Análisis del cuento Carta a una señorita en París de Julio Cortázar
Waarom wordt een Argentijn zo aangetrokken tot Parijs en Frankrijk in het algemeen?
Dit is een vraag die we helaas niet meer kunnen stellen aan de inmiddels overleden schrijver Julio Cortázar (1914-1984). Wel kunnen we aan de hand van zijn kortverhaaltjes zijn levensverhaal en zijn visie op de wereld onder de schijnwerpers plaatsen. Een kortverhaal dat zijn leven en visie goed samenvat, is ‘Brief aan een meisje in Parijs’ (oftewel ‘Carta a una señorita en París’). Dit verscheen in zijn eerste bundel, Bestiario (1951).
In dit kortverhaal schrijft een man (Cortázar zelf?) een brief aan een meisje dat zich -logischerwijze- in Parijs bevindt. Deze man verblijft in het appartement (in Argentinië) van dit meisje. Hij noteert dat hij konijntjes braakt. Alleen kan hij niet zeggen waarom… Wel zegt hij dat ze goed verzorgd worden, alhoewel ze, eens volwassen geworden, het hele huis overhoop halen. Dit is voor hem het grootste probleem (voor de lezers zullen dat met grote waarschijnlijkheid de konijntjes zelf zijn). Bijgevolg probeert hij de schade aan de woning te herstellen, wat maar moeizaam lukt. Op het einde van zijn brief lijkt hij zelfmoord te plegen. We gebruiken het werkwoord lijken, omdat dit slechts gesuggereerd wordt. Hierdoor weten we niet of het meisje, Andrée genaamd, zijn brief tijdig zal kunnen lezen…
In dit kortverhaal sprongen de volgende thema’s in het oog: het leven in een omgekeerde wereld, de visie over de te rationalistisch ingestelde samenleving, het spel van aanwezigheid en afwezigheid en het fluwelen taalgebruik.
Met een omgekeerde wereld bedoelen we dat Cortázar in ‘Brief aan een meisje in Parijs’ alles op zijn kop zet. Ten eerste beschrijft hij het hoofdpersonage op een nogal vreemde manier. Deze man kan namelijk konijntjes braken. Hoewel dit heel bizar klinkt, is dit toch niet het belangrijkste in dit verhaal. Belangrijker is te weten dat een MAN konijntjes braakt. Met andere woorden, het is een MAN die kinderen baart! Normaal gezien kunnen alleen vrouwen dit, maar in dit kortverhaal is voor dubbelzinnigheid een grote rol weggelegd. Daarnaast lijkt de man te leven op twee ritmes. Langs de ene kant leeft hij in de wereld van het alledaagse, van de gewone mensen, van werken in het daglicht. Langs andere kant leeft hij in de wereld van de konijntjes. Deze eisen hem én de nacht voor zich op. Het zijn namelijk nachtdieren. Overdag slapen zij en ’s nachts leven zij. En bij leven hoort natuurlijk voedsel krijgen. Hierdoor moet de protagonist ’s nachts wakker blijven. Zo wordt zijn hele leven overhoop gegooid. Ten derde en ten laatste verwijzen we naar de naam van het meisje naar wie hij schrijft. In haar naam, Andrée, kan men het Griekse woord Andros herkennen, wat verwijst naar androgyn (= zowel mannelijk als vrouwelijk). Dus ook de vrouw in dit kortverhaal is een “dubbel” wezen. De wereld zoals wij die kennen, wordt hier duidelijk doorheengeschud…
Ten tweede leeft de protagonist in een wereld waarin het rationalistische denken een grote rol speelt. Dit is namelijk een allesoverheersende factor die geldt als de norm van onze samenleving. Overdag resideert hij in een wereld waarin het rationele aspect de norm is. ’s Nachts betreedt hij het pad, de weg naar het fantastische. Dit dubbelleven speelt een belangrijke rol in ‘Brief aan een meisje in Parijs’ omdat de auteur de te rationalistisch ingestelde maatschappij wil bekritiseren. Daarom grijpt hij terug naar het fantastische om als het ware te kunnen ontsnappen aan de grillen van de dagelijkse (dit dagelijkse kan soms vreselijk zijn) realiteit. Helaas slaagt de protagonist er niet om het evenwicht te bewaren tussen deze twee werelden. Zowel de konijntjes (het “fantastische”) en zijn werk (het “rationalistische”) eisen hem op. De spanning wordt zo ten top gedreven en hij ziet geen andere oplossing dan zelfmoord te plegen (dit wordt althans gesuggereerd in het kortverhaaltje).
