Nieuw Roemeens pensioenstelsel minder solidair dan
Belgische tegenpool.
Nu de betaalbaarheid van de pensioenstelsels overal in Europa ter discussie staat,
stijgt de druk op regeringen om belangrijke hervormingen door te voeren. In
Roemenië heeft dit ertoe geleid dat er veel minder solidariteitsmechanismen zijn
ingebouwd in het nieuwe pensioenstelsel dat in april 2001 van kracht werd. Tot deze
conclusie komt Tim Goedemé die voor zijn thesis ‘Pensioenen in Oost-en West-
Europa’ de Belgische met de Roemeense pensioenwetgeving vergeleek.
Sinds de val van dictator Nicolae
Ceausescu in december 1989 heeft
Roemenië turbulente jaren gekend. Excommunisten
bleven tot in 1996 aan de
macht, om na een vierjarig centrumrechts
intermezzo terug de leidende rol
in de Roemeense politiek te spelen.
Vorig jaar werden ze door de centrumlinkse
Traian Basescu terug uit het
zadel gelicht. Het Bruto Binnenlands
Product (BBP) van Roemenië is na 15
jaar transitie naar een kapitalistische
economie eindelijk terug op weg om
het niveau van 1989 te halen. In 2007 –
uiterlijk 2008 – zal Roemenië de
Europese Unie als armste land
vervoegen, met een bevolking waarvan
20 procent onder de Europese
armoedegrens leeft*. In 2001 bedroeg
de gemiddelde levensverwachting van
vrouwen 75 jaar en van mannen 68
jaar. Heel wat lager dan in België waar
de gemiddelde levensverwachting bij
geboorte 82 jaar voor vrouwen en 75
jaar voor mannen bedroeg.
Koplopers
België en Roemenië behoorden in het
begin van de vorige eeuw tot de
kopgroep van landen die verplichte
sociale verzekeringen invoerden. Net
als in België en de andere Europese
lidstaten, staat vandaag de
betaalbaarheid van de pensioenstelsels
ter discussie en zijn regeringen
genoodzaakt hervormingen door te
voeren die de uitbetaling van
pensioenen ook voor de komende
generaties veilig stellen. De
hervormingen in Roemenië lijken
echter sneller en diepgaander te zijn
dan in België. Terwijl België vooral
aan de wetgeving voor de aanvullende
pensioenen timmerde, heeft Roemenië
de wetgeving klaar voor een volledig
nieuw pensioenstelsel dat geleidelijk
aan wordt ingevoerd. Nu Roemenië
binnenkort tot de Europese Unie zal
toetreden, zouden de Roemeense
hervormingen het discours en het
denken over het ‘Europees sociaal
model’ wel eens kunnen beïnvloeden.
Redenen te over dus om de
hervormingen bij deze verre buren te
bestuderen.
Langer werken
Eén van de belangrijkste oplossingen
om de kosten van de vergrijzing te
dragen, is dat mensen langer aan de
slag zullen moeten blijven. In het
nieuwe Roemeense pensioenstelsel dat
in april 2001 van kracht werd, wordt de
wettelijke pensioenleeftijd
opgetrokken van 62 naar 65 jaar voor
mannen en van 57 tot 60 jaar voor
vrouwen. Dat de ongelijke
pensioenleeftijd tussen mannen en
vrouwen in strijd is met de Europese
wetgeving, heeft de Roemeense
wetgever blijkbaar tot op vandaag nog
niet tot verdere hervormingen
aangezet. Naast de optrekking van de
pensioenleeftijd, wordt ook de duur
van een volledige loopbaan zowel voor
mannen als vrouwen met 5 jaar
verlengd. Een volledige loopbaan telt
vanaf 2014 30 jaar voor vrouwen en 35
voor mannen. Heel wat minder dan de
volledige loopbanen in België die dan
– volgens de huidige wetgeving –
zowel voor mannen als vrouwen 45
jaar zullen tellen, wil men recht hebben
op een volledig pensioen.
Minder solidariteit
In het Belgische pensioenstelsel is op
veel manieren solidariteit ingebouwd.
Voor werknemers bestaat er het
minimumrecht per loopbaanjaar, het
wettelijk minimumpensioen en als het
inkomen nog onder een bepaalde grens
valt, is er nog de inkomensgarantie
voor ouderen. Verder financieren de
hoge inkomens mee de lage, zowel via
de sociale bijdragen als de belastingen.
Tot slot betaalt de huidige actieve
bevolking de pensioenen van de
huidige gepensioneerden. Ook tussen
de generaties is er dus een grote mate
van solidariteit ingebouwd.
In het nieuwe pensioenstelsel van
Roemenië zijn veel van deze vormen
van solidariteit niet, of slechts
beperkter, aanwezig. Er bestaat geen
minimumrecht per loopbaanjaar en er
bestaat ook geen minimumpensioen.
Evenmin kunnen gepensioneerden
automatisch terugvallen op een
inkomensgarantie voor ouderen.
Gepensioneerden met een laag
inkomen moeten daarvoor een speciale
aanvraag indienen bij de sociale
bijstand. In de nieuwe regeling bestaat
er ook geen solidariteit tussen de hoge
en de lage inkomens. Bovendien
voorzien enkele nieuwe wetten in de
invoering van een verplichte private
verzekering, die een deel van het
wettelijk pensioen zal moeten
vervangen. Hierin zal geen enkele
vorm van solidariteit voorkomen:
iedereen ontvangt na pensionering
gewoon waarvoor hij of zij zelf heeft
gespaard tijdens zijn of haar loopbaan,
met als gevolg dat veel mensen met
een laag inkomen met een zeer laag
pensioen zullen moeten zien rond te
komen. De intergenerationele
solidariteit wordt zo sterk afgezwakt.
