Deelvertaling naar het Nederlands van Daniel Bielensteins Duitstalige roman Max und Isabelle

Griet Van Gorp
Persbericht

Deelvertaling naar het Nederlands van Daniel Bielensteins Duitstalige roman Max und Isabelle

Deelvertaling naar het Nederlands van Daniel Bielensteins Duitstalige roman Max und Isabelle

 
Afgaan op vooroordelen en daar je verdere leven van laten afhangen? Wat doen de meeste mensen – en wat doen Max en Isabelle?
 
Zo maar in het wilde weg beginnen te vertalen of eerst je brontekst analyseren en een vertaalstrategie voor ogen houden? Ik koos voor de tweede optie en probeerde daarnaast mijn vertaalprincipes niet te verwaarlozen.
 
Bij Max en Isabelle gaat het net andersom. Max is 31, een beroemde tv-presentator en net niet meer samen met Jana. Isabelle is 47, succesvolle eigenares van een bloemenwinkel, moeder van 2 pubers en gescheiden van Bernd. De twee beginnen in het wilde weg aan een avontuurtje van één nacht – waaraan zich later nog een extra dag toevoegt. Pas tijdens die dag willen ze elkaar beter leren kennen door na te gaan waarom ze nu eigenlijk niet samen passen – de omgekeerde wereld dus.
 
Bij het vertalen van Max und Isabelle zou dat niet zo’n goed idee geweest zijn. Hamburgs auteur en journalist Daniel Bielenstein houdt er namelijk een heel eigen stijl op na. Hij gebruikt bepaalde soorten humor, taalspelletjes en een losse stijl met soms toch hoogdravende taal. Je moet het maar kunnen. Voor je gaat vertalen dien je dus eerst een blik te werpen op de brontekst. Anders loop je het risico veel over het hoofd te zien en je doeltekst te verarmen.
 
Waarom ik zo van literatuur houd? Er zit altijd een verhaal in, waarmee je je op de één of andere manier verwant voelt, waarin je kan opgaan. Het moet een uitdaging zijn zelf boeken te schrijven en zo creatief met taal bezig te zijn. Wanneer je vertaalt doe je dat ook een beetje, want je zorgt ervoor dat de doelcultuur een reeds bestaande tekst ook in een andere taal gaat begrijpen en zelfs zo gaat ervaren als de broncultuur het origineel ervaart. Ik vind het daarbij belangrijk dat inhoud en vorm behouden blijven waar mogelijk. Dat wil ook zeggen dat er exotiserend gewerkt moet worden: zo krijgt de lezer immers een beeld mee van de broncultuur en liefst ook van de sfeer van het verhaal. Toch mag een vertaling niet vervreemdend werken, zodat het doelpubliek echt merkt dat het een vertaling aan het lezen is en zo delen van het boek niet meer begrijpt.
 
Nadat ik meer wist over auteur, situatie en structuur van de roman, ging ik de taal analyseren. Daarbij verdiepte ik me in de schrijfstijl van Bielenstein door zijn stijlregister en humor te bestuderen. Om de doeltekst hetzelfde komische en lichtvoetige effect te geven als de brontekst, moest ik voornamelijk die twee knap gecreëerde aspecten doorgronden. Hoewel meestal een hoger register voorkomt, word het liefdesverhaal toch vlot gelezen en heb je soms zelfs het gevoel dat er een ‘losse’ sfeer in heerst. Daarvoor zorgen onder andere partikels (na?, ruhig, schon, ja, denn, was), modaliteit (jedenfalls, möchte, keine), creativiteit (nieuw gebouwde samenstellingen: Reg-dich-bitte-nicht-auf-Bewegung, Ich-rege-mich-sehr-wohl-auf-Geste) en de afwisselende woordkeuze (hoogdravend: Aufgabe, gehören, zur Untermalung – vulgair: Nuttenlook, zum Kotzen – veel substantieven: ohne große Überlegungen, seine Gelassenheit) en zinsbouw (lange zinnen: Es bewahrt mich vor einer Nachtwanderung oder auch davor, für die letzten Meter zu Ellen ein Taxi heranzuwinken – ellipsen: Wecker klingelt, ich sage meine Meinung, Wecker wird still). Om humoristisch te werken, wordt in het Duits heel veel ironie (d.m.v. partikel: Aber da ist ja noch ein Mann im Haus) ingeschakeld, maar ook droge of zelfs smakeloze humor. Meestal wordt iets grappigs impliciet uitgedrukt, maar Bielenstein durft eveneens (met een bepaalde bedoeling) expliciet uit de hoek komen (Weil Glück zu schwer ist für diesen leichten Moment). Natuurlijk ontbreken de taalspelletjes niet: Bielenstein speelt met stijlfiguren, zoals dubbelzinnigheden (Pferde stehlen: paarden stelen of op iemand kunnen vertrouwen om iets te doen), metaforen (Du bist noch nicht einmal fünfzig, und dieser Dinosaurier da ist bestimmt siebzig!), vergelijkingen (warum mir mein Leben vorkommt wie ein Blick in eine Waschmaschine im Schleudergang), rijm (Klatsch und Tratsch) en hyperbolen (so ausgebrannt wie ein Hochofen im Ruhrgebiet).
 