Ten derde valt het op dat er in ‘Brief aan een meisje in Parijs’ een soort spel van aanwezigheid en afwezigheid is. We verklaren ons nader: in normale omstandigheden moet een brief opgestuurd worden naar iemand die niet dicht in de buurt is en dus afwezig is. Dit gebeurt echter niet, waardoor Andrée zelf pas de brief zal lezen als ze thuis komt. Eens thuisgekomen, zal ze weten dat de protagonist er niet meer is. Haar aanwezigheid zal dus in contrast komen te staan met zijn afwezigheid. Vervolgens kan men uit de woorden van de protagonist afleiden dat de ziel van Andrée in de woning aanwezig lijkt te zijn, terwijl zij in Parijs verblijft. De afwezige blijkt dus wel degelijk aanwezig te zijn. Deze aanwezigheid is volgens ons louter mentaal, aangezien de “fysische” Andrée in Parijs is. Hierdoor geraken de protagonist alsook de lezer –als je alles aandachtig leest- verzeild in een spel van aanwezigheid en afwezigheid.
Ten vierde en ten laatste verwijzen we naar het prachtige taalgebruik in Cortázars kortverhaaltje. Hij beschrijft de dingen op zulke mooie en tegelijk ook mysterieuze manier dat we ons in een andere wereld wanen. Dit is juist wat Cortázar wil bereiken. Hij wil ons de toegang verschaffen tot een andere wereld die we allemaal kunnen bereiken. Deze wereld staat los van het rationalistische denken. Door zijn taalgebruik stijgen we als het ware op naar deze wereld. Om maar een voorbeeld te geven:
Dat vaasje wegzetten is zoiets als een vreselijk onverwacht rood midden in een modulatie van Ozenfant; schilderachtige cadensen, alsof eensklaps de snaren van alle contrabassen tegelijk sprongen met dezelfde ontzettende zweepknal op het stilste ogenblik van een symfonie van Mozart. Dat vaasje verzetten verandert het spel van relaties in het hele huis, van ieder voorwerp met een ander voorwerp, van elk deeltje van hun ziel met de totaalziel van het huis en zijn verre bewoonster. En ik kan niet met mijn vingers dichtbij een boek komen, ik kan nauwelijks de lichtkegel van een lamp richten, het deksel van de pick-up opendoen, zonder dat een gevoel van uitdaging en belediging voor mijn ogen langstrekt als een vlucht van mussen. (Van Praag, J. A. & Barber van de Pol, Bestiarium. Amsterdam, Meulenhoff, 1984, p. 16)
Deze prachtige passage verliest wel een beetje van zijn kracht in het Nederlands, maar toch zal de lezer genoeg impact van dit magistraal geschreven stukje tekst voelen …
Zo, nu kent U ook het waarom van dit kortverhaaltje. Als U ooit konijntjes mocht braken, weet dan dat dit veroorzaakt wordt door het leven in een te rationalistische wereld. U zal dan tot het besef komen dat er meer is dan deze artificiële wereld. U blik zal verruimd worden en vervoerd worden naar een andere wereld, waarin het leven niet bestaat uit opstaan-werken-slapen, maar uit iets veel vrijer. Dit ‘vrijer’ mag U zelf invullen. De konijntjes (of andere wezentjes) zullen U hierbij helpen.
Bibliografie
VII. BIBLIOGRAFÍA
7.1. BIBLIOGRAFÍA PRIMARIA
7.1.1. OBRAS DE JULIO CORTÁZAR
Cortázar, Julio, Bestiario. Madrid, Alfaguara, 1986.
Cortázar, Julio, Bestiarium. Verhalen. Vertaald door prof dr. J.A. van Praag en Barber van de Pol. Amsterdam, Meulenhoff, 1984.
7.2. BIBLIOGRAFÍA SECUNDARIA
7.2.1. LIBROS
Alazraki, Jaime, En busca del unicornio: Los cuentos de Julio Cortázar. Elementos para una poética de lo neofantástico. Madrid, Gredos, 1983.
Alazraki, Jaime, Hacia Cortázar: aproximaciones a su obra. Barcelona, Anthropos, 1994.
Bermejo, Ernesto G., Conversaciones con Cortázar. Barcelona, Edhasa, 1978.
Burgos, Fernando, El cuento hispanoamericano en el siglo XX. Madrid, Castalia, 1997.
Chevalier, Jean y Alain Gheerbrant, Dictionnaire des symboles: mythes, rêves, coutumes, gestes, formes, figures, couleurs, nombres. Paris, Laffont, 1982.
Cortázar, Julio, Último round. México, Siglo XXI, 1974.
Cortázar, Julio, La vuelta al día en ochenta mundos. Madrid, Siglo XXI de España, 1976.
Cruz, Julia G., Lo neofantástico en Julio Cortázar. Madrid, Pliegos, 1988.
Curutchet, Juan Carlos, Julio Cortázar o la crítica de la razón pragmática. Madrid, Editora Nacional, 1972.
Filer, Malva E., Los mundos de Julio Cortázar. New York, Las Américas, 1970.