Toch nog solidariteit
Dit wil echter niet zeggen dat er in het
pensioenstelsel van Roemenië geen
solidariteit meer is ingebouwd.
Doordat vrouwen vroeger op pensioen
kunnen en gemiddeld langer leven,
zonder dat ze hogere bijdragen moeten
betalen, bestaat er in het wettelijk
stelsel een inkomenstransfert van
mannen naar vrouwen. Verder kunnen
ook mensen die in moeilijke
omstandigheden werken (zoals
mijnwerkers) vroeger op pensioen
zonder dat ze zelf hogere bijdragen
moeten betalen. Vrouwen die minstens
drie kinderen hebben opgevoed,
kunnen tenslotte tot twee jaar vroeger
met pensioen. Er is dus toch nog
sprake van solidariteit, maar minder
dan in het Belgische pensioenstelsel.
En de toekomst?
Zowel in het Belgische pensioenstelsel
als in het Roemeense, dreigt de
solidariteit in de toekomst verder te
worden afgebouwd. Nu er meer nadruk
wordt gelegd op private, collectieve en
individuele pensioenen (de
zogenaamde tweede en derde pijler),
kunnen vooral mensen met een hoger
inkomen een aanvullend pensioen
opbouwen. Ook in het wettelijk stelsel
dreigt de solidariteit ondergraven te
worden door een stijgende alternatieve
financiering. Naarmate de pensioenen
meer en meer via de BTW worden
gefinancierd, zullen de hogere
inkomens relatief minder bijdragen aan
de financiering dan de lagere. Hierover
zijn echter nog geen berekeningen
gemaakt. Of de pensioenstelsels in
België en Roemenië door deze
hervormingen in de toekomst
betaalbaar zullen blijven én in
voldoende hoge pensioenen zullen
voorzien, blijft nog maar de vraag.
Tim Goedemé is sinds 1 oktober 2005
als doctoraatsstudent verbonden aan
het Centrum voor Sociaal Beleid van
de Universiteit Antwerpen.
*Bij deze indicator beschouwt men alle
personen met een netto beschikbaar
inkomen aangepast aan de
gezinsgrootte, dat minder dan 60% van
de mediaan bedraagt als arm.
**Goedemé, T. (2005), Pensioenen in
Oost- en West-Europa. Een
vergelijking van het Belgische en het
Roemeense pensioenstelsel.,
Universiteit Antwerpen, niet
gepubliceerd, 279p. Website:
http://www.geocities.com/pensiiromani
a
Bibliografie
Noot: Wanneer het gedownloade pdf -bestanden betreft, wordt verwezen naar de paginering die in de balk onderaan het scherm verschijnt, ook al komt op de pagina’s zelf een aparte (en andere) nummering voor. De lijst met de geraadpleegde wetgeving is achteraan de bibliografie weergegeven. Hierbij maak ik een onderscheid tussen respectievelijk Belgische en Roemeense wetgeving.
Adler, M., Bell, C., Clasen, J. en Sinfield, A. (1991), ‘Towards a Sociology of Social Security?’, 1-15 in Adler, M., Bell, C., Clasen, J. en Sinfield, A. (red.), The Sociology of Social Security , Edinburgh: Edinburgh University Press, 314p.
AEGON (2005), Pensioenen ABC, http://www.aegon.nl/zakelijk/pensioen/35638/ (14-05-2005)
Andries, M. (1997), De Belgische sociale zekerheid in de typologie van de welvaartsstaten, Berichten/UFSIA, Antwerpen: Centrum voor Sociaal Beleid, oktober, http://www.ufsia.ac.be/CSB/csbberichten/berweb/97610401.doc, (27/05/2004)
AP (Administratie der Pensioenen) (2005a), http://www.ap.fgov.be/ (06-04-2005)
AP (Administratie der Pensioenen) (2005b), Rust- en overlevingspensioenen van de openbare sector. Algemene inlichtingen, http://www.ap.fgov.be/apinter/n/pdf/ageandsurvivalpension.pdf (06-04- 2005), 77p.
Baarda, D.B. en de Goede, M.P.M. (2000), Methoden en Technieken. Praktische handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek , Houten: Stenfert Kroese, 304p.
Banca Nationala a României (2005), http://www.bnro.ro/ (03-05-2005)
Barr, N. (2000), Reforming Pensions: Myths, Truths and Policy Choices, IMF Working Paper WP/00/139, IMF - Fiscal Affairs Department,
http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2000/wp00139.pdf, 57p.
Barr, N. (2001), ‘The Truth About Pension Reform’ in Development and Finance, IMF, september 2001, Vol. 38, nr. 3, http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2001/09/barr.htm (03-05-2005)
Becker, U. (1996), ‘Over de typologie van welvaartsbestellen. Esping-Andersens theorie in discussie’ in Beleid en Maatschappij, jrg. 23, (1): 19-30
Berghman, J. (1981), Theorie van de sociale zekerheid. Bijdrage tot de sociaal-politieke theorie van de sociale zekerheid met een toepassing op de pensioensector, onuitgegeven doctoraal proefschrift, 550p.
