Culturele Modernisatie in het Westen en de Islamwereld: Een Vergelijkende Kwantitatieve Multilevel Analyse van Moderne Waarden aan de hand van de World Values Survey
Zijn Westerlingen dan zo veel moderner dan moslims?
De relatie tussen de Islamwereld en het Westen is de laatste decennia tamelijk gespannen. Volgens vele westerlingen beantwoordt de Islam niet aan het moderne leven. Uit een analyse van de World Values Survey blijkt echter dat moslims en westerlingen niet zo veel verschillen als verwacht in waarden en attitudes die samengaan met modernisatie.
In de westerse landen is er een overwegend negatief beeld over de Islam en haar relatie met de moderniteit. Over het algemeen wordt aangenomen dat de Islam helemaal niet samengaat met het moderne leven. Ook in de Islamwereld zijn er verschillende stemmen die de moderniteit onverzoenbaar vinden met hun religie.
Moderniteit betekent niet enkel dat er een grote vooruitgang is in de wetenschap en technologie of dat de economie omslaat naar het kapitalisme. Moderniteit betekent ook een verandering in de waarden en attitudes van de mensen. Zij zijn immers de dragers van een moderne wereld. Uit vorige onderzoeken van onder andere de socioloog Alex Inkeles bleek dat de opkomst van de moderne wereld vooral gepaard ging in een gedragsverandering op het vlak van democratie, liberalisme, de status van vrouwen en mannen en de levensinstelling. Moderne mensen hechten ten eerste veel belang aan een democratische organisatie. Ten tweede staan moderne mensen veel positiever tegenover zaken als het homohuwelijk, abortus, euthanasie, … Zij zijn met andere woorden liberaler en minder conservatief. Op de derde plaats beschouwt de moderne mens de mannen en vrouwen veel sneller als gelijkwaardig. Als laatste beschouwt de moderne mens het leven als iets positiefs, zij of hij kijkt niet neutraal tegen het leven aan.
Het valt op dat de verwijten die Westerse mensen aan het adres van de moslims maken sterk gelijken op de kenmerken van de moderne mens. Volgens vele westerlingen ontbreken moslims elk gevoel voor democratie en zijn zij zeer conservatief. Bovendien zouden moslims de vrouw onderdrukken. Ook zouden moslims volgens vele westerlingen weinig of geen waarde aan het leven hechten, getuige de talrijke aanslagen en moorden in naam van het geloof.
Uit een analyse van de World Values Survey (WVS) blijkt dat moslims wel enkele verschillen vertonen met westerlingen, maar niet op alle vlakken. De WVS is een project dat in verschillende landen verspreid over de hele wereld enquêtes afneemt bij een representatieve groep van de bevolking. In deze enquêtes wordt voornamelijk gepeild naar waarden, normen en attitudes van de mensen. Door de grootschaligheid van dit project vertegenwoordigd zij meer dan 80% van de wereldbevolking.
Uit de WVS blijkt dat westerlingen en inwoners van Islamlanden nauwelijks verschillen in de mate dat zij democratie voorop stellen. In tegenstelling tot wat vele mensen denken zijn de inwoners van de Islamwereld even democratisch ingesteld als de inwoners van westerse landen. De inwoners van de Islamwereld en het Westen verschillen wel op het vlak van liberalisme, de mate waarin ze vrouwen en mannen de zelfde status geven en hun levensingesteldheid. Mensen die in de Islamitische landen wonen blijken hierbij minder modern te zijn. Hieruit kan echter nog niet geconcludeerd worden dat het gebrek aan moderne waarden bij de inwoners van de Islamwereld te wijten is aan hun cultuur. Een gebrek aan moderne waarden en normen kan ook het gevolg zijn van andere structurele factoren zoals het onderwijs, de economie, de politiek, ... Zo zal bijvoorbeeld een landbouwer in een arm land er sneller vanuit gaan dat mannen en vrouwen ongelijkwaardig zijn. De landbouw betekent voor hen immers zware arbeid die voornamelijk enkel door mannen kan worden verricht. In dit onderzoek werd daarom ook nagegaan of een gebrek aan moderne waarden te wijten is aan de westerse of islamitische cultuur, of aan andere factoren. Deze andere factoren zijn onder andere het onderwijsniveau, het beroep, de economische en politieke situatie in de landen, de ongelijkheid tussen de bevolking in een land, …
Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat het verschil in levensinstelling niet kan verklaard worden door het verschil tussen de westerse en islamitische cultuur. Westerlingen staan positiever tegenover het leven omdat er een grotere economische ontwikkeling in hun landen is. Dit betekent ook dat hoe beter de economie draait in een Islamland, hoe meer haar inwoners het leven als waardevol zullen beschouwen. Indien de economie van een Islamland even hoog is als dat van een westers land, zullen hun inwoners niet verschillen op het vlak van levensingesteldheid.
