Einführung. Katholieke Universiteit Leuven, 1978.
-De Jonckheere, Sofie. Nicht für Mädchen gedacht, aber dennoch gerne von Mädchen gelesen: zur Entwicklung mädchenorientierter Texte innerhalb der DDR – Kinder- und Jugendliteratur, aufgezeigt an ausgewählten Beispielen. Katholieke Universiteit Leuven, 1997.
-Maes, S. Synchrone doorsnede van kinder- en jeugdliteratuur in Vlaanderen anno 1985. Katholieke Universiteit Leuven, 1988.
-Verhaegen, K. De Nederlandstalige jeugdliteratuur in vertaling in het Engelse taalgebied. Katholieke Universiteit Leuven, 1999.
-Verhelst, S. Synchrone doorsnede van het kinder- en jeugdboekenjaar 1990. Katholieke Universiteit Leuven, 1993.
Internet
http://www.fondsvoordeletteren.be/
http://www.literairvertalen.org/
http://www.kinderboekenweek.nl
http://taalunieversum.org/koppelingen/62/
http://access.libis.kuleuven.ac.be/libis-ipac/v3/lbscheck?&Language=N&a…;
http://kinderboeken.pagina.nl/
http://uitgeverijen.pagina.nl/
http://www.boek.be/files/bestanden/Jeugdboekenprijzen_historisch_vanaf_…
http://home.wanadoo.nl/richard.thiel/index.htm
http://www.obd.nl/kinderboekenweek/historisch_overzicht.html
http://www.seminarlehrer.de/infos/litpreise/buxtehbulle.html
http://www.cpnb.nl/index2.html
http://www.goethe.de/os/hon/kiju/wett.htm#A1
http://www.bjlonline.de/bjl.htm
http://www.limburg.de/index.phtml?such=ausschrei
http://www.oldenburg.de//bibliothek/kibumrat.html
http://www.hameln.de/index.html
http://www.silberne-feder.de.vu/
http://www.politische-bildung.nrw.de/medien/heinemannpreis/index.html
http://www.aerztinnenbund.de/Buchpreis.15.0.html
http://www.goethe.de/ins/nl/prj/kij/pre/troi/deindex.htm
http://www.jugendliteratur.org/start02.htm
http://www.kaz-goettingen.de/index.html?=jubucrew.html
http://www.charlottenburg-wilmersdorf.de/wissenswertes/lexikon/rote_tuc…
http://www.braunschweig.de/kultur/sonstiges/fr_gerst_preis_preistraeger…
http://www.beltz.de/htmlBeltz/Peter-Haertling-Preis-1.html
http://www.wienerzeitung.at/literatur/
http://databases.unesco.org/xtrans/xtra-form.html
http://www.stadt-salzburg.at/pdf/literaturundueberset.pdf
http://www.landesbuechereistelle.de/buecherei_literaturpreise.html
http://www.friedenspaedagogik.de/service/literatur/lit_rechts/in_re.htm
http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/ErhardLudwig/
http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/KiesingerKurtGeorg/
http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/BrandtWilly/
http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/UlbrichtWalter/
http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/SchmidtHelmut/
http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/HoneckerErich/
http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/KohlHelmut/
http://www.kfunigraz.ac.at/ub/sosa/kurs2002/frame.htm?Geschichte8_ie.htm
http://www.dbnl.nl/letterkunde/jeugdliteratuur/
http://www.goethe.de/ne/hel/kjb04/deensika.htm
http://www.vlaamse-illustratoren.com/
http://www.xs4all.nl/~hebeco/jeugdboeken/start2.html
http://wwws.nl.warnerbros.com/movies/plukvandepetteflet/html/home.html
http://www.bookfair.bolognafiere.it/Standard2.asp?p=Libro2001home&m=12&…
http://www.kidcity.be/page.php?lang=nl&house=marcdebel&category=
http://www.woutertjepieterseprijs.nl/
http://www.letterkundigmuseum.nl/
http://netmasters08.netmasters.nl/letterkm/index.php
http://www.bekroondeboeken.nl/
http://www.poeziecentrum.be/index.htm
http://www.boeklog.nl/inktaap/index2.html
http://www.deillustratiestudio.nl/index.html
http://www.bookfair.bolognafiere.it/Standard2.asp?p=Libro2001home&m=12&…
http://www.illustratoren.de/home.asp
http://www.bibiana.sk/uvod_e.htm
http://www.1001buch.at/index.html/
http://www.svbbpt.ch/Literatur/deutsch/FrameDL1.htm
http://www.lesenswert.de/portrait.htm
http://www.sbf.fellbach.de/Autorenverzeichnis/autork.htm
http://www.jugendliteratur.net/
http://www.literarischesleben.uni-goettingen.de/
http://www.landesbuechereistelle.de/buecherei_literaturpreise.html
http://www.biblio.at/rezensionen/
http://www.zum.de/Faecher/D/BW/gym/KJL/
http://www.thienemann.de/autoren/f_autoren.htm
http://www.kikkervriendjes.nl/
http://www.stuttgart.de/chilias/
http://www.schrijversnet.nl/kbw99/index.html
Auteurs:
Anne Provoost: http://www.anneprovoost.com/
Karel Verleyen: http://www.karelverleyen.com/
Koen Fossey: http://www.koenfossey.be/
Bart Moeyaert: http://www.bartmoeyaert.com/
Hans Stolp: http://www.hansstolp.nl/index.php
Joost Swarte: http://www.joostswarte.com/
Herman van Veen: http://www.hermanvanveen.com/
Simone van der Vlugt: http://www.simonevandervlugt.nl/
Wanda Reisel: http://wanda.reisel.net/
Paul Kustermans: http://users.skynet.be/paulkustermans/index.htm
Hans Hagen: http://www.hanshagen.nl/
Els de Groen: http://www.elsdegroen.nl/
Rindert Kromhout: http://www.rindertkromhout.nl/
Henk Hokke: http://home.hetnet.nl/~writer/index.html
Vivian den Hollander: http://www.viviandenhollander.nl/
Gonneke Huizing: http://www.gonnekehuizing.nl/
Kolet Janssen: http://users.skynet.be/Kolet.Janssen/
Trude de Jong: http://www.trudedejong.com/
Anke Kranendonk: http://www.ankekranendonk.nl/
Sjoerd Kuyper: http://home.planet.nl/~kuype450/
Maria Heylen: http://www.maria-heylen.be/
Willy Schuyesmans: http://www.schuyesmans.be/jeugdlit/index.htm
Sipke van der Land: http://home.hetnet.nl/~sipkevanderland/
Joke van Leeuwen: http://www.jokevanleeuwen.com/
Ted van Lieshout: http://home.wanadoo.nl/tedvanlieshout/
Paul van Loon: http://www.paulvanloon.nl/
Koos Meinderts en Annette Fienieg: http://www.meinderts-fienieg.nl/
Elisabeth Mollema: http://www.elisabethmollema.nl/
Lydia Rood: http://www.lydiarood.nl/
Jan Sanders: http://home.tiscali.nl/~lefle/jansanders/
Klaas Verplancke: http://www.klaas.be/
Claudia van der Sluis: http://www.claudiavandersluis.nl/
Robbert Jan Swiers: http://www.home.zonnet.nl/robbertjanswiers/
Tais Teng: http://home.casema.nl/taisteng/
Mensje van Keulen : http://www.mensjevankeulen.nl/
Gitte Spee: http://www.deillustratiestudio.nl/gittespee.html
Tjibbe Veldkamp: http://www.tjibbeveldkamp.nl/default.aspx
Ida Vos: http://www.idavos.nl
Jacques Vriens: http://www.jacquesvriens.nl/
Nicole Boumâaza : http://www.boumaaza.be/
Dirk Bracke: http://welcome.to/bracke/
Marita de Sterck: http://users.pandora.be/marita.de.sterck/
Thea Dubelaar: http://www.theadubelaar.nl/
Carry Slee: http://www.carryslee.nl/
Annie M.G. Schmidt: http://www.annie-mg.com/
Bies van Ede: http://www.biesvanede.nl/
Corrie Hafkamp: http://home.wanadoo.nl/corriehafkamp/
Marian van der Heiden: http://www.marianvanderheiden.com/
Wim Hofman: http://people.zeelandnet.nl/whhofman/
Francine Oomen: http://www.francineoomen.nl/
Harm de Jonge: http://www.harmdejonge.nl/
Guy Didelez: http://users.pandora.be/guy.didelez/
Leonie Kooiker: http://www.leoniekooiker.nl/
Selma Noort: http://www.selmanoort.nl/
Ton van Reen: http://www.tonvanreen.nl/html/home.htm
René Appel: http://www.reneappel.nl
Diane Broeckhoven : http://users.belgacom.net/dianebroeckhoven/
Karlijn Stoffels: http://www.karlijnstoffels.com/
Ellen Tijsinger: http://www.ellentijsinger.nl/
Gil van der Heyden: http://users.skynet.be/gilvdh/
Uitgeverijen:
De Eekhoorn: http://www.eekhoorn.com/
Clavis: http://www.clavis.be
Leopold: http://www.leopold.nl/web/
Querido: http://www.querido.nl/
QueridoKind: http://www.queridokind.nl/
Averbode/Altiora: http://www.averbode.nl/
Zwijsen: http://www.zwijsen.nl/
Ploegsma: http://www.ploegsma.nl/
WPG: http://www.wpg.nl/
Davidsfonds: http://www.davidsfonds.be/
Lemniscaat: http://www.lemniscaat.nl/
Van Goor: http://www.prometheuskinderboeken.nl/
Van Holkema & Warendorf: http://www.unieboek.nl/
Beltz: http://www.beltz.de/
Nagel & Kimche: http://www.nagel-kimche.ch/index.asp
Arena: http://www.arena-verlag.de/
Varia
“Geschichte der Verlagsgruppe Beltz. ” Beltz, Weinheim, 2004. (ontvangen brochure)
Gout, Y., Rutyne, A. en Vervliet, E. “15 jaar Vlaamse jeugdliteratuur, de complete collectie van alle Vlaamse kinder- en jeugdboeken sinds 1985.” (cd-rom) Vereniging van Schrijvers Voor de Jeugd (VSVJ), 2000.
“Presse-Information zum Jubiläum. Anrich, das erste Viertel Jahrhundert. ” Beltz, Weinheim, 1995. (ontvangen brochure)
“Schrijven achter de spiegel.” Internationaal Colloquium Kinder- en Jeugdliteratuur in Vertaling. Uitdagingen en strategieën. 31-03 en 01-04 2004, Vlekho, Brussel.
Verbeek, G. Inleiding tot de Geschiedenis van Duitsland. Onuitgegeven syllabus bij het college ‘Duitse beschavingsgeschiedenis’. Katholieke Universiteit Leuven, 1999 – 2000.
Vlaamse Jeugdliteratuur. Tentoonstellingscatalogus door Ryckaerts, E. (Tentoonstellingen: Brussel, Koninklijke Bibliotheek Albert I, 15 december 1979 – 2 februari 1980; Antwerpen, Archief en Museum voor het Vlaamse Kultuurleven, 16 mei – 24 augustus 1980) Erasmus, Gent, 1979.