Berghman, J. en Marlier, E. (2003), ‘Het EU-beleid tegen maatschappelijke uitsluiting: ingekapseld, aangezwengeld en verankerd?’, 319-333 in Vranken, J., De Boyser, K. en Dierckx, D. (red.), Armoede en sociale uitsluiting, Jaarboek 2003,
Leuven/Leusden: Acco, 517p.
Bureau International du Travail (1970), Introdution à la sécurité sociale, Genève: BIT, 242p.
Cantillon, B. (2004a), ‘Open Methode van Coördinatie: de weg naar een Sociaal Europa?’ in de gids op maatschappelijk gebied, 95, (4): 35-44
Cantillon, B. (2004b), ‘The Failures of Bismarck and Beveridge: The Case of Old-Age Pensions for the Self-Employed in Belgium’, 131-147 in Overbye, E. en Kemp, P.A. (red.), Pensions: Challenges and Reforms, International Studies on Social Security, Vol. 9, Aldershot: Ashgate, 234p.
CBFA (Commissie voor het Bank-, Financie-, en Assurantiewezen) (2005), http://www.cbfa.be/ (07- 04-2005)
CDVU-Pensioenen (Centrale Dienst der Vaste Uitgaven-Pensioenen) (2005),
http://treasury.fgov.be/intercdvupnl/nieuw/nieuw.htm (05-04-2005)
272 Pensioenen in Oost- en West-Europa
Cichon, M. (1999) ‘Notional defined-contribution schemes: Old wine in new bottles?’ in International Social Security Review, Vol. 52, (4): 87-105
CIMIRe (Compte Individuel Multisectoriel – Multisectoriële Individuele Rekening vzw) (2005),
http://www.cimire.fgov.be/index.htm (06-04-2005)
CNPAS (Casa Nationala de Pensii si alte drepturi de Asigurari Sociale) (2005a),
http://www.cnpas.org/ (09-04-2005)
CNPAS (Casa Nationala de Pensii si alte drepturi de Asigurari Sociale) (2005b), Asigurari sociale de stat si agricultori în perioada ianuarie 2002 - ianuarie 2005,
http://www.cnpas.org/cnpas/imgupload/fpar386lang1id61.xls (12-04-2005)
CSA (Comisia de Supraveghere a Asigurarilor) (2005a), http://csa-isc.ro/ (28-04-2005)
CSA (Comisia de Supraveghere a Asigurarilor) (2005b), Elaborarea legislatiei secundare privind pensiile ocupationale - aproape de final, http://csaisc.
ro/index.php?option=com_content&task=view&id=193&Itemid=85 (28-04-2005)
CSB (2003), Tabel 9.2 Bijdragepercentages in de stelsels van werknemers en zelfstandigen (3e kwartaal 2003)., http://webhost.ua.ac.be/csb/tabel%209b.pdf (04-04-2005), 1p.
De Boyser, K. (2004), ‘Sociaal Europa in de steigers?’, 275-293 in Vranken, J., De Boyser, K. en Dierckx, D. (red.), Armoede en sociale uitsluiting, Jaarboek 2004, Leuven/Voorburg: Acco, 553p.
De Lathouwer, L., Cantillon, B., Andries, M. en Marx, I. (1999), ‘De Belgische route in perspectief: markt, gezin en sociale zekerheid in de OESO-welvaartsstaten’, 13-58 in Cantillon, B. (red.), De welvaartsstaat in de kering, Kapellen: Pelckmans, 317p.
De Standaard (07-01-2005), PORTEFEUILLE. Uw bijkomend pensioenkapitaal in beeld. Portret van de pensioenspaarfondsen,
http://www.standaard.be/nieuws/economie/index.asp?articleID=GISBGKQ4 (17-04-2005)
Deacon, B. (red.) (1992), New Eastern Europe. Social Policy. Past, Present and Future, London: Sage, 198p.
Deacon, B., Hulse, M. en Stubbs, P. (1997), Global social Policy. International organizations and the future of welfare., London: Sage, 252p.
Deleeck, H. (1991), Zeven lessen over sociale zekerheid , Leuven / Amersfoort : Acco, 192p.
Deleeck, H., (2001), De architectuur van de welvaartsstaat opnieuw bekeken, Leuven / Leusden: Acco, 482p.
Desmet, R., Perelman, S., Pestieau, P. (2003), ‘Het inkomen van de oudere bevolking: einde van de gouden tijden?’, 119-135 in Cantillon, B., Elchardus, M., Pestieau, P. en Van Parijs, P (red.), De nieuwe sociale kwesties, Antwerpen – Apeldoorn: Garant, 233p.
Dixon, J. (1999), Social Security in Global Perspective, Westport: Praeger, 355p.
Dogan, M. en Pelassy, D. (1984), How to Compare Nations: Strategies in comparative Politics, New Jersey: Chatham House Publishers, 185p.
Duffy, K. (2004), ‘NAPs/Incl en de visie van EAPN daarop’, 377-389 in Vranken, J., De Boyser, K. en Dierckx, D. (red.), Armoede en sociale uitsluiting, Jaarboek 2004, Leuven/Voorburg: Acco, 553p.
EC (Commission of the European Communities) (2004), Regular Report on Romania’s progress to accession, COM(2004) 657 final,
http://europa.eu.int/comm/enlargement/report_2004/pdf/rr_ro_2004_en.pdf (09-04-2005), 163p.