Hoe ik al deze hardnekkige, maar mooie eigenschappen van Bielenstein in de Nederlandse vertaling tot zijn recht heb laten komen, kunnen jullie in mijn scriptie van het academiejaar 2006-2007 te weten komen. Ik heb ze terug van onder het stof gehaald, omdat ik weer eens heimwee kreeg naar literair vertalen. Op deze manier kon ik dus herinneringen ophalen en dit interessante hoofdstuk in mijn leven – waaraan zich misschien ooit volgende toevoegen – met anderen delen. Evenals opnieuw beleven of Max en Isabelle hun principes volgen of niet.

Bibliografie

 

 

 

 

 

V. Bibliografie
 
1. Brontekst
 
BIELENSTEIN, D. 2004. Max und Isabelle. Berlin: Argon Verlag GmbH.
 
2. Secundaire literatuur
 
COILLIE, Jan Van. 1999. Leesbeesten en boekenfeesten. Leuven: Davidsfonds/Infodok.
 
DELISLE, Jean, LEE-JAHNKE, Hannelore & C. CORMIER Monique, bewerkt door: BLOEMEN, Henri & SEGERS, Winibert. 2003. Terminologie van de vertaling. Vantilt.
 
GHESQUIÈRE, Rita. 2000. Het verschijnsel jeugdliteratuur. Leuven: Acco.
 
NAAIJKENS, Ton, KOSTER, Cees, BLOEMEN, Henri. 2004. Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap. Vantilt.
 
3. Internet
 
http://de.wikipedia.org/wiki/Daniel_Bielenstein [15.02.2007]
 
http://www.amazon.de/Frau-f%C3%BCrs-Leben-Daniel Bielenstein/dp/3596159296/ref=sr_1_3/303-7082980-4035447?ie=UTF8&s=books&qid=1175100362&sr=1-3 [15.02.2007]
 
http://www.amazon.de/Ein-Mann-Stehlen-Daniel-Bielenstein/dp/3596167388/…]
 
http://www.libri.de/shop/action/productDetails/6154616/daniel_bielenste… [15.02.2007]
 
http://www.fischerverlage.de/sixcms/media.php/117/Presseinfo_Bielenstei… [15.02.2007]
 
http://www.amazon.de/gp/product/3596161940/302-3902025-2139236?v=glance… [15.02.2007]
 
http://www.single-generation.de/kohorten/daniel_bielenstein.htm#frau [16.02.2007]
 
http://www.titel-forum.de/modules.php?op=modload&name=News&file=article… [16.02.2007]
 
http://www.dbnl.org/tekst/nijh004verz02_01/nijh004verz02_01_0011.htm [26.02.2007]
 
http://users.raketnet.nl/m.van.elburg/fil_p.htm [26.02.2007]
 
http://www.projectx2002.org/vertelperspectief.doc [06.03.2007]
 
http://nl.wikipedia.org/wiki/Schrijfstijl [08.03.2007]
 
http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/312/ [31.04.2007]
 
http://www.cambiumned.nl/stijlfiguren.htm#climax [02.04.2007]
 

 

Universiteit of Hogeschool
Toegepaste Taalkunde
Publicatiejaar
2007
Share this on: