Vereenvoudiging van inspecties in de
primaire plantaardige productie
De tijden zijn veranderd, en ook in de land- en tuinbouwsector. In plaats van zoveel mogelijk te willen produceren zijn kwaliteitscontroles, voedselveiligheid en traceerbaarheid een nieuwe prioriteit geworden. Uitgangspunt is en blijft de consument, die veilig en kwalitatief hoogstaand voedsel wil en dat als basisrecht beschouwt. Om dit te garanderen voor de consument zijn er lastenboeken opgesteld en voeren onafhankelijke controle-instellingen, zoals bijvoorbeeld Certagro, inspecties uit.
Het is een feit dat steeds meer land- en tuinbouwers deelnemen aan verschillende lastenboeken. Controle-instellingen hebben het dus niet gemakkelijk meer om tijdens een inspectieronde de verschillende lastenboeken in een beperkte tijd door te nemen. Daarom heeft Certagro de studente Iris Bracqué de opdracht gegeven om een gecombineerde checklist te ontwikkelen. De belangrijkste doelstelling van dit project is het vereenvoudigen van inspecties. Voor het ontwikkelen van een gecombineerde checklist doorliep zij enkele grote stappen: theoretische kennis van de verschillende lastenboeken opbouwen, een vergelijking maken en een besluit rond de ontwikkelde checklist maken.
Theoretische kennis
Een lastenboek is een document dat een overzicht geeft van normen en voorschriften of eisen waaraan bepaalde producten, processen, activiteiten, … moeten voldoen. Het dient om samen met de producent de juiste methoden te bepalen die dan door een externe dienst zullen gecontroleerd worden.
Elke schakel in de keten van de voedselproductie moet voldoen aan eisen op het vlak van kwaliteit en voedselveiligheid. Het voldoen aan een lastenboek betekent dat de deelnemer voldoet aan de eisen gesteld aan een product, proces en/of productiemethode.
In de primaire plantaardige productie zijn drie belangrijke lastenboeken: de Sectorgids Autocontrole voor de Primaire Plantaardige Productie, de IKKB Standaard voor de Primaire Plantaardige Productie en EUREPGAP.
De Sectorgids Autocontrole voor de Primaire Plantaardige Productie is ontstaan om te voldoen aan het Koninklijk Besluit van 14 november 2003 inzake autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid voor de schakel van de primaire plantaardige productie. Deze sectorgids werd op 24 juli 2006 officieel goedgekeurd door het Federaal Voedselagentschap.
De IKKB Standaard voor de Primaire Plantaardige Productie is ontstaan om over een uniek kwaliteitssysteem voor de keten van plantaardige productie te beschikken. Het 4-letterwoord ‘IKKB’ onderschrijft de ketenbenadering van dit lastenboek. ‘Integraal’ verwijst naar de link die gelegd wordt tussen elke verantwoordelijke partner van de keten, opdat de hele keten kan geoptimaliseerd worden. De ‘keten’ omvat alle partners in de voedselketen. ‘Kwaliteit’ omvat het geheel van kenmerken die beantwoorden aan de eisen inzake productveiligheid, technologische productkwaliteit, milieu en gezondheid. ‘Beheer’ houdt concreet planning, uitvoering, controle en verbetering in.
De laatste versie (versie 2.1) van dit lastenboek werd operationeel op 31 oktober 2006.
EUREPGAP is ontstaan door de toenemende groei aan lastenboeken. Het woord EUREPGAP is op te splitsen in EUREP en GAP. EUREP staat voor “Europian Retailer Produce Working Group”, dit wil zeggen een werkgroep van Europese distributeurs rond de productie. GAP staat voor “Good Agricultural Practice” en is de code voor goede landbouwpraktijken. EUREPGAP ging er in 1997 vanuit dat totale productveiligheid voor voedingsmiddelen enkel kon worden gegarandeerd wanneer producenten als één Europees geheel optraden, en stelden de EUREPGAP-protocol op.
Vergelijking
De sectorgids Autocontrole vormt een essentieel instrument om de landbouwers te helpen bij de controle op de vastgelegde voorschriften. In deze sectorgids worden de vereisten voor de primaire plantaardige sector met betrekking tot voedselveiligheid en traceerbaarheid onder de bevoegdheid van het Federaal Voedselagentschap (FAVV) opgenomen. De gids legt in eenvoudige bewoordingen uit wat de verschillende eisen i.v.m. autocontrole op het landbouwbedrijf inhouden).
IKKB is een systeem dat voedselveiligheid, kwaliteitscontrole en traceerbaarheid doorheen de volledige plantaardige productie garandeert. Elke schakel van de productieketen is verantwoordelijk voor de totale voedselveiligheid. De Sectorgids Autocontrole voor de Primaire Plantaardige Productie is integraal opgenomen in de IKKB Standaard voor de Primaire Plantaardige Productie.
