Nietzsches-GPS’en vanuit www.nietzsche-trefpunt.be
Nietzsche-GPS’n vanuit www.nietzsche-trefpunt.be
Bibliotheken zijn informatieportalen waar een vierde van de totale bevolking regelmatig
gebruik van maakt. De dienstverlening of hoofdtaak van de modale bibliotheek bestaat
erin kennis en ontspanning te verdelen via al dan niet audiovisuele dragers van fictie of
non-fictie. Deze thesis toont aan dat Belgische bibliotheken dringend toe zijn aan
vernieuwing.
Enerzijds is er het probleem van een kwalitatieve gegevensontsluiting op zich. Relevante
materie voor zowel uitgever, school als voor de bibliotheekgebruiker; die elk zowel een
inzicht in of overzicht van de informatiestroom wil behouden. Een probleem dat
bovendien prangend wordt, als men beseft dat er elk jaar twintigduizend nieuwe,
Nederlandstalige titels bijkomen.
Anderzijds stelt zich de confrontatie of raadpleging en distributie van fysieke dragers bij
dergelijke groeicijfers nog verder gangbaar kan blijven; en dàt in een bovendien steeds
meer interactieve en snel evoluerende samenleving. De tijdsdruk vanuit de zucht naar
ergonomische en economische perfectie stelt bovendien directe, precieze én dus online
gepresenteerde informatie voorop.
Een inhoudelijke GPS als start…
In de zoektocht naar een betere ontsluitingsmethode vormde de opzet een performante
navigatietool te creëren - waardoor studenten, bibliothecarissen of andere geïntere-
sseerden hun weg konden vinden in het informatieaanbod - een eerste case. Er werd
hierbij gekozen om de Nederlandstalige, secundaire literatuur inzake de filosoof
Friedrich Nietzsche inhoudelijk te ontsluiten.
In deze opzet werd een pré-coördinatieve thesaurus geconstrueerd - als wegwijzende
concordantie - die de gebruiker quasi drempelloos kon helpen bij de formulering van
zijn informatiebehoefte. De inhoudelijke ontsluiting van begrippen, symbolen en thema’s
leverde na vier jaar werk uiteindelijk zeshonderdvijfenzeventig Nietzscheaanse
descriptoren aan.
Een hiërarchische zoekingang, functioneel adviserend ‘on screen’ door visualisatie van
de relaties tussen descriptoren, werd gebaseerd op de semantische of inhoudelijke
relaties zoals die werden gelegd door de verschillende auteurs van honderddertig
werken of drieëntwintigduizenddriehonderd pagina’s die de periode 1904-2004 omvat.
Deze kwalitatieve, ontologische structurering kwam proefondervindelijk beter tegemoet
aan een optimale evaluatie van het zoekresultaat door de gebruiker.
Daarnaast werd er, op basis van de hiërarchische zoekingang, een alfabetische
zoekingang voorzien. Net zoals de hiërarchische zoekingang relateerde ook deze ingang
pagina’s en titels aan de toegekende descriptoren.
Zo werd het voor de gebruiker zònder voorkennis mogelijk te grasduinen via de
gerelateerde descriptoren én indirect bij te leren via de hiërarchische zoekingang. Voor
de gebruiker mét voorkennis was het via de alfabetische zoekingang mogelijk zich vlug
te verdiepen in een geselecteerde descriptor: namelijk een opsomming te krijgen van
titels, auteurs en betreffende pagina’s, die een geselecteerde descriptor aanleverde.
Een uitgestippelde route in het verschiet!
Deze ontwikkelde ontsluitingsmethodiek als eerste case bleek alvast méér
gebruiksvriendelijkheid, en dus tevredenheid van de gebruiker, te bewerkstelligen. Het
resulterende zoekscherm met de hierboven geschetste, inhoudelijke ontsluiting gaf
meer informatie dan het louter zoeken op titel en auteur of één aanwezig trefwoord per
titel, zoals dat anno 2006 gebruikelijk is in het modale werkveld.