Esping-Andersen, G., (1990), The Three Worlds of Welfare Capitalism, Princeton: Princeton University Press, 248p.
EU (Europese Unie) (2005), EUR-Lex, http://europa.eu.int/eur-lex/lex/nl/index.htm (01-04-2005)
Europees Parlement (2005), EP stemt in met toetreding Bulgarije en Roemenië tot de EU,
http://www2.europarl.eu.int/omk/sipade2?SAME_LEVEL=1&LEVEL=4&NAV=X&DETA…
UBREF=-//EP//TEXT+PRESS+DN-20050413-1+0+DOC+XML+V0//NL#SECTION8 (16-05- 2005)
FOD Sociale Zekerheid (2004a), Beknopt overzicht van de sociale zekerheid in België. 2004, http://www.socialsecurity.fgov.be/NL/nieuws_publicaties/publicaties/ove… (14-04-2005), 558p.
FOD Sociale Zekerheid (2004b), Vade Mecum: Begroting van de sociale bescherming. Begroting 2004,
http://socialsecurity.fgov.be/NL/nieuws_publicaties/publicaties/vademec…
(04-04-2005), 163p.
FOD Sociale Zekerheid (2005a), Alles wat je altijd al wilde weten over de sociale zekerheid , http://socialsecurity.fgov.be/NL/nieuws_publicaties/publicaties/alles_s…
(04-04-2005), 60p.
FOD Sociale Zekerheid (2005b), http://socialsecurity.fgov.be/ (06-04-2005)
Frunzaru, V. (2005), Tranzitia sistemului de pensii din 1990 pâna în prezent, nog te verschijnen, 16p.
Gadeyne, S. En Deboosere, P. (2002), ‘De ultieme ongelijkheid: sterfteverschillen bij Belgische mannen en vrouwen naar socio-economische karakteristieken en huishoudenstype’, in Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid , 44, (1): 57-101
Giddens, A. (1986), Sociology. A brief but critical introduction, Houndmills: Macmillan, 179p.
Giddens, A. (2001), Sociology, Cambridge: Polity, 750p.
Gieselink, G., Peeters, H., Van Gestel, V., Berghman, J. en Van Buggenhout, B. (2003), Onzichtbare pensioenen in België. Een onderzoek naar de aard, de omvang en de verdeling van de tweede en derde pensioenpijler, Reeks Actuele Problemen met betrekking tot de Sociale Cohesie, Gent: Academia Press, 241p.
Gillion, C., Turner, J., Bailey, C. en Latulippe, D. (2000), Social Security Pensions. Development and reform, Geneva: International Labour Office, 769p.
Guillemard, A.-M. (2001), ‘Welfare’, 16416-16418 in Neil, J. Smelser en Paul B. Baltes (red.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, Vol. 24, Oxford: Elsevier, 16695p.
GVG (Gesellschaft für Versicherungswissenschaft und –gestaltung e.V.) (2003), Study on the Social Protection Systems in the 13 Applicant countries. Romania. Country Study, European Commission – Employment and Social Affairs DG,
http://europa.eu.int/comm/employment_social/social_protection/docs/roma… (12-04-2005), 165p.
Hauser, R. (1993), ‘Approaches to Comparative Social Policy Analysis’, 79-93 in Berghman, J. en Cantillon, B. (red.), The European Face of Social Security , Aldershot: Avebury, 723p.
Hemerijck, A.C. en Bakker, W.E. (1994), ‘De pendule van perspectief. Convergentie en divergentie in het denken over de verzorgingsstaat.’, 21-58 in Engbergsen, G.,
Hemerijck, A.C. en Bakker, W.E. (red.), Zorgen in het Europese huis. Verkenningen over de grenzen van nationale verzorgingsstaten, Amsterdam: Boom, 266p.
Higgins, J. (1981), States of Welfare. Comparative Analysis in Social Policy, Oxford: Basil Blackwell & Martin Robertson, 193p.
Ilie, S. en Radutiu, S.V. (2003), Romanian Minimum Income Provision, As a Mechanism to Promote Social Inclusion, http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/NISPAcee/UNPAN014… (21-05- 2005)
ILO (1944), R67 Income Security Recommendation, http://www.oit.org/ilolex/cgi-lex/convde.pl?R067, (19-02-2005)
ILO (1952), C102 Social Security (Minimum Standards) Convention, http://www.ilo.org/ilolex/cgilex/convde.pl?C102, (20-02-2005)
ILO (1962), C117 Social Policy (Basic Aims and Standards) Convention,
http://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/convde.pl?C117, (21-02-2005)
ILO (1967), C128 Invalidity, Old-Age and Survivors’ Benefits Convention,
http://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/convde.pl?C128, (10-03-2005)
INSSE (Institutul National de Statistica si Studii Economice)(2005a), http://www.insse.ro (27-04-2005)
INSSE (Institutul National de Statistica si Studii Economice ) (2005b), Indicii Anuali Al Preturilor de Consum si Rata Anuala a Inflatiei în Perioada 1971-2004,
http://www.insse.ro/ComuNou_ipc/a04/ipc71-2004.pdf (27-04-2005)
Jacobs, T. (1984), ‘Van gunst naar recht: fasen in de overgang van de middeleeuwse naar de hedendaagse welzijnszorg’, 3-17 in Mertens J., Heyvaert P. (red.), Organisatie van de welzijnszorg in Vlaanderen: Studenteneditie Welzijnsgids, Antwerpen – Deventer:Van Loghum Slaterus, 328p.