Iemand die in een Islamland woont heeft wel meer kans om conservatiever te zijn, zij of hij zal veel belang hechten aan traditionele instituties zoals het huwelijk en het gezin en alles wat hiervan afwijkt, zoals homofilie, abortus, … afkeuren. Dit verschil is te wijten aan de cultuur die heerst in de betrokken landen. Dit betekent dat christenen die in de Islamwereld wonen even conservatief zijn als de moslims in die landen. Omgekeerd geldt ook dat moslims die in het Westen wonen heel wat liberaler zijn. Met andere woorden, het feit dat moslims over het algemeen conservatiever zijn kan niet zo maar worden verklaard door hun godsdienst.
Als laatste gaan de mensen in de Islamwereld er meer van uit dat mannen en vrouwen een verschillende status hebben, vrouwen staan in voor het huishouden terwijl mannen de kostwinners zijn in het gezin. Dit verschil met de inwoners van het Westen is toe te schrijven aan de godsdienst. Moslims scoren heel wat slechter dan ongelovigen op het gebied van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Hierbij kan ook worden aangestipt dat christenen eveneens een pak slechter scoren dan de ongelovigen, maar wel beter dan moslims.
De maatschappelijke relevantie van dit onderzoek bestond erin een licht te werpen op een onderwerp dat vaak aan bod komt in de actualiteit. Het onderzoek plaatst de debatten over de integratie van moslims in westerse landen, de botsing tussen de westerse en islamitische cultuur, de hedendaagse wereldpolitiek tussen het Oosten en het Westen, … in een nieuw kader. Met dit onderzoek werd geprobeerd een duidelijk beeld te schetsen van de actuele verschillen en gelijkenissen tussen het Westen en de Islamwereld. Hierdoor moet het duidelijker zijn welke onderwerpen kunnen aangesneden worden in deze debatten en welke niet.
Bibliografie
Abrahamson, M. (1990). Sociological theory : an introduction to concepts, issues, and research. Prentice-Hall: Englewood Cliffs (N.J.).
Ahmad, K. (2000). Islam and Democracy: Some Conceptual and Contemporary Dimensions. Muslim World, 90(1-2), 1-22.
al-Braizat, F. (2002). Muslims and Democracy - An empirical critique of Fukuyama's culturalist approach. geraadpleegd op 29/10/2006 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Al-Hayani, F. A. (2005). Islam and Science: Contradiction or Concordance. Zygon, 40(3), 565-576.
Al-Lail, H. R. J. (1996). Muslim women between tradition and modernity: The islamic perspective. Journal of Muslim Minority Affairs, 16(1), 99-110.
Aras, B. (2004). The future of liberal Islam. Futures, 36(9), 1034-1037.
Arkoun, M. (1998). Islam, Europe, the West: Meaning-at-Stake and the Will-to Power. In J. Cooper, R. Nettler & M. Mahmoud (Eds.), Islam and modernity: Muslim intellectuals respond. London: Tauris.
Bahramitash, R. (2004). Myths and realities of the impact of political Islam on women: female employment in Indonesia and Iran. Development in Practice, 14(4), 508-520.
Ballard, R. (1996). Islam and the construction of Europe. geraadpleegd op 12/04/2006 op http://www.art.man.ac.uk/CASAS/pdfpapers/europe.pdf.
Barro, R. J. & Lee, J.-W. (1993). International Comparisons of Educational Attainment. Journal of Monetary Economics, 32, 363-394.
BBC World Service, GlobeScan & Program on International Policy Attitudes (PIPA). (2007). 27-nation Poll Finds that Religion and Culture Are Not to Blame for Tensions between Islam and the West. geraadpleegd op 23/04/2007 op http://www.globescan.com/news_archives/bbciswest/.
Beyer, L., Bloch, H., Bower, A., Finkel, A., Ganguly, M., MacLeod, S., Moaveni, A., Radwan, A., Rees, M. & Robinson, S. (2001). The Women of Islam. Time South Pacific, 48, 50-56.
Beyer, P. (2003). Conceptions of Religion: On Distinguishing Scientific, Theological, and "Official" Meanings. Social Compass, 50(2), 141-160.
Billiet, J. & Waege, H. (2003). Een Samenleving Onderzocht: Methoden van Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek. Antwerpen: Uitgerverij De Boeck.
Brown, D. S. (1999). Reading, Writing, and Regime Type: Democracy's Impact on Primary School Enrollment. Political Research Quarterly, 52(4), 681-707.
Charfi, A. (2005). Islam and Democracy: Are They Compatible? Palestine - Israel Journal of Politics, 12(2-3), 67-73.
Cooper, J., Nettler, R. & Mahmoud, M. (Eds.). (1998). Islam and modernity: Muslim intellectuals respond. London: Tauris.
De Ley, H. (2000). Moslims in de Belgische Lekenstaat: welke lekenstaat? geraadpleegd op 11/12/2006, op http://www.flwi.ugent.be/cie/CIE/deley9.htm
De Ley, H. (2005). Secularisme & religie - Cursusnotities. geraadpleegd op 13/01/2006, op http://www.flwi.ugent.be/cie/RUG/deley33.htm
De Young, G. (1996). Should science be limited? Some modern Islamic perspectives. Monist, 79(2), 280-294.
Diamond, L. J., Plattner, M. F. & Costopoulos, P. J. (Eds.). (2005). World religions and democracy. Baltimore (Md.): Johns Hopkins university press.
Eisenstadt, S. N. (1974). Studies of modernization and sociological theory. History and Theory, 13(3), 225-252.
Esmer, Y. (2002). Is There an Islamic Civilization? geraadpleegd op 28/10/2006 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Euben, R. L. (2003). A Counternarrative of Shared Ambivalence: Some Muslim and Western Perspectives on Science and Reason. Common Knowledge, 9(1), 50-77.
European and World Values Surveys Integreted Data File. 1999-2002, RELEASE I [Computer file]. 2nd ICPSR version. European Values Study Group and World Values Survey Association. Cologne, Germany: Zentralarchiv fur Empirische Sozialforschung (ZA)/Tilburg, Netherlands: Tilburg University/Amsterdam, Netherlands: Netherlands Institute for Scientific Information Services (NIWI)/Madrid, Spain: Analisis Sociologicos Economicos y Politicos (ASEP) and JD Systems (JDS)/Ann Arbor, MI: Inter-university Consortium for Political and Social Research [producers], 2004. Cologne, Germany: Zentralarchiv fur Empirische Sozialforschung (ZA)/Madrid, Spain: Analisis Sociologicos Economicos y Politicos (ASEP) and JD Systems (JDS)/Ann Arbor, MI: Inter-university Consortium for Political and Social Research [distributors], 2004.
Feldman, A. S. & Christopher, H. (1966). The Experience of Modernization. Sociometry, 29(4), 378-395.
Filali-Ansary, A. (2005a). Muslims and Democracy. In L. J. Diamond, M. F. Plattner & P. J. Costopoulos (Eds.), World religions and democracy. Baltimore (Md.): Johns Hopkins university press.
Filali-Ansary, A. (2005b). The Sources of Enlightened Muslim Thought. In L. J. Diamond, M. F. Plattner & P. J. Costopoulos (Eds.), World religions and democracy. Baltimore (Md.): Johns Hopkins university press.
Fine, G. A. & Sandstrom, K. (1993). Ideology in Action: A Pragmatic Approach to a Contested Concept. Sociological Theory, 11(1), 21-38.
Fox, J. (2001). Two civilizations and ethnic conflict: Islam and the West. Journal of Peace Research, 38(4), 459-472.
Fukuyama, F. (2002). Has history started again? Policy, 18(2), 3-7.
Fulcher, J. & Scott, J. (2003). Sociology. Oxford: Oxford university press.
Giddens, A. (1993). Sociology. Cambridge: Polity press.
Goddard, H. (2002). Islam and Democracy. The Political Quarterly, 73(1), 3-9.
Harrison, D. (1988). The sociology of modernization and development. London: Unwin Hyman.
Hilsdon, A. M. & Rozario, S. (2006). Special issue on Islam, gender and human rights. Women's Studies International Forum, 29(4), 331-338.
Hitlin, S. (2003). Values as the Core of Personal Identity: Drawing Links between Two Theories of Self. Social Psychology Quarterly, 66(2), 118-137.
Hofstede, G. (2003). Culture’s consequences : comparing values, behaviors, institutions, and organizations across nations. Thousand Oaks (Calif.): Sage.
Hofstede, G. & Hofstede, G. J. (2005). Allemaal andersdenkenden: Omgaan met cultuurverschillen. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Contact.
Hossein-Zadeh, I. (2005). The Muslim world and the West: The roots of conflict. Arab Studies Quarterly, 27(3), 1-20.
Human Development Reports 2003. United Nations Development Program.
Human Development Reports 2004. United Nations Development Program.
Huntington, S. (1993). The clash of civilizations? Foreign Affairs, 72(3), 22-49.
Huntington, S. (1996). The clash of civilizations and the remaking of world order. New York (N.Y.): Simon and Schuster.
Inglehart, R. (1997). Modernization and postmodernization: Cultural, economic, and political change in 43 societies. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Inglehart, R. (2005). The Worldviews of Islamic Publics in Global Perspective. geraadpleegd op 05/11/2006 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Inglehart, R. & Baker, W. E. (2000). Modernization, cultural change, and the persistence of traditional values. American Sociological Review, 65, 19-51.
Inglehart, R., Norris, P. & Welzel, C. (2002). Gender Equality and Democracy. geraadpleegd op 19/03/2007 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Inglehart, R. & Welzel, C. (2005). Modernization, cultural change, and democracy : the human development sequence. Cambridge: Cambridge university press.
Inkeles, A. (1969). Making men modern: On the causes and consequences of individual change in six developing countries. American Journal of Sociology, 75, 208-225.
Inkeles, A. (1983). Exploring individual modernity. New York: Columbia University Press.
Inkeles, A. & Smith, D. H. (1974). Becoming modern: individual change in six developing countries. Cambridge (Mass.): Harvard university press.
Ish-Shalom, P. (2006). Theory gets real, and the case for a normative ethic: Rostow, modernization theory, and the alliance for progress. International Studies Quarterly, 50, 287-311.
Jacquette, J. S. (1982). Women and Modernization Theory: A Decade of Feminist Criticism. World Politics, 34(2), 267-284.
Jillani, T. H. (2006). Democracy and Islam: An Odyssey in Braving the Twenty-First Century. Brigham Young University Law Review, 2006(3), 727-754.
Jones, E. & Grupp, F. W. (1985). Modernization and traditionality in a multiethnic society: The Soviet case. The American Political Science Review, 79(2), 474-490.
Khundmiri, A. (2001). Secularism, Islam and modernity. New Delhi: Sage.
Kick, E. L. & Davis, B. L. (2001). World-System Structure and Change: An Analysis of Global Networks and Economic Growth across Two Time Periods. American Behavioral Scientist, 44, 1561-1578.
Kivisto, P. (2004). Key Ideas in Sociology. Thousand Oaks (Calif.): Pine Forge press.
Koran. (2007). Vertaald door J. H. Kramers. Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers.
Lewis, B. (2005). A Historical Overview. In L. J. Diamond, M. F. Plattner & P. J. Costopoulos (Eds.), World religions and democracy. Baltimore (Md.): Johns Hopkins university press.
Mahutga, M. C. (2006). The Persistence of Structural Inequality? A Network Analysis of International Trade, 1965-2000. Social Forces Volume 84(4), 1863-1889.
Marcuse, P. (2004). Said's Orientalism: A Vital Contribution Today. Antipode, 36(5), 809-817.
Martinelli, A. (2005). Global modernization : rethinking the project of modernity. London: Sage.
Marx, K. (1982). Selections from The economic and philosophical manuscripts, The German ideology, The poverty of philosophy, The manifesto of the communist party, The eighteenth brumaire of Louis Bonaparte, Preface to A contribution to the critique of political economy , 'Value, price, and profit', and Capital, vols. 1 and 3. In A. Giddens & D. Held (Eds.), Classes, Power, and Conflict. Classical and Contemporary Debates (pp. 12-39). Berkeley, CA: The University of California Press.
Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396.
Masmoudi, R. A. (2005). The Silenced Majority. In L. J. Diamond, M. F. Plattner & P. J. Costopoulos (Eds.), World religions and democracy. Baltimore (Md.): Johns Hopkins university press.
Mazrui, A. A. (1997). Islamic and Western values. Foreign Affairs, 76(5), 118-132.
Merry, M. S. (2004). Islam versus (Liberal) Pluralism? A Response to Ahmad Yousif. Journal of Muslim Affairs, 24(1), 123-139.
Moaddel, M. & Azadarmaki, T. (2002). The worldviews of Islamic publics: The cases of Egypt, Iran, and Jordan. geraadpleegd op 5/11/2006 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Nabudere, D. W. (1997). Beyond Modernization and Development, or Why the Poor Reject Development. Geografiska Annaler. Series B, Human Geography, 79(4, Current Development Thinking.), 203-215.
Nettler, R. L. (1998). Mohamed Talbi's Ideas on Islam and Politics: A conception of Islam for the Modern World. In J. Cooper, R. Nettler & M. Mahmoud (Eds.), Islam and modernity: Muslim intellectuals respond. London: Tauris.
Norris, P. & Inglehart, R. (2002a). Islam & the West: Testing the clash of civilizations thesis. geraadpleegd op 24/09/2006 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Norris, P. & Inglehart, R. (2002b). Islamic culture and democracy: Testing the 'clash of civilizations' thesis. Comparative Sociology, 1(3-4), 235-263.
Orye, L. (2001). Religion, Society, Identity: From Claims to Scientific Categories. In R. Pinxten, G. Verstraete & C. Longman (Eds.), Culture and Politics: Identity and Conflict in a Multicultural World (pp. 21-48). New York - Oxford: Berghahn Books.
Parens, J. (1994). Whose Liberalism? Which Islam? Leonard Binder's "Islamic Liberalism". Political Science and Politics, 27(3), 514-515.
Parsons, T. (1966). Societies: evolutionary and comparative perspectives. Englewood Cliffs (N.J.): Prentice-Hall international.
Parsons, T. (1977a). The evolution of societies. Englewood Cliffs (N.J.): Prentice-Hall.
Parsons, T. (1977b). Social systems and the evolution of action theory. New York (N.Y.): Free press.
Pearlin, L. I. & Kohn, M. L. (1966). Social class, occupation and parental values: a cross-national study. American Sociological Review, 31(4), 466-479.
Pettersson, T. (2003). Islam and global governance - Orientations towards the United Nations and Human Rights among four Islamic societies and four Western. geraadpleegd op 28/10/2006 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Platti, E. (2003). Islam, van nature een vijand? Averbode: Altiora.
Poulantzas, N. (1982). On social classes. In A. Giddens & D. Held (Eds.), Classes, Power, and Conflict. Classical and Contemporary Debates (pp. 101-111). Berkeley, CA: The University of California Press.
Price, D. E. (1999). Islamic political culture, democracy, and human rights: a comparative study. Westport (Conn.): Praeger.
Price, D. E. (2002). Islam and human rights: A case of deceptive first appearances. Journal for the scientific study of religion, 41(2), 213 -225.
Robinson, F. (2002). Islam and the West: Clash of the civilisations? Asian Affairs, 33(3), 307-320.
Rostow, W. W. (1960). The stages of economic growth. A non-communist manifesto. Cambridge: Cambridge University Press.
Russet, B. M., Oneal, J. R. & Cox, M. (2000). Clash of civilization, or realism and liberalism déjà vu? Some evidence. Journal of Peace Research, 37(5), 583-608.
Said, E. W. (2001). Orientalism. New Delhi: Penguin books India.
Salisbury, J. G. T. & Barnett, G. A. (1999). The World System of International Monetary Flows: A Network Analysis. The Information Society, 15, 31-49.
Scaff, L. A. (1989). Fleeing the iron cage: culture, politics and modernity in the thought of Max Weber. Berkeley (Calif.): University of California press.
Seidman, S. (2004). Contested knowledge : social theory today. Blackwell: Malden (Mass.).