Met de hieruit resulterende systematiek en ontwikkelde software kan tevens de
volledige bibliotheekcollectie ànders en beter ontsloten worden, om zó een meer
professionele gids te betekenen die de gebruiker kan begeleiden in een succesvol
zoekproces. Het enige wat daarvoor moet gebeuren als technische aanpassing is louter
de Nietzsche-nomenclatuur te vervangen door het SISO, de UDC of andere indeling die
de bibliotheek in kwestie gebruikt.
Een online raadpleegbare bibliotheekontologie, die vervolgens in staat stelt om full-text
documenten te downloaden kan als voortzetting in die richting – en als oriëntering bij
het uitstippelen van een toekomstgerichte visie, missie en beleidsplan - een mooi
perspectief of beloftevolle opportuniteit vormen.
Online distributie als richtingsaanwijzer…
Terwijl de secundaire literatuur ontsloten werd, begon de bouw van een webplatform,
www.nietzsche-trefpunt.be die verdere verspreiding en popularisatie van het
Nietzscheaanse denken kon verzekeren.
Ook ontstond een tweede case: het plan om enkele titels online te plaatsen in
samenwerking met twee speciale bibliotheken: de VLBB (Brussel) en VKBB (Varsenare).
Door het opkomend succes van het luisterboek werd geopteerd om vijf titels uit de
primaire literatuur, twee titels uit de secundaire literatuur, twee uit de grijze literatuur
én een romanhoek met negen titels uit de triviale literatuur, online te plaatsen. Gezien
de doelgroep met verplicht lidmaatschap en de unieke beveiliging per titel werd niet in
aanvaring gekomen met het auteursrecht.
De online beschikbare en downloadbare audioboeken – het leeuwenaandeel titels van
Friedrich Nietzsche - werden succesvol ingeplugd. En ook de systematiek was sluitend
en comfortabel: betreffende titels konden enkel door de leden van de aanleverende
bibliotheek op een eenvoudige manier elektronisch afgehaald en ontleend worden.
Uit deze case blijkt dat het internet, als ontmoetingsplaats van vraag en aanbod inzake
informatie, tegemoet kan komen aan verschillende doelstellingen; zoals ondermeer
gebruikerstevredenheid, uitbreidingspotentieel en financiële besparingen.
Een belangrijke vaststelling die nog meer concretisering kan verdienen via allerlei
projectontwikkelingen, die het Vlaamse bibliotheekwezen in dat opzicht meer
rendabiliteit, penetratie en populariteit kan verschaffen.
Wegenwerken in zicht?
Er werd via behandeling van beide cases in de projectontwikkeling gewezen op een
benodigd bibliotheekbeleid dat de nodige aandacht moet geven aan méér zichtbaarheid
via een gedegen reclameplanning en professioneel webdesign. Ook kwam naar voor
dat, om de noodzakelijke en technologische evolutie in deze onderzochte richting te
bewerkstelligen, verder onderzoek en financiering vereist zal zijn.
De oprichting van een financieel fonds, dat noviteiten in het algemeen of bijvoorbeeld
research in bovenvermelde richting kan ondersteunen, is dus dringend nodig.
Zo kan het mogelijk worden dat veelbelovende studenten of andere onderzoekers op
zoek kunnen gaan naar uitdagingen die zich stellen in die context of in het bredere
werkveld; en naderhand die zoektocht naar innovatieve verbetering of technologische
vernieuwing ook daadwerkelijk kunnen financieren.
Die na te streven verbetering of vernieuwing is trouwens noodzakelijk, omdat juist door
het voortdurend in evenwicht brengen van behoefte en aanbod in correlatie tot
evoluties of tendenzen, de functionaliteit - en dus het bestaansrecht en
terugverdienwaarde - van de modale bibliotheek als toegangsverlenend
informatieportaal behouden kan blijven.
© Luc Brysse