Janvier, R. (2004a), Sociale Zekerheid. I. Toepassingsgebied, cursus voor het vak Sociale Zekerheidsrecht aan de faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen, Antwerpen, 22p.
Janvier, R. (2004b), Sociale Zekerheid. II. Financiering, cursus voor het vak Sociale Zekerheidsrecht aan de faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen, Antwerpen,82p.
Janvier, R. (2004c), Sociale Zekerheid. III. Administratieve organisatie, cursus voor het vak Sociale Zekerheidsrecht aan de faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen,
Antwerpen, 16p.
Janvier, R. (2004d), Sociale Zekerheid. XI. Rust- en overlevingspensioen, cursus voor het vak Sociale Zekerheidsrecht aan de faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen, Antwerpen, 70p.
Janvier, R. (2005), Sociale Zekerheid. XII. Inkomensgarantie voor ouderen, cursus voor het vak Sociale Zekerheidsrecht aan de faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen, Antwerpen, te verschijnen, 84p.
Jordan, B. (1996), A Theory of Poverty & Social Exclusion, Cambridge: Polity Press, 276p.
Kahn, A.J. (1969), ‘Social Security as System’, 211-227 in Jenkins, S. (red.), Social Security in International Perspective. Essays in Honor of Eveline M. Burns, New York / London: Colombia University Press, 255p.
Kovalenko, M. (2005), Sociale constructie van onzekerheid: problematiek van etnische minderheden in Letland, nog te verschijnen, 10p.
Kuné, J.B. (1998), ‘The hidden liabliities of public pension plans in twelve EU-countries: What does it mean?’ in Marmor, T.R. en De Jong P.R. (red.), Ageing, Social Security and Affordability, International Studies on Social Security, Vol. 3, Aldershot: Ashgate, 352p.
Levecque, K. (1999), ‘Het onderzoek naar armoede en sociale uitsluiting onderzocht’, 43-64 in Vranken, J.,Geldof, D., Van Menxel,G. en Van Ouytsel, J. (red.), Armoede en Sociale Uitsluiting, Jaarboek 1999, Leuven/Amersfoort: Acco, 431p.
Marshall, T.H. (1979), Social Policy in the Twentieth Century, London: Hutchinson, 240p.
McLanahan, S.S. en Carlson, M.J. (2001), ‘Poverty and Gender in Affluent Nations’, 11894- 11900 in Neil, J. Smelser en Paul B. Baltes (red.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (deel 17), Oxford: Elsevier, 16695 p.
Mercer Human Resource Consulting (2005), European employment costs,
http://www.mercerhr.com/attachment.dyn?idContent=1082950&idFile=150113 (11-05-2005), 8p.
MMSSF (2003), Buletin Statistic în Domeniul Muncii si Solidaritatii Sociale – Statistical Bulletin in the Field of Labour and Social Solidarity, http://www.mmssf.ro/PDF/BULETIN1.PDF (27-04-2005), nr. 1/(41): 8
MMSSF (2004a), ‘Asistenta Sociale – Social Assistance. Ajutoare Sociale – Social benefit’ in Buletin Statistic în Domeniul Muncii si Solidaritatii Sociale – Statistical Bulletin in the Field of Labour and Social Solidarity , http://www.mmssf.ro/buletin/t54.pdf (27-04-2005), nr. 1/(45)
MMSSF (Ministerul Muncii, Solidaritatii Sociale si Familiei) (2005a), ‘Asistenta Sociale – Social Assistance. Ajutoare Sociale – Social benefit’ in Buletin Statistic în Domeniul Muncii si Solidaritatii Sociale – Statistical Bulletin in the Field of Labour and Social Solidarity,
http://www.mmssf.ro/buletin49/t54.pdf (27-04-2005), nr. 1/(49)
MMSSF (Ministerul Muncii, Solidaritatii Sociale si Familiei) (2005b), http://www.mmssf.ro/ (09-04-2005)
N. (2002), Strategisch Rapport Pensioenen België. september 2002. Antwoord op het “National Strategy Report on the future of pension systems, outline guide from the commission for the structuring and analysis of national reports”, Europese Commissie, http://europa.eu.int/comm/employment_social/soc-prot/pensions/be_pensio… (11-05-2005), 84p.
N. (2005), de federale begroting, http://www.begroting.be (02-04-2005)
Natali, D. (2004), ‘The Hybridisation of Pension Systems within the Enlarged EU: Recent Reforms in Old and New Members’ in Belgisch Tijdschrift voor sociale Zekerheid , 46 (2): 349-374
Nicaise, I. en Groenez, S. (2004), The big holes in the net. Structural gaps in social protection and guaranteed minimum income systems in 13 EU countries, HIVA,
http://www.hiva.be/docs/paper/P18_20040420.pdf (23-05-2005)
NIS (Nationaal Instituut voor de Statistiek) (2001), Sterftetafels 2001 België ,
http://statbel.fgov.be/downloads/mt2001bel_nl.xls (23-05-2005)
OASeS (2004), Basisgegevens Armoede en Sociale Uitsluiting, OASeS,
http://www.ua.ac.be/main.asp?c=*OASES&n=21964&ct=016212&e=o35878 (31-03-2005)
Pepermans, G., Verhue, M., Ooghe, E. en Algoed, K. (2000), ‘De Vlaamse werknemers en de extralegale pensioenen’, 77-99 in Pestieau, P., Gevers, L., Ginsburgh, U., Schokkaery, E. en Cantillon, B. (red.), De toekomst van onze pensioenen. Doelmatigheid, billijkheid en politieke haalbaarheid van de sociale bescherming voor bejaarden, Leuven: Garant, 179p.
Perrin, G. (1967), ‘Pour une théorie sociologique de la Sécurité Sociale dans les sociétés industrielles’ in Revue française de sociologie, (2): 299-324
Perrin, G. (1993), Sécurité Sociale, Lausanne: réalités sociales, 219p.
Pestieau, P. (2000), ‘Inleiding’, 1-8 in Pestieau, P., Gevers, L., Ginsburgh, U., Schokkaery, E. en Cantillon, B. (red.), De toekomst van onze pensioenen. Doelmatigheid, billijkheid en politieke haalbaarheid van de sociale bescherming voor bejaarden, Leuven: Garant, 179p.
Pindyck, R. S., Rubinfeld, D.L. (2001), Microeconomics, London: Prentice Hall International, Inc., 700p.
Popovic, D. en Ilic -Popov, G. (1998), ‘Pay-as-you-go versus funded system of financing pensions in Central and Eastern Europe’, 178-202 in Marmor, T.R. en De Jong P.R. (red.), Ageing, Social 276 Pensioenen in Oost- en West-Europa
Security and Affordability , International Studies on Social Security, Vol. 3, Aldershot: Ashgate, 352p.
Preda, M. (2002), Politica sociala româneasca între saracie si globalizare, Bucuresti: POLIROM, 208p.
Preda, M. (coörd.), Dobos, C. en Grigoras, V. (2004), Romanian Pension System during the Transition: Major Problems and Solutions, Pre-accession Impact Studies II, Study no. 9, Bucharest: European Institute of Romania, http://www.ier.ro/PAIS/PAIS2/En/study9.pdf (18-04-2005), 72p.
Raad van de Europese Unie (2003), Gezamenlijk verslag van de Commissie en de Raad inzake toereikende en betaalbare pensioenen, 7165/03, ECOFIN 76, SOC 115,
http://www.eu.int/comm/employment_social/social_protection/docs/cs7165_… (23-05-2005), 198p.
Reman, P. (1992), La sécurité sociale. Histoire, développement et perspectives, Bruxelles : CRISP, Dossiers du Crisp, nr. 38, 32p.
Ringen, S. (1988), ‘Direct and Indirect Measures of Poverty’ in Journal of Social Policy, jrg. 17, (3): 351-365
RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid) (2005), http://www.onssrszlss.fgov.be/ (03-04-2005)
RSZPPO (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten) (2003), Jaarversla g 2003, http://onssapl.fgov.be/nl/info/jaarverslag/rszppo_jaarverslag_2003.pdf
(06-04-2005), 60p.
RSZPPO (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten) (2005), http://onssapl.fgov.be/ (05-04-2005)
RVP (Rijksdienst voor Pensioenen) (2004), Statistieken 2004. Jaarlijkse statistiek van de uitkeringsgerechtigden. Hoofdstuk V-Inkomensgarantie voor ouderen, RVP,
http://www.onprvp.fgov.be/onprvp2004/PDF/NL/S/S_b_c/5Igo2004.pdf (01-04-2005), 23p.
RVP (Rijksdienst voor Pensioenen) (2005a), De inkomensgarantie voor ouderen,
RVP,
http://www.onprvp.fgov.be/onprvp2004/NL/T/T_a/T_a_b/T_a_b_00.asp (31-03-2005)
RVP (Rijksdienst voor Pensioenen) (2005b), http://www.onprvp.fgov.be/ (06-04-2005)
Schmidt, M.G. (1982), Wohlfahrtsstaatliche Politik unter bürgerlichen und sozialdemokratischen Regierungen. Ein internationaler Vergleich. Frankfurt/ New York: Campus Verlag, 258p.
Schulte, B. (1998), ‘Social assistance in the member states of the European Union: Common features and continuing differences’, 3-27 in Marmor, T.R. en De Jong P.R. (red.), Ageing, Social Security and Affordability, International Studies on Social Security, Vol. 3, Aldershot: Ashgate, 352p.
Simoens, D. Van Eeckhoutte, W. en Van Steenberge, J. (red.) (2003), Codex Sociale Zekerheid, Brugge: die Keure, 1452p.
Swaerts, B. (2004), ‘Betere pensioenen in tijden van vergrijzing: welvaartsaanpassing aangepast’ in de gids op maatschappelijk gebied, 95, (7): 4-14
Titmuss, R.M. (1971), Commitment to Welfare, London: George Allen & Unwin LTD, 272p.
Titmuss, R.M. (1974), Social Policy. An Introduction, London: George Allen & Unwin LTD, 160p
’t Hart, H., van Dijk, J., de Goede, M., Jansen, W. en Teunissen, J. (1998), Onderzoeksmethoden, Amsterdam: Boom, 381p.
UNICEF (2004), Innocenti Social Monitor, Firenze: UNICEF Innocenti Research Center, http://www.unicef-icdc.org/publications/pdf/sm2004/sm2004.pdf, 144p.