Giacoman, Helmy F., Homenaje a Julio Cortázar: variaciones en torno a su obra. Madrid, Las Américas, 1972.
Giardinelli, Mempo, Así se escribe un cuento. México, Editorial Patria Nueva Imagen, 1998.
Hassan, Ihab, The Dismemberment of Orpheus: toward a Postmodern Literature. New York, New York University Press, 1971.
Hassan, Ihab y Sally Hassan (red.), Innovation/Renovation. New Perspectives on the Humanities. Madison, The University of Wisconsin Press, 1983.
Mora, Carmen de, En breve. Estudios sobre el cuento hispanoamericano contemporáneo. Sevilla, Universidad de Sevilla, 1995.
Oviedo, José M., Antología crítica del cuento hispanoamericano del siglo XX (1920-1980).
Madrid, Alianza, 1992, 2 vols.
Pacheco, Carlos y Luis Barrera Linares, Del cuento y de sus alrededores. Aproximaciones a una teoría del cuento. Caracas, Monte Avila, 1997.
Pupo-Walker, Enrique, El cuento hispanoamericano. Madrid, Castalia, 1995.
Rojo, Violeta, Breve manual para reconocer minicuentos. Caracas, Fundarte, 1996.
Scholz, László, El arte poética de Julio Cortázar. Buenos Aires, Castañeda, 1977.
Standish, Peter, Understanding Julio Cortázar. Columbia, South Carolina Press, 2001.
Stavans, Ilan, Julio Cortázar. A Study of the Short Fiction. New York, Twayne Publishers, 1996.
Van Eekert, Geert, Inleiding tot de Westerse Wijsbegeerte. Antwerpen, Universitas, 2004.
Yurkievich, Saúl, Julio Cortázar: mundos y modos. Madrid, ANAYA & Mario Muchnik, 1994.
7.2.2. ARTÍCULOS Y ENSAYOS
Alazraki, Jaime, ‘Imaginación e historia en Julio Cortázar’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 1-20.
Amestoy, Lida A., ‘El lenguaje y su otro: metaficción y vanguardia en Cortázar’. In: Burgos, Fernando (red.), Prosa hispánica de vanguardia. Madrid, Orígenes, 1986, 155-161.
Barrientos, José Juan, ‘Las palabras mágicas de Cortázar’. In: Mínguez, Linotipias (red.), Coloquio Internacional. Lo lúdico y lo fantástico en la obra de Cortázar. Madrid, 1986, vol.1,
61-70.
Berg, Mary G., ‘Obsesionado con Glenda: Cortázar, Quiroga, Poe’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 211-219.
Cavallari, Hector M., ‘Julio Cortázar: todos los juegos el juego’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 111-120.
Chanady, Amaryll, ‘Julio Cortázar: una respuesta a la « literatura de agotamiento »’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 67-83.
Cifuentes, Claudio, ‘Un personaje ausente en la fantasticidad de dos relatos de Julio Cortázar’. In: Mínguez, Linotipias (red.), Coloquio Internacional. Lo lúdico y lo fantástico en la obra de Cortázar. Madrid, 1986, vol. 2, 89-95.
Hernández de López, Ana M., ‘Los ochenta mundos de la vuelta al día: el arte de Cortázar’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 191-198.
Kason, Nancy M., ‘Las « pesadillas » metafóricas de Cortázar’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 149-156.
Luyten, Anna, ‘Interview met Claudio Magris’, Knack 4 (2007), 116-120.
Morello-Frosch, Marta, ‘Espacios públicos y discurso clandestino en los cuentos de Julio Cortázar’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 75-84.
Muñoz, Willy O., ‘La alegoría de la modernidad en « carta a una señorita en París »’, INTI: Revista de Literatura Hispánica 15 (1982), 33-40.
O’Gorman, Kathleen, ‘The textual body in Cortázar’s “carta a una señorita en París”’, RLA: Romance languages annual 5 (1993), 491-494.
Oviedo, José M., ‘Algunas reflexiones sobre el cuento y su proceso en hispanoamérica (1945-1995)’, Fóro hispánico. Revista Hispánica de los Países Bajos 11 (1997): El relato breve y sus alrededores, 41-53.
Precht, Raoul, ‘Rito y juego: dos isotopias en un relato de Julio Cortázar’. In: Mínguez, Linotipias (red.), Coloquio Internacional. Lo lúdico y lo fantástico en la obra de Cortázar, Madrid, 1986, vol. 2, 135-143.
Rosenblat, Maria L., ‘La nostalgia de la unidad en el cuento fantástico: « The fall of the house of Usher » y « Casa tomada »’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 199-210.
Tittler, Jonathan, ‘Los dos solentinames de Julio Cortázar’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 85-92.
Tyler, Joseph, ‘El elemento infantil en la ficción de Julio Cortázar’. In: Burgos, Fernando (red.), Los ochenta mundos de Cortázar: ensayos. Madrid, 1978, 157-165.
7.2.3. DOCUMENTOS DE INTERNET
Cobo Borda, Juan G., Julio Cortázar, traductor. 2004. [a consultar en:] http://www.comunidadandina.org/bda/hh44/31JULIO%20CORT%C3%81ZAR,%20TRAD… [14/02/07]
Colás, Santiago, ‘Living invention, or, the way of Cortázar’, Revista de estudios hispánicos, 37 (2003),189-212. [a consultar en:] http://www-personal.umich.edu/~scolas/Words/Essays/living_invention_ess… [05/02/07]
Cortázar, Julio, ‘Algunos aspectos del cuento’, Diez años de la revista “Casa de las
Américas” 60 (1970). [a consultar en:] http://www.literatura.us/cortazar/aspectos.html [31/01/07]
Cortázar, Julio, ‘Del cuento breve y sus alrededores’. In: Último round. México, Siglo XXI, 1974. [a consultar en:] http://www.literatura.us/cortazar/delcuento.html [31/01/07]
Epple, Juan A., ‘Reseña de El relato breve en las letras hispánicas actuales, Patrick Collard, ed. y En breve. Estudios sobre el cuento hispanoamericano contemporáneo, Carmen de Mora’, El Cuento en Red 3 (2001). [a consultar en:] http://cuentoenred.xoc.uam.mx/cer/numeros/no_3/pdf/no3_epple.pdf [29/03/07]
Georgescu, Paul A., La búsqueda de lo humano en la obra de Julio Cortázar. [a consultar en:] http://64.233.183.104/search?q=cache:MnqgSz5hwCEJ:cvc.cervantes.es/obre… [31/01/07]
Gómez, María E. y Katalina Tobón, La otredad en el mundo de Julio Cortázar –Bestiario y Final del juego. [a consultar en:] http://www.monografias.com/trabajos10/otre/otre.shtml [31/01/07]
Hassan, Ihab, ‘Toward a Concept of Postmodernism’. In: Hassan, Ihab, The Postmodern Turn: Essays in Postmodern Theory and Culture. Colombus, Ohio State University Press, 1987, 1-10. [a consultar en:] http://www.mariabuszek.com/kcai/PoMoSeminar/Readings/HssnPoMo.pdf [10/04/07]
Levi Jaramillo, Enrique, ‘El cuento como enigma y reto’, Maga 41 (2000). [a consultar en:] http://cuentoenred.xoc.uam.mx/cer/numeros/no_6/pdf/no6_jaramillo.pdf [06/02/07]
Luna-Escudero-Alie, María E, ‘Una lectura existencialista de la narrativa del primer Cortázar’, Espéculo. Revista de estudios literarios 28 (2004). [a consultar en:] http://www.ucm.es/info/especulo/numero28/cortaexi.html [30/01/07]
Meacham, Deborah M., ‘Lo bárbaro renovador: una función de los animales en la obra de Cortázar’, Anuario del Magister 1 (1995). [a consultar en:] http://www.uchile.cl/facultades/filosofia/anuario/ANUA-12.html [07/09/06]
Nieto, Nieves S., ‘Rayuela: desde París a Buenos Aires o la búsqueda del antihéroe’, Espéculo. Revista de estudios literarios 28 (2004). [a consultar en:] http://www.ucm.es/info/especulo/numero28/rayuela.html [31/01/07]
Puleo, Alicia H., ‘Mujer y sexualidad en la obra de Julio Cortázar’. In: DEBATS 85: Misoginia e Idealización literaria(2004). [a consultar en:] http://www.alfonselmagnanim.com/DEBATS/85/quadern04.htm [27/01/07]
Sanjinés, José, ‘Paseos en el horizonte. Fronteras semióticas en los relatos de Julio Cortázar’. In: American University Studies. Series XXII: Latin American Literature. New York, Peter Lang, 1994. [a consultar en:] http://www.sololiteratura.com/cor/josesangines.html [31/01/07]
Yi-Ling Chen, Teresa, Tesina de Máster: Lo fantástico en los cuentos de Julio Cortázar. Taichung (Taiwan), Universidad Provence, 2003. [a consultar en:] ethesys.lib.pu.edu.tw/ETD-db/ETD-search/getfile?URN=etd-0718105-170538&filename=etd-0718105-170538-3.pdf [30/01/07]
Yusti, Carlos, Julio Cortázar, la viva luz de un cronopio. [a consultar en:] http://www.lalectura.com/ensayo/ens-11.htm [31/01/07]
7.2.4. SITIOS WEB
http://www.ihabhassan.com/cioffi_interview_ihab_hassan.htm [05/04/07]
http://www.uchile.cl/cultura/actividades/glosario/asindeton.htm [10/04/07]