EUREPGAP stimuleert het vertrouwen van de consument en beschrijft de minimum eisen voor de belangrijkste detailhandelketens in Europa. De teler moet rekening houden met de regels van de Goede Landbouwkundige Praktijken (GAP).
We kunnen dus zeggen dat de Sectorgids Autocontrole en de IKKB Standaard meer bedrijfsgericht zijn en dat EUREPGAP meer productgericht is. Maar niet alleen inhoudelijk zijn er verschilpunten, ook de structuur (checklist) van deze drie lastenboeken verschilt.
Een checklist vormt de basis tijdens de inspectie die, driejaarlijks voor de sectorgids en IKKB en jaarlijks voor EUREPGAP, uitgevoerd moet worden. De checklist van de Sectorgids Autocontrole wordt ingedeeld in 6 beheersitems waaronder 73 vereisten of controlepunten vermeld staan. De indeling van de checklist van de IKKB Standaard is hetzelfde als die van de Sectorgids Autocontrole, maar er worden 212 controlepunten vermeld.
BEHEERSITEMS
Sectorgids
IKKB
1.
Bedrijf en gebouwen
25
71
2.
Machines, apparatuur en gereedschappen die in contact komen met het product voor oogst en na oogst behandeling
11
26
3.
Bedrijfsleider, personeel en derden
5
18
4.
Teelttechniek en na-oogstbehandeling
11
56
5.
Schadelijke organismen
13
13
6.
Registratie
8
28
Totaal
73
212
De EUREPGAP checklist wordt ingedeeld in 14 beheersitems waaronder 214 controlepunten vermeld staan.
BEHEERSITEMS
EUREPGAP
1.
Traceerbaarheid
1
2.
Registratie en interne zelfinspectie
4
3.
Rassen en uitgangsmateriaal
11
4.
Perceelsgeschiedenis en
-beheer
5
5.
Bodem- en substraatbeheer
10
6.
Bemesting
21
7.
Irrigatie/fertigatie
16
8.
Gewasbescherming
64
9.
Oogst
9
10.
Productbehandeling
32
11.
Afval- en milieubeheer, recycling en hergebruik
6
12.
Gezondheid, veiligheid en welzijn van medewerkers
24
13.
Milieu-aspecten
9
14.
Klachtenformulier
2
Totaal
214
Besluit
Aangezien de Sectorgids voor de Primaire Plantaardige
Productie deel uitmaakt van de IKKB Standaard is het eenvoudig om voor beide lastenboeken een gecombineerde checklist te ontwikkelen. Dit is dan ook de reden waarom er in het verleden al aan gewerkt is, en sinds 25 september 2006 bestaat er een gecombineerde checklist Sectorgids Autocontrole en IKKB Standaard voor de Primaire Plantaardige Productie.
Voor de ontwikkeling van de gecombineerde checklist Sectorgids Autocontrole, IKKB Standaard en EUREPGAP heeft Iris Bracqué de gecombineerde checklist van 25 september 2006 als basis genomen. Het is haar gelukt om een gecombineerde checklist te ontwikkelen waarin de controlepunten per rubriek of item gecodeerd en geclusterd staan. Deze checklist kan gebruikt worden tijdens de bedrijfsinspecties en ter plekke elektronisch ingevuld worden. Hierdoor is de controlelogisch opgebouwd en dubbele vraagstelling wordt vermeden. Voor zowel de inspecteur als de deelnemer is dit een positieve zaak. In geval de nodige documenten ter plekke kunnen worden afgedrukt, wordt de administratieve verwerking en rapportering vereenvoudigd. Doordat de interpretatie en de beoordelingswijze van de verschillende controlepunten specifiek is per lastenboek, heeft een gecombineerde checklist evenwel ook beperkingen. In de geïnformatiseerde versie dient immers bij de berekening met dit alles rekening gehouden te worden. De verdere uitwerking van deze gecombineerde checklist zal door Certagro zelf uitgevoerd worden.
Boeken:
- OVPG VZW - AGROFRONT, Sectorgids Autocontrole voor de Primaire Plantaardige Productie, versie 1 dd 18.07.2006.
- OVPG VZW - AGROFRONT, IKKB voor de Primaire Plantaardige Productie, versie 2.1 dd 31.10.2006.
- FOODPLUS, EUREPGAP groenten en fruit, versie 2.1 - Oct04.
- UNIVERSITEIT GENT, Dialoog voor het versterken van de rol van kwaliteitsspecifieke labels voor duurzame ontwikkeling, 2005.
Internet:
- www.vegaplan.be
- www.eurep.org
- www.integra-bvba.be
- www.reo.be
- www.favv.be
- www.certagro.be
- http://www.fincioen.com/info/haccp.asp