Van der Veen (1994), ‘De wankele verzorgingsstaat. Een vergelijkende analyse van verzorgingsstaten in het licht van internationaliseringsprocessen.’, 59-88 in Engbergsen, G., Hemerijck, A.C. en Bakker, W.E. (red.), Zorgen in het Europese huis. Verkenningen over de grenzen van nationale verzorgingsstaten., Amsterdam: Boom, 266p.
Van Robaeys, B. en anderen (2005), Geen blad voor de mond. Hoe armen het beleid beïnvloeden. Eindrapport van het leeronderzoek ‘Geen blad voor de mond’, niet uitgegeven, Universiteit Antwerpen, 169p.
von Maydell, B. (1993), ‘Social security in Eastern Europe’ 356-365 in Berghman J. en Cantillon, B. (red.), The European face of social Security, Aldershot: Avebury, 423p.
Vranken, J., De Boyser, K. en Dierickx, D. (red.) (2004), Armoede en sociale uitsluiting. Jaarboek 2004, OASeS, Leuven / Voorburg: Acco, 553p.
Williamson, J.B. en Williams, M. (2005), ‘Notional Defined Contribution Accounts. Neoliberal Ideology and the Political Economy of Pension Reform’ in The American Journal of Economics and Sociology, April 2005, 64, (2): 485-506, http://www.blackwell-synergy.com/ servlet/ useragent?
func=synergy&synergyAction=showAbstract&doi=10.1111/j.1536-150.2005.00376.x&area
=production&prevSearch=allfield%3A%28Notional+Defined+Contribution+Accounts%29+and+%
28allfield%3A%28%22Notional+Defined+Contribution+Accounts%22%29%29 (03-05-2005)
World Bank (1994), Averting the Old Age Crisis. Policies to Protect the Old and Promote Growth , Oxford: Oxford University Press, 402p.
Belgische en Europese wetgeving
CBFA (Commissie voor het Bank-, Financie-, en Assurantiewezen) (2004a), Wet van 28 april 2003 betreffende de aanvullende pensioenen en het belastingstelsel van die pensio enen en van sommige aanvullende voordelen inzake sociale zekerheid (B.S. 15 mei 2003, erratum B.S. 26 mei 2003).
Officieuze coördinatie januari 2004, http://www.cbfa.be/nl/ap/wn/pdf/law_28-04-2003.pdf (07-04-2003), 64p.
CBFA (Commissie voor het Bank-, Financie-, en Assurantiewezen) (2004b), Wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen. (Officieuze coördinatie : 12/2004), http://www.cbfa.be/nl/vo/wg/pdf/law_09-07-1975.pdf (08-04-2005), 111p.
Koninklijk besluit van 11 december 2001 tot uniformisering van de spilindexen in de aangelegenheden bedoeld in artikel 78 van de Grondwet die ressorteren onder het Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu (B.S. 22.12.2001, 2e Uitgave)
Koninklijk besluit van 18 juni 2004 tot verhoging van het bedrag bedoeld in artikel 6, §1, van de wet van 22 maart 2001 tot instelling van een inkomensgarantie voor ouderen (B.S. 28.6.2004, 2e Uitgave)
Koninklijk besluit van 23 december 1996 tot uitvoering van de artikelen 15, 16 en 17 van de wet van 26 juli 1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de wettelijke pensioenstelsels (B.S. 17.1.1997, 1e Uitgave)
Koninklijk besluit van 23 mei 2001 tot instelling van een algemeen reglement betreffende de inkomensgarantie voor ouderen (B.S. 31.5.2001, 2e Uitgave)
Koninklijk besluit van 5 juni 2004 tot uitvoering van artikel 6, § 2, derde lid en van artikel 7, § 1, derde lid en § 2, tweede lid, van de wet van 22 maart 2001 tot instelling van een inkomensgarantie voor ouderen (B.S. 21.6.2004, 3e Uitgave)
Verordening E.E.G. nr. 1408/71 van 14 juni 1971 van de Raad van de Europese Gemeenschappen betreffende de toepassing van de sociale zekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen
Wet van 22 maart 2001 betreffende de betwistingen over de inkomensgarantie voor ouderen (B.S. 29.3.2001, 1e Uitgave)
Wet van 22 maart 2001 tot instelling van een inkomensgarantie voor ouderen (B.S. 29.3.2001, 1e Uitgave)
Wet van 5 september 2001 tot waarborging van een voortdurende vermindering van de overheidsschuld en tot oprichting van een Zilverfonds (B.S. 14.9.2001)
Roemeense wetgeving
CSA (Comisia de Supraveghere a Asigurarilor) (2004), Legea nr. 32/2000. 03.04.2000 privind societatile de asigurare si supravegherea asigurarilor (Publicata in Monitorul Oficial, Partea I, nr. 148 din 10 aprilie 2000). OBS: Modificata si completata prin: Legea nr. 503/2004 (Monitorul Oficial, Partea I, nr.1193 din 14 decembrie 2004); Legea nr. 403/2004 (Monitorul Oficial, Partea I, nr. 976/25 octombrie 2004); Legea nr. 76/2003 (Monitorul Oficial, Partea I, nr. 193/26 martie
2003); Legea nr. 414/2002 - ABROGATA DE CODUL FISCAL 2003; OG nr. 7/2001 - ABROGATA
DE CODUL FISCAL 2003; OUG nr. 51/2001 (Monitorul Oficial, Partea I, nr. 175/06 aprilie 2001); OUG nr. 116/2000 (Monitorul Oficial, Partea I, nr. 311/05 iulie 2000), http://csaisc.