Slater, D. (1993). The Geopolitical Imagination and the Enframing of Development Theory. Transactions of the Institute of British Geographers, 18(4), 419-437.
Smith, D. & White, R. (1992). Structure and dynamics of the global economy: network analysis of international trade 1965-1980. Social Forces, 70(4), 857-893.
Smith, J. I. (2002). Women in Islam. Christian Century, 119(3), 26-30.
Stark, R. & Iannaccone, L. R. (1994). A supply-side reinterpretation of the so called secularization of Europe. Journal for Scientific Study of Religion, 33(3), 230-252.
Tessler, M. (2002a). Do Islamic Orientations Influence Attitudes Toward Democracy in the Arab World? - Evidence from Egypt, Jordan, Morocco and Algeria. geraadpleegd op 05/11/2006 op http://margaux.grandvinum.se/SebTest/wvs/SebTest/wvs/articles/folder_pu….
Tessler, M. (2002b). Islam and democracy in the Middle East: The impact of religious orientations on attitudes toward democracy in four Arab countries. Comparative Politics, 34, 337-354.
The Arab human development report. (2004). Towards freedom in the Arab world. New York (N.Y.): United Nations Development Program.
The Pew Global Attitudes Project. (2006). The great divide: How Westerners and Muslims view each other: Europe's Muslims more moderate: Pew Research Center.
Tibi, B. (1998). The Challenge of Fundamentalism: Political Islam and the New World Disorder. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
Tipps, D. C. (1973). Modernization theory and the comparative study of societies: A critical perspective. Comparative Studies in Society and History, 15(2), 199-226.
Toby, J. (1977). Parsons' Theory of Societal Evolution. In T. Parsons (Ed.), The Evolution of Societies. Englewood Cliffs (N.J.): Prentice-Hall.
Tromp, B. (1988). De Theorie van het Wereldsysteem: Een Overzicht. Sociologische Gids, 35, 4-23.
Turner, B. S. (1992). Max Weber: from history to modernity. London: Routledge.
Turner, B. S. (2004). Edward W. Said: Overcoming Orientalism. Theory, Culture & Society, 21(1), 173–177.
Van Rossem, R. (1996). The World System Paradigm as General Theory of Development: A Cross-National Test. American Sociological Review, 61(3), 508-527.
Vanhanen, T. (2000). A New Dataset for Measuring Democracy, 1810-1998. Journal of Peace Research, 37(2), 251-265.
Vidyasagar, G. & Rea, D. M. (2004). Saudi women doctors: Gender and careers within Wahhabic Islam and a dewesternised work culture. Women’s Studies International Forum, 27, 261- 280.
Wallerstein, I. (1974). The modern world-system. New York (N.Y.): Academic press.
Wallerstein, I. (1979). The capitalist world-economy. Cambridge: Cambridge university press.
Wedeen, L. (2003). Beyond the crusades: Why Huntington, and Bin Laden, are wrong. Middle East Policy, 10(2), 54-61.
Weiner, L. (2004). Islam and Women. Choosing to veil and other paradoxes. Policy Review, 127, 49-67.
Welzel, C. & Inghelhart, R. (2005). Democratization as the Growth of Freedom: The Human Development Perspective. Japanese Journal of Political Science, 6(3), 1-31.
Whalley , J. (2005). Globalization and Values. Paper voorgesteld op CESIFO Venice Summer Institute, Workshop on Dissecting Globalization, Venice. geraadpleegd op 07/03/2006. op http://www.cesifo-group.de/pls/guestci/download/CESifo%20Working%20Pape…
Willis, P. (1977). Learning to labour. How working class kids get working class jobs. Saxon House.
World Development Indicators 2003. International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank.
World Factbook. Central Intelligence Agency. geraadpleegd op 14/12/2006 op http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/index.html
World Values Survey. The World Most Comprehensive Investigation of Political and Sociocultural Change. geraadpleegd op 19/03/07, op http://www.worldvaluessurvey.com/
Yousif, A. (2000). Islam, Minorities and Religious Freedom: A Challenge to Modern Theory of Pluralism. Journal of Muslim Minority Affairs, 20(1), 29-41.
Zakaria, F. (2004). Islam, Democracy, and Constitutional Liberalism. Political Science Quarterly, 119(1), 1-21.