ro/index.php?option=com_content&task=view&id=89&Itemid=92 (1-05-2005)
Hotarâre nr. 1037 din 19 septembrie 2002 privind indexarea nivelului lunar al venitului minim garantat, M.O. nr. 704 van 26 september 2002,
http://www.mmssf.ro/domenii/asistenta/h1037_02.htm (17-05-2005)
Hotarâre nr. 1099 din 25 octombrie 2001 pentru aprobarea Normelor metodologice de aplicare a prevederilor Legii nr. 416/2001 privind venitul minim garantat, M.O. nr. 719 van 21 november 2001, http://www.mmssf.ro/domenii/asistenta/h1099_01.htm (28-04-2005)
Hotarâre nr. 1431 din 4 decembrie 2003 privind indexarea nivelului lunar al venitului minim garantat (M.O. nr. 894 van 13 december 2003), http://www.mmssf.ro/domenii/asistenta/h1431_03.htm (17-05-2005)
Hotarâre nr. 886 din 5 octombrie 2000 pentru aprobarea Grilei nationale de evaluare a nevoilor persoanelor vârstnice, M.O. nr. 507 van 16 oktober 2000,
http://www.mmssf.ro/domenii/asistenta/h886_00.htm (28-04-2005)
Lege nr. 249 din 9 iunie 2004 privind pensiile ocupationale, M.O. nr. 600 van 5 juli 2004,
http://www.cnpas.org/cnpas/jsp/content.jsp?chapterId=113 (28-04-2005)
Lege nr. 411 din 18 octombrie 2004 privind fondurile de pensii administrate privat, M.O. nr. 1.033 van 9 november 2004, http://www.cnpas.org/cnpas/jsp/content.jsp?chapterId=113 (01-05-2005)
Lege nr. 512 din 22 noiembrie 2004 privind bugetului asigurarilor sociale de stat pe anul 2005, M.O. nr. 1128 van 30 november 2004, http://www.cdep.ro/proiecte/2004/600/30/0/leg_pl630_04.pdf (04-
05-2005), 14p.
Lege nr. 519 din 3 decembrie 2003 privind bugetului asigurarilor sociale de stat pe anul 2004, M.O. nr. 864 din 4 decembrie 2003, http://www.cnpas.org/cnpas/jsp/content.jsp?chapterId=97 (05-05-2005)
Lege nr. 632 din 27 noiembrie 2002 privind bugetului asigurarilor sociale de stat pe anul 2003, M.O. 871 din 3 decembrie 2002, http://www.cnpas.org/cnpas/jsp/content.jsp?chapterId=97 (05-05-2005)
Lege nr. 744 din 6 Decembrie 2001 privind bugetului asigurarilor sociale de stat pe anul 2002, M.O.nr. 785/11.12.2001, http://www.cnpas.org/cnpas/jsp/content.jsp?chapterId=97 (05-05-2005)
Lege nr. 17 din 6 martie 2000 privind asistenta sociala a persoanelor vârstnice, M.O. nr. 104 van 9 maart 2000, http://www.mmssf.ro/domenii/asistenta/l17_00.htm (28-04-2005)
MMSSF (Ministerul Muncii, Solidaritatii Sociale si Familiei) (2004b), LEGE nr. 19 din 17 martie 2000 privind sistemul public de pensii si alte drepturi de asigurari sociale (actualizata pana la data de 6 ianuarie 2004*), http://www.cnpas.org/cnpas/imgupload/fpar315lang1id45.doc (09-04-2005),
71p.
MMSSF (Ministerul Muncii, Solidaritatii Sociale si Familiei) (2005c), LEGE Nr. 416 din 18 iulie 2001 privind venitul minim garantat, M.O. nr. 401 din 20 iulie 2001. Text consolidat la data 05.01.2005. Au fost incluse modificarile aduse de urmatoarele acte normative: 1. OUG nr.5/20.02.2003 privind acordarea de ajutoare pentru încalzirea locuintei, precum si a unor facilitati populatiei pentru plata energiei termice, MO nr.119/25.02.2003 2. HG nr.2302/14.12.2004 privind indexarea nivelului lunar al venitului minim garantat, al ajutorului social lunar care se acorda sotiilor celor care satisfac serviciul militar obligatoriu, precum si al alocatiei pentru copiii nou-nascuti, prevazute de Legea nr. 416/2001 privind venitul minim garantat, MO nr.1271/29.12.2004, http://www.mmssf.ro/domenii/asistenta/l416_consolidat.htm (26-04-2005)
Ordin nr. 491/180 din 23 mai 2003 pentru aprobarea Grilei de evaluare medico-sociala a persoanelor care se interneaza în unitati de asistenta medico-sociale, M.O. nr. 382 van 3 juni 2003,
http://www.mmssf.ro/domenii/asistenta/or491180_03.htm (28-04-2005)
Ordonanta de Urgenta nr. 139 din 29 decembrie 2004 privind modificarea art. 26 alin (1) din Legea bugetului asigurarilor sociale de stat pe anul 2005 nr. 512/2004, M.O. nr. 1280 van 30 december 2004, http://www.cnpas.org/cnpas/jsp/content.jsp?chapterId=98 (23-05-2005)
Ordonanta de urgenta nr. 4 din 3 februarie 2005 privind recalcularea pensiilor din sistemul public, provenite din fostul sistem al asigurarilor sociale de stat, M.O. nr. 119 van 7 februari 